بررسی وضعیت ماندگاری زائر در مشهد و لزوم افزایش این شاخص

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ موج فراگیری کرونا که فروکش کرد، مشتاقان زیارت بارگاه نورانی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) نیز بار سفر بسته و راهی مشهد شده اند. آن طور که فعالان حوزه گردشگری می‌گویند، از ابتدای دهه کرامت تاکنون، میزان اشغال مراکز اقامتی، نزدیک به صددرصد بوده است. هر اندازه ورود زائر به مشهد اهمیت دارد، به همان میزان ماندگاری او در شهر نیز مهم است.

شاید فروکش کردن کرونا باعث افزایش میزان سفر‌ها پس از یک دوره خانه نشینی شده باشد، کاهش قدرت اقتصادی مردم و تورم از یک سو و ضربه کرونا به تاسیسات گردشگری ازسوی دیگر، میزان روز‌های سفر را کاهش داده است؛ البته پیش از این نیز افزایش ماندگاری زائر در مشهد، یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان بود. چرا؟ چون درصد زیادی از اشتغال در مشهد به بخش خدمات آن هم در حوزه صنعت گردشگری تعلق دارد.

طبق آخرین گزارش منتشرشده از مرکز آمار کشور، ۳/ ۴۶ درصد اشتغال خراسان رضوی مربوط به بخش خدمات است، بنابراین ماندگاری بیشتر زائر بر افزایش درآمد شهر و شهروندان تأثیر بسزایی خواهد گذاشت.

نتیجه یک مقاله علمی و پژوهشی با عنوان «تحلیل جامعه شناختی مدت اقامت زائران ایرانی در شهر مشهد» نشان می‌دهد که در ابتدای دهه ۹۰ مدت اقامت زائران به طور متوسط در فصول تابستان، پاییز و زمستان ۵/۵ روز و در فصل بهار ۶ روز بوده است.

این آمار پیش از شیوع کرونا به گفته فعالان صنعت گردشگری به صورت میانگین به حدود سه روز کاهش یافته بود. شیوع کرونا، ماندگاری زائر را به یک روز کاهش داد و اکنون نیز با افت این بیماری آن طور که می‌گویند، ماندگاری زائر در مشهد به دو روز رسیده است.

ماندگاری زائر؛ در گرو سفری ارزان و متفاوت

برای اینکه برای مدتی طولانی‌تر میزبان زائران داخلی و خارجی در مشهد باشیم، تاکنون کارشناسان راهکار‌های مختلفی را پیشنهاد کرده اند.

باتوجه به اینکه کرونا به زیرساخت‌های گردشگری مشهد خسارت‌های زیادی وارد کرده است، اگر می‌خواهیم میزان ماندگاری زائران در شهر را افزایش دهیم، باید بخش‌های مرتبط با خدمات دهی به زائران را حمایت کنیم تا از این طریق، بتوان هزینه سفر به مشهد و اقامت در آن را کاهش داد.

آن طور که ما حساب وکتاب کردیم، به طور متوسط یک خانواده چهارنفره تهرانی برای دو روز سفر به مشهد آن هم بدون خرید سوغاتی و بازدید از مکان‌های دیدنی، باید حداقل ۶ میلیون تومان هزینه کنند.

این رقم برای خیلی از اقشار جامعه زیاد است و تقریبا معادل حقوق ماهانه یک کارگر است، بنابراین با افزایش تعداد افراد همراه در سفر، میزان ماندگاری کاهش پیدا خواهد کرد، از این رو برای ماندگاری بیشتر می‌شود تور‌ها و آژانس‌هایی را برای زائران و گردشگران راه اندازی کرد و همچنین برای محل اقامت، تسهیلاتی را براساس تعداد افراد خانوار برای گردشگران درنظر گرفت تا هزینه‌های خانواده کاهش یابد و تمایل بیشتری برای ماندگاری در مشهد ایجاد شود.

ایجاد جاذبه‌های مکمل، متناسب با هویت فرهنگی مذهبی کلان شهر مشهد، یکی دیگر از راهکار‌هایی است که فعالان حوزه گردشگری برای افزایش اقامت زائر بر آن تاکید می‌کنند. در پژوهشی که جهاددانشگاهی مشهد در این زمینه انجام داده است، ایجاد پارک‌های موضوعی مطابق با هویت اسلامی ایرانی در مشهد، فراهم آوردن شرایط گذران اوقات فراغت برای گروه‌های سنی مختلف و احیای گردشگری سلامت، جزو راهکار‌هایی است که می‌تواند سبب افزایش ماندگاری زائران شود.

گردشگری سلامت یکی از قوت‌های مهم مشهد در جذب گردشگر و افزایش ماندگاری زائران است. بسیاری از گردشگران به ویژه از کشور‌های مجاور درکنار زیارت با هدف درمان به مشهد سفر می‌کنند. ازآنجاکه پروسه‌های درمان معمولا طولانی است، این موضوع به افزایش مدت اقامت زائر در مشهد کمک می‌کند. البته کرونا به این حوزه نیز ضربه مهلکی وارد کرد که در گزارش‌های بی شماری به آن پرداخته ایم، بنابراین احیای گردشگری سلامت از دیگر راهکار‌های افزایش ماندگاری زائران در مشهد است.

به گفته کارشناسان این حوزه، با تنظیم برنامه‌های جانبی گذران دوره نقاهت برای بیماران و همراهان آن ها، می‌توان زمینه لازم برای اقامتی طولانی‌تر با هزینه‌های مناسب را فراهم کرد تا همچون شرایط پیش از کرونا، گردشگران درمانی از داخل و خارج کشور بتوانند برای انجام روند درمان و همچنین رسیدن به آرامش روحی و جسمی در مشهد اوقات فراغت خود را طی کنند.

اشغال مراکز اقامتی به حدود صددرصد رسید

محمد قانعی از فعالان و کارشناسان صنعت گردشگری مشهد است. او می‌گوید: خوشبختانه دوران کرونا به سر رسیده و اکنون ایمنی لازم ایجاد شده است. مردم مدتی سفر نرفته بودند و حالا موج سفر‌ها راه افتاده است و در این میان، مشهد نیز یکی از مقاصدی است که استقبال خوبی از آن شده است، تاجایی که اولین تجربه شلوغی پذیرفته شده بعد از کرونا را داشتیم و میزان اشغال هتل‌ها به نزدیک صددرصد رسیده است.

این کارشناس حوزه گردشگری ادامه می‌دهد: با وجود افزایش ورود زائر به مشهد، افزایش سرسام آور زنجیره وار هزینه‌ها در همه سطوح از سوغات و اقامت تا خوردوخوراک و حمل ونقل، باعث کاهش مدت اقامت زائران در مشهد شده است.

به گفته قانعی، اقامت زائران نسبت به قبل از کرونا مقداری افت کرده است، به طوری که میانگین اقامت پیش از شیوع کرونا حدود سه روز بود و اکنون تقریبا به دو روز رسیده است.

او درباره راهکار‌های افزایش ماندگاری زائر در مشهد می‌گوید: مشهد تفاوت مهمی با سایر شهر‌های کشور دارد. خیلی‌ها باتوجه به اعتقاد معنوی حتما سالی یک با ر برای زیارت به مشهد می‌آیند و به نوعی مخاطب همیشگی ما هستند.

آن‌ها اگر ببینند خدمات تکراری است، علاقه‌ای برای ماندن بیشتر در شهر پیدا نمی‌کنند و فقط یک یا دو روز به زیارت می‌روند و شهر را ترک می‌کنند، بنابراین ما باید درکنار زیارت برای همه اقشار ما باید در کنار فرهنگی و سطوح متفاوت اقتصادی، سرگرمی ایجاد کنیم.

قانعی یکی دیگر از راهکار‌های ماندگاری زائر در مشهد را انجام تبلیغات تلویزیونی و معرفی اهداف گردشگری می‌داند و می‌افزاید: تبلیغات تلویزیونی برای شناساندن مشهد و مراکز تفریحی و گردشگری آن نسبت به قبل کمرنگ شده است. برنامه‌های مشهدشناسی باید به صورت ملی و فراملی پخش شود؛ چون تبلیغات تلویزیونی و معرفی مکان‌ها و اهداف گردشگری در جذب زائر بسیار موثر است.