تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ تداوم همه گیری کرونا، اهدای خون را هم مانند بسیاری دیگر از کار‌های خیر محدود کرد؛ خیلی محدود. آن قدر که حالا ذخایر خون کشور و استان در مضیقه بوده و پیش بینی می‌شوذ نیاز بیماران به خون تنها برای چند روز آینده تأمین است. به این ترتیب شاید حالا نتوان اهدای خون را کاری داوطلبانه و غیرضروری دانست؛ زیرا ذخایر خونی بیش از هر زمان دیگری در شیوع بیماری کووید، جان افراد را از مرگ نجات خواهد داد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تزریق پلاسمای بهبودیافتگان از کرونا به بیماران بستری ۵۰درصد مرگ‌ها و ۳۰درصد مدت اقامت بیمار در بیمارستان را کاهش داده است. این‌ها و هشدار‌ها درباره کمبود ذخایر خونی سبب شده است هم زمان با تاسوعا و عاشورای حسینی (ع) امسال، پویشی با عنوان «نذر خون» راه اندازی شود با این هدف که تا فرارسیدن اربعین، آمار اهدای خون چندبرابر شود.
۴۹ ساله است. کارمند یکی از ادرات دولتی و صاحب سه فرزند. عدالتی از اوایل دهه ۹۰ به تشویق همکارش اهداکننده خون شد و به طور مستمر دست کم یک بار در سال خون اهدا می‌کرد، اما تاریخ دقیق آخرین مرتبه را یادش نیست؛ «فکر می‌کنم اردیبهشت یا خرداد سال ۹۸ بود که خون دادم. قصد داشتم تا قبل از تمام شدن سال هم دوباره سری به پایگاه بزنم، اما کرونا که شایع شد، قیدش را زدم.»
همه ترسش از این است که حین اهدای خون به کرونا مبتلا شود. البته همسر و فرزندانش هم او را منع کرده اند که اگر خون بدهد ضعیف و به کرونا مبتلا خواهدشد. می‌گوید: دوستان و همکارانم هم در این مدت خون اهدا نکرده اند. آن‌ها هم همین ترس‌ها را دارند.
از چند نفری که می‌دانم گاهی جسته وگریخته خون اهدا می‌کردند و یک نفر که اهداکننده مستمر بود، پرس وجو می‌کنم؛ آن‌ها هم با شیوع کرونا از خیر اهدای خون گذشته اند و منتظر پایان این بیماری هستند. تنها یک نفر را پیدا می‌کنم که امسال و آن هم در ایام محرم خون اهدا کرده است. جلالیان در آستانه ۵۵ سالگی و بعد از تزریق دز اول واکسن، خون اهدا کرده است و درباره آن می‌گوید: من سال گذشته هم باوجود کرونا دو مرتبه برای اهدای خون رفتم، اما یک بار به دلیل تماس با فرد مبتلا به کرونا و بار دیگر هم به دلیل مصرف دارو منع شدم. ماه محرم که آمد، عزمم را جزم کردم که خون بدهم که موفق شدم.
«نکته مهم این است که همه گیری کرونا به ویژه در استان که هنوز در وضعیت سیاه است، مشارکت‌های اجتماعی را به شدت کاهش داده و مراجعه به پایگاه‌های اهدای خون به طور چشمگیری کمتر شده است و این یعنی تولید روزانه فراورده‌های خونی در سازمان انتقال خون با کاهش فزاینده روبه روست و ما در وضعیت ناپایدار قرار داریم.»
دکتر علی حسنی، معاون فنی و فناوری‌های نوین انتقال خون استان، در این گزارش با ما همراه شده است تا از وضعیت کنونی ذخایر و پویش نذر خون بگوید. اما اول می‌رود سراغ تعریفی از وضعیت ناپایدار؛ «وضعیت ناپایدار یعنی میزان ذخایر نوسان دارد. یک روز در حالت بحرانی هستیم، روز بعد در وضـعیت خطر و روز بعد از آن، آبی.»
وی ادامه می‌دهد: اگر این روند کاهشی در چندروز آینده ادامه پیداکند، ممکن است پاسخ گویی به نیاز مراکز درمانی استان با چالش مواجه شود و این یعنی تهدید دیگری علاوه بر کرونا، سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد. برای پیشگیری از این تهدید بالفعل از همه افراد واجد شرایط می‌خواهیم امروز و روز‌های آینده برای اهدای خون به پایگاه‌ها مراجعه کنند.
دکتر حسنی علت این کاهش شدید را قرنطینه خانگی و غیرضروری دانستن اهدای خون ازسوی مردم می‌داند و درباره آن توضیح می‌دهد: ما هم اصرار داریم که مردم قرنطینه خانگی را به عنوان یک اصل پیشگیرانه رعایت کنند، اما اهدای خون را ترک نکنند؛ زیرا در شرایط سخت کنونی بیش از پیش حیاتی است.
معاون فنی و فناوری‌های نوین انتقال خون استان به شهروندان اطمینان می‌دهد که پروتکل‌ها به طور کامل در پایگاه‌ها رعایت می‌شود؛ «در همه پایگاه‌ها تمام موارد بهداشتی و ضدعفونی مداوم انجام می‌شود، فاصله تخت‌ها افزایش پیدا کرده و تهویه به بهترین شکل برقرار است. همچنین همکاران ما دو نوبت واکسن را تزریق کرده اند و همین موضوع خطر سرایت را به شدت کاهش می‌دهد.»
شاید یکی از نگرانی‌ها مسری دانستن پایگاه‌های انتقال خون در بیماری کرونا باشد، درحالی که این تصور نادرست است؛ زیرا افراد سالم برای اهدا مراجعه می‌کنند و این احتمال بیماری زایی را کمتر می‌کند. از سوی دیگر و به گــفـته دکتر حسنی، ویروس کرونا ازطریق خون و فراورده‌های خونی منتقل نمی‌شود. به همین دلیل اهدای خون با رعایت پروتکل‌ها و قرنطینه خانگی تناقضی ندارد.
«وضعیت روز‌های تاسوعا و عاشورای امسال نسبت به سال گذشته از نظر شیوع کرونا بسیار وخیم‌تر و محدودیت‌ها بیشتر بود، بااین حال مشارکت مردم در اهدای خون را شاهد بودیم.» دکتر حسنی در ادامه این جمله توضیح می‌دهد: به دلیل دعوت مداوم از شهروندان برای اهدای خون و کمک به بیماران بستری در بیمارستان‌ها اگرچه آمار‌ها کمتر از مدت مشابه سال گذشته بود، تعدادی در پایگاه‌ها حاضر شدند و اقدام به این امر خداپسندانه کردند. البته میزان مشارکت در مشهد مناسب‌تر بود و کاهش آمار‌ها مربوط به کاهش مشارکت در شهرستان هاست. این روز‌ها ذخایر خونی تنها برای چندروز کافی است.
آمار‌ها می‌گوید از هر سه نفر، یک نفر ممکن است در طول زندگی به دریافت خون نیاز پیدا کند؛ به همین دلیل نمی‌دانیم نفر بعدی نیازمند به خون، خودمان هستیم یا یکی از عزیزانمان و همان طور که توقع داریم در لحظه نیاز ما، خون اهداکننده ای، جان را به جسممان بازگرداند، ما نیز باید در زمان سلامتی، اهدای خون را مسئولیت اجتماعی خود بدانیم. اسماعیل یکی از عزاداران حسینی است که هرسال در ایام محرم و صفر خون اهدا می‌کند. او می‌گوید: نذرکردن خون، نه هزینه‌ای دارد، نه زحمتی. برای کسانی مانند ما که توان برپایی مراسم بزرگ عزاداری امام حسین (ع) را نداریم، تقدیم خون، کوچک‌ترین کار است.
معاون فنی و فناوری‌های نوین انتقال خون استان، کمبود ذخایر خونی و هم زمانی با ایام شهادت حسینی را انگیزه خوبی می‌داند برای نذر این کار خیر؛ «به شهروندان می‌گویم همان طورکه امام و یارانش خون دادند که روح بشریت را نجات بدهند، شما هم می‌توانید به پیروی از امام خود خون اهدا کنید که جان بشریت را نجات داده باشید. خون جایگزین ندارد و خونی را که اهدا می‌شود، نمی‌شود به مدت طولانی نگهداری کرد و تنها راه تأمین، اهدای خون است. علی رغم همه توجه‌ها به بیماری کرونا هنوز مصدومان حوادث ترافیکی، مادران باردار، بیماران تالاسمی، هموفیلی و سرطانی بسیاری هستند که به خون سالم نیاز دارند.»
طرح نذر خون حسینی از ۱۹مرداد تا ۱۵مهر در همه پایگاه‌های اهدای خون سراسر کشور و استان خراسان رضوی اجرا می‌شود.
یکی از نگرانی‌ها و سؤالات متداول افراد در زمان شیوع کرونا این است که چه محدودیت‌هایی وجود دارد یا پس از تزریق واکسن چه زمان می‌توانند خون اهدا کنند. دکتر حسنی ضمن اعلام این شرایط تأکید می‌کند: یک دلیل مهم اختلاف میان مراجعه کنندگان به پایگاه اهدای خون و افرادی که موفق به اهدا می‌شوند، معافیت هاست. به عنوان نمونه، برخی به خاطر بیماری کرونا به شکل خودسرانه اقدام به مصرف دارو‌های آنتی بیوتیک یا کورتون می‌کنند. همچنین انجام دسته‌ای از رفتار‌های نامتعارف مانند زالودرمانی یا حجامت برای درمان کرونا باعث می‌شود باوجود میزان زیاد مراجعه، مقدار خون گیری مراکز کاهش پیدا کند.
مبتلایان به کرونا یک ماه بعد از بهبودی کامل، قادر به اهدای خون هستند.
افرادی که با یک بیمار یا ناقل کرونا مواجهه داشته اند یک ماه پس از آن می‌توانند برای اهدای خون مراجعه کنند.
تزریق واکسن کووید ۱۹ منعی برای اهدای خون نیست و افراد تنها برای مدتی کوتاه از اهدای خون معاف موقت می‌شوند.
اشخاصی که واکسن اسپوتنیک و آسترازنکا دریافت کرده اند دوهفته پس از آخرین تلقیح و واکسینه شده‌های سینوواک، سینوفارم و برکت، منعی برای اهدای خون ندارند.
درباره نذر خون، کاهش ذخایر خونی و امکان اهدای خون پس از درمان کرونا که سخن می‌گویم چند نفری ترغیب می‌شوند که خون بدهند. اما نگرانی از فراموشی آن لابه لای امور روزمره یا نهیب ابتلا به کرونا باعث می‌شود از اعلام نظر موافق آن‌ها راضی نباشم. برای همین تصمیم می‌گیرم که این هشدار‌ها را در روز‌های آینده برایشان تکرار کنم.