محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ هرچند که تا پیش از شیوع کرونا برنامه ریزی برای تسهیل افزایش ماندگاری زائران جزو دغدغه‌های مسئولان شهر بود، شیوع کووید ۱۹ و ایجاد محدودیت‌های مکرر سفر سبب شد که میزان ماندگاری زائران به اذعان فعالان صنعت گردشگری مشهد به شدت کاهش بیابد. نتیجه یک مقاله علمی و پژوهشی با تیتر «تحلیل جامعه شناختی مدت اقامت زائران ایرانی در شهر مشهد» که در نشریه مطالعات اجتماعی ایران چاپ شده است، نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد زائران ترجیح می‌دهند بین ۴ تا ۶ روز در مشهد اقامت داشته باشند.
با این حال به گفته فعالان صنعت گردشگری، این رقم اکنون به صورت میانگین به یک روز کاهش یافته است. باتوجه به اینکه اقتصاد مشهد ارتباط مستقیمی با حضور زائران دارد، تاکید بر افزایش میزان ماندگاری زائران مورد توجه اعضای شورای اسلامی شهر مشهد قرار گرفته است. در همین زمینه چند روز پیش حسن موحدیان، رئیس شورای اسلامی شهر مشهد، در حاشیه بازدید از بافت تاریخی توس و آرامگاه فردوسی گفته بود: «درکنار زیارت باید پاسخگوی نیاز‌های دیگر زائران هم باشیم؛ توس و آرامگاه فردوسی بستر مناسبی است که زائر علاوه بر اینکه یک روز از سفر خود را به آن اختصاص می‌دهد، توشه فرهنگی ارزشمندی نیز در کنار فضای معنوی، کسب می‌کند.»
مجید طهوریان عسکری، رئیس کمیسیون توسعه وبهسازی توس شورای اسلامی شهر مشهد، نیز در این باره گفته بود: «شورای ششم برای کمک به افزایش ماندگاری زائر در مشهد، تمام تلاش خود را می‌کند.» همچنین حسن منصوریان، رئیس کمیسیون زیارت وگردشگری شورای اسلامی مشهد، به ایسنا گفته بود: «وابستگی اقتصاد مشهد به حضور زائر، نیازمند تسهیلگری‌هایی در حوزه زیارت است تا درنتیجه آن، ماندگاری زائر در شهر بیشتر شود.»
محمد قانعی، از فعالان صنعت گردشگری مشهد، با بیان اینکه در دو سال گذشته شیوع کرونا و افزایش نرخ تورم، تأثیر منفی بر میزان ماندگاری زائران گذاشته است، به شهرآرا می‌گوید: تا پیش از شیوع کرونا میزان ماندگاری زائران در مشهد بین ۵/۲ تا ۳ روز بود، ولی اکنون این رقم به یک روز کاهش یافته است. وی می‌افزاید: از اسفند ۹۸ تا شهریور امسال، بار‌ها شاهد ممنوعیت تردد وسایل نقلیه شخصی به مشهد بودیم. ازآنجاکه بیش از ۷۰ درصد سفر‌ها به مشهد با وسایل حمل ونقل شخصی صورت می‌گیرد، میزان ماندگاری زائران تأثیر منفی زیادی از آن گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین درحالی که در اسفند ۹۸ به طور میانگین هزینه اقامت روزانه هر مسافر در مشهد ۲۵۰ هزار تومان بود، اکنون این رقم به بیش از ۵۰۰ هزار تومان رسیده است؛ به خصوص که در این سال‌ها علاوه بر هزینه هتل‌ها و مراکز اقامتی، هزینه خوراک و تهیه سوغات هم افزایش زیادی یافته است، از این رو افزایش تورم را می‌توان یکی دیگر از علل کاهش میزان اقامت در مشهد بیان کرد. قانعی با بیان اینکه تلاش برای اسکان با قیمت مناسب‌تر می‌تواند میزان اقامت زائران را افزایش دهد، می‌گوید: باتوجه به سرعت واکسیناسیون، انتظار می‌رود به دلیل فشار‌های روحی که کرونا بر مردم وارد کرده است، میزان تقاضا برای سفر در کشور افزایش بیابد.
باتوجه به اینکه مشهد دارای بار معنوی است، از این ویژگی می‌توان برای ماندگاری بیشتر زائرانی که نیاز دارند استرس‌های واردشده در دوران کرونا را کاهش دهند، در مشهد استفاده کرد. این فعال گردشگری می‌گوید: آمار‌ها نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد زائرانی که برای بار اول به مشهد می‌آیند، تمایل دارند سال بعد هم دوباره به این شهر سفر کنند. باید با برنامه ریزی مناسب و اجرای برنامه‌هایی با اتکا به هویت شهر سعی کنیم اوقات فراغت زائران را پرکنیم. تحقق این امر می‌تواند به ماندگاری زائران کمک زیادی بکند.
رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در گفتگو با شهرآرا معتقد است که کرونا سبب شد ۹۰ درصد ظرفیت هتل‌ها و بخش مهمی از تاسیسات گردشگری مشهد بدون استفاده باقی بماند. علی اکبر علیزاده قناد می‌گوید: کرونا به زیرساخت‌های گردشگری مشهد، خسارت‌های زیادی وارد کرده است. اگر می‌خواهیم میزان ماندگاری زائران در این شهر را افزایش دهیم، باید بخش‌های مرتبط با خدمات دهی به زائران را حمایت کنیم تا از این طریق بتوان هزینه اقامت و سفر به مشهد را کاهش داد. تحقق این موضوع می‌تواند به افزایش ماندگاری زائران در مشهد بینجامد.
وی با بیان اینکه با تسریع روند واکسیناسیون می‌توان به جذب زائران خارجی اقدام کرد، می‌گوید: باتوجه به اینکه زائران خارجی تمایل دارند مدت زمان بیشتری در مشهد اقامت کنند، فراهم کردن شرایط لازم برای ورود بیشتر آن‌ها باید در دستورکار قرار بگیرد. تحقق این امر می‌تواند کمک بزرگی به احیای اقتصاد شهر بکند. مجید فرقانی، کارشناس گردشگری، هم معتقد است که ورود مدیریت شهری به موضوع ماندگاری زائران ارزشمند است، بنابراین مدیران شهری به جای تلاش برای تصدیگری در حوزه گردشگری باید بستر‌های لازم برای افزایش اقامت زائران را فراهم کنند که اگر آن‌ها این امر را محقق کنند، بر میزان ماندگاری زائران افزوده می‌شود.
همچنین غلامحسین زاهدپیشه، فعال صنعت گردشگری، به شهرآرا می‌گوید: رونق بوم گردی در اطراف مشهد و حتی سفر به نیشابور به عنوان شهری فرهنگی، می‌تواند کمک زیادی به ماندگاری زائران بکند. او تاکید می‌کند که بازدید از توس و آرامگاه فردوسی نیز می‌تواند جزو برنامه‌هایی باشد که فراهم کردن بستر‌های آن، دست کم سبب افزایش یک روزه اقامت زائران در مشهد می‌شود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی نیز در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه برنامه ریزی برای ایجاد جاذبه‌های مکمل مذهبی می‌تواند سبب افزایش ماندگاری زائران مشهد شود، می‌گوید: به منظور افزایش ماندگاری زائران پژوهشی برای بررسی شهر‌هایی با موقعیت مشابه مشهد انجام دادیم؛ براساس این پژوهش، ایجاد جاذبه‌های مکمل متناسب با هویت فرهنگی مذهبی این کلان شهر می‌تواند سبب افزایش مدت اقامت زائران در شهر باشد.
مژگان ثابت تیموری می‌افزاید: برای نمونه می‌توان پارک‌های موضوعی مطابق با هویت اسلامی ایرانی در مشهد ایجاد کرد؛ همچنین با توجه به اینکه اعضای یک خانواده در سفر تمایل دارند بخشی از اوقات فراغت خود را به صورت شخصی تری برنامه ریزی کنند، ایجاد پارک‌های موضوعی متناسب با گروه‌های سنی مختلف می‌تواند سبب افزایش ماندگاری زائران شود.
وی احیای گردشگری تندرستی را از دیگر راهکار‌های افزایش ماندگاری زائران در مشهد می‌داند و می‌گوید: مشهد یکی از مهم‌ترین مراکز پذیرش گردشگری سلامت و پزشکی است که با تنظیم برنامه‌های جانبی گذران دوره نقاهت برای بیماران و همراهان ایشان، می‌توان زمینه لازم برای اقامتی طولانی‌تر با هزینه‌های مناسب را فراهم کرد تا همچون شرایط پیش از کرونا، گردشگران درمانی از داخل و خارج کشور بتوانند برای انجام روند درمان و حتی برای رسیدن به آرامش روحی و جسمی در مشهد اوقات فراغت خود را طی کنند.