شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز - مراسم اربعین یکی از سوژه‌های مورد توجه مستندسازان در سال‌های اخیر بوده است. به طوری که با یک جست و جوی ساده می‌توانیم مستند‌های زیادی را درباره زوایای مختلف این مراسم پیدا کنیم. مستند‌هایی که هرکدام سوژه و قصه ناب خود را دارند و ما را با حال و هوای مراسم اربعین و داستان‌های مردمی که در این مراسم حضور دارند بیش از پیش آشنا می‌کند.
امسال نیز به دلیل شیوع کرونا، بسیاری از مردم از رفتن به کربلا و شرکت در مراسم پیاده روی اربعین بازمانده اند، از این رو فرصت مناسبی است برای تماشای مستند‌هایی که با محوریت اربعین حسینی ساخته شده اند. ما در این نوشتار به معرفی برخی از مهم ترینشان پرداخته ایم که می‌توانید آن‌ها را درسایت شبکه مستند، عماریار یا دیگر سایت‌های معتبر پیدا کنید.
«شما چه کسی هستید؟» ساخته وحید چاووش، مستندی ۹۵ دقیقه‌ای است که در آن تلاش شده گوشه‌هایی از راهپیمایی اربعین و عشق و علاقه مردم به اهل بیت (ع) به تصویر کشیده شود. این اثر از ۱۲ اپیزود تشکیل شده که هر کدام دارای یک موضوع جداگانه است. بعضی از این اپیزود‌ها موضوعی هستند و برخی، متکی به داستان یک فرد است. دیگر ویژگی «شما چه کسی هستید؟» مصاحبه محور بودن آن است و درواقع چاووش تلاش دارد با قرار دادن سوژه‌ها در موقعیت مناسب، احساسات آن‌ها را به تصویر بکشد.
مستند ۷۰ دقیقه‌ای «حاشیه‌ای کوتاه از یک متن بلند» دیگر اثر وحید چاووش درباره راهپیمایی عظیم اربعین است. این مستند که از چهار اپیزود تشکیل شده، روایتی از عشق یک فیزیک دان مسیحی، یکی از شیوخ صائبین عراق (پیروان حضرت یحیی (ع)) و افراد تازه مسلمان با ملیت‌های مختلف چینی، اروپایی، آفریقایی، اندونزیایی و ... ارادت آن‌ها به اباعبدا... الحسین و حضورشان در پیاده روی اربعین است. اپیزود چهارم نیز به کربلا و اتفاقاتی که برای زوار می‌افتد اختصاص دارد. مستند «حاشیه‌ای کوتاه از یک متن بلند» یکی از آثار به یادماندنی در این زمینه است که در جشنواره سینماحقیقت هم موفق به کسب عنوان بهترین مستند عاشورایی شده است.
مستند «نعره حیدری» به کارگردانی علی مومنی و تهیه کنندگی محمد سامان، روایتی از حضور زائران پاکستانی در مرز میرجاوه برای شرکت در مراسم پیاده روی «اربعین حسینی» است. هر ساله چند هزار زائر پاکستانی در ایام اربعین حسینی از شهر‌هایی مانند کویته، هرات و … مسافت ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتری را طی می‌کنند تا به مرز ایران و پاکستان در میرجاوه سیستان و بلوچستان برسند و بعد از آن به سمت کربلا حرکت کنند. در مرز میرجاوه نیرو‌های مردمی امکانات رفاهی را برای این زوار در نظر گرفته اند و به استقبال آن‌ها می‌روند. کارگردان این مستند کوشش می‌کند تا بخشی از این ماجرا را روایت کند.
در میان مستند‌هایی که درباره پیاده روی اربعین ساخته شده است مستند «جامانده ها» شاید بیشتر از دیگر آثار مناسب با حال و هوای این روز‌های بسیاری از ما باشد که به دلیل شیوع کرونا نتوانستیم در مراسم اربعین حضور پیدا کنیم. مستند ۲۶ دقیقه‌ای «جامانده ها» به کارگردانی مهدی امینی، محصول سال ۱۳۹۵ و روایت زائرانی است که در ایام اربعین به شهر مرزی مهران می‌روند، اما مرز بسته می‌شود و موفق به زیارت اربعین نمی‌شوند و از سفر به سرزمین عشق جا می‌مانند.
مستند «راه دل» ساخته مهدی زمانپور کیاسری، روایت سفر پیاده روی کربلای مشتی اسماعیل است. مستندی که از دل روستای کیاسر، محل زندگی مشتی اسماعیل، کشاورز نابینای شمالی آغاز می‌شود. جایی که او بر سر دوراهی عمل چشم و رفتن به سفر اربعین، قرار می‌گیرد و دل در مسیر طریقت می‌گذارد و گویی رفته رفته چشم دل مشتی در این سفر باز می‌شود. در مستند «راه دل» علاوه بر نمایش سفر مشتی اسماعیل به همراه دوست همیشگی اش نصیر به سوی کربلا و زیارت امام حسین (ع)، حال و هوای معنوی پیاده روی زائران اباعبدا... از نجف تا کربلا در ایام اربعین حسینی هم به تصویر کشیده شده است.
مستند «ماما نزیهه» به کارگردانی امین‌قدمی و تهیه کنندگی وحید چاووش دیگر اثری است که درباره اربعین ساخته شده است. این مستند در ۳۸ دقیقه به واگویه رنج زنی عراقی به نام «ماما نزیهه» در دوران دیکتاتوری صدام و تصویر شور و شعور شیعیان عراقی در ایام عزاداری سالار شهیدان می‌پردازد. مستند «ماما نَزیهه» همچنین، نگاهی به اربعین در عراق دارد و آیین‌هایی که نسل در نسل بین مردم این سرزمین رایج بوده و به واسطه حکومت بعثی صدام برای مدت زمانی منقطع شده بود. امین قدمی مستند دیگری هم با نام «فروشی نیست» برای شبکه مستند تولید کرده که دیدن آن در این ایام خالی نیست. این اثر به بازگویی خاطرات یک پدر و پسر عراقی پرداخته که از خادمی زوار راهپیمایی اربعین و خاطرات زمان رژیم بعث می‌گویند.
دیدن مستند «از استهکلم تا کربلا» ساخته علی سجادی نیز در این روز‌ها خالی از لطف نیست. مستندی که درباره ورزشکاری به نام مصطفی است. او یک مسلمان سوئدی است و از سوئد با پرچم این کشور، در پیاده روی اربعین شرکت می‌کند. مستند «از کاراکاس تا کربلا» به تهیه کنندگی و کارگردانی روح ا... اسدی کیادهی نیز روایتی مشابه با مستند «از‌استهکلم تا کربلا» را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. این اثر در مدت زمان ۴۲ دقیقه ساخته شده و داستان دیپلمات ونزوئلایی است که برای شرکت در راهپیمایی اربعین به کشور عراق می‌رود و در حین سفر تجربیات خودش را بازگو می‌کند.
در میان دیگر آثاری که تا به امروز راوی اربعین حسینی بوده اند می‌توان به مستند «معبر» به کارگردانی محمد کرم زاده اشاره کرد. این اثر روایت متفاوتی را از پیاده روی اربعین حسینی از نگاه هشت سال دفاع مقدس ارائه می‌کند که منجر به پیوند میان این دو حادثه بزرگ در قرن اخیر شده است. مستند «نخل‌ها نمی‌میرند» به کارگردانی سید سعید موسوی والا نیز روایتی از شعار معروف «حب الحسین یجمعنا» را به تصویر می‌کشد. در این مستند خالو و دوستانش که از بند اعتیاد رها شده اند، باهمت خود، موکب اباالاحرار را در جاده نجف به کربلا برپا کرده اند. «یادداشت‌های یک پیاده» از دیگر آثار وحید چاووش نیز گزینه مناسبی برای این ایام است.
این اثر جزو نخستین مستند‌هایی محسوب می‌شود که با موضوع «پیاده روی میلیونی اربعین» ساخته شده است و به شکل گیری این حماسه مردمی پس از سقوط دیکتاتوری صدام می‌پردازد. مستند «هوای حسین» ساخته امیر مهریزدان پیاده روی اربعین و همراهی کاروانی از اصحاب رسانه را روایت می‌کند. در این کاروان سیدبشیر حسینی (استاد دانشگاه صداوسیما)، انوش معظمی و پرویز فلاحی پور (بازیگر)، راحله امنییان و مژده لواسانی (مجری) و فضه سادات حسینی (گوینده خبر) حضور دارند.