زردکانلو - افخمی‌راد | شهرآرانیوز؛ «یکی از کار‌های بزرگ و مهم در سطح جامعه این است که تبلیغات کتابخوانی همه گیر شود. ما امروز می‌بینیم برای کالا‌های کم‌اهمیت که تأثیری هم در زندگی انسان‌ها ندارند، صاحبانشان تبلیغات رنگین عجیب غریبی را متصدی می‌شوند، دستگاه‌های ارتباط جمعی، مطبوعات، صداوسیما آن‌ها را پخش می‌کنند. درحالی که آن محصولات هیچ ضرورتی ندارند، هیچ لزومی ندارند، یک چیز اضافی در زندگی هستند. گاهی بودنشان مفید است، گاهی بودنشان حتی مفید هم نیست. شاید مضر هم هست. محصولی با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ بشود. تشویق بشوند کسانی که می‌توانند کتاب را بخوانند. این را ما باید به صورت عادت دربیاوریم.» (بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران در ۲۹ تیر ۱۳۹۰ که در کتاب «من و کتاب» نیز منتشر شده است).
این بیانات لزوم توجه به ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی را بیش از پیش مشخص می‌کنند. ایشان در بخش دیگری از فرمایشاتشان در این دیدار تأکید کرده‌اند: «من تشکر می‌کنم از مجموعه مسئولان امر کتاب و هم خواهش می‌کنم که به مسئله کتاب به شکل جدی‌تری نگاه شود. کاری کنیم که کتابخوانی یک امر رایج بشود و کتاب از دست جوان ما نیفتد. اینکه گفته می‌شود در شبانه‌روز سرانه مطالعه کتاب فلان مقدار است، این آمار‌ها راضی کننده‌ای نیستند.»
از آنجایی‌که کلانشهر مشهد مقدس علاوه بر جمعیت ۳ میلیون نفری، میزبان جمعیت عظیمی از زائران ایرانی و خارجی است و قطار شهری نیز یکی از مهم‌ترین وسایل حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شود، می‌طلبد تا با استفاده از این ظرفیت برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در مشهدالرضا (ع) گام برداشت.
ایجاد کتابخانه‌های حقیقی با هدف استفاده شهروندان از کتاب‌ها در مدت زمانی که در مترو هستند یا ایجاد کتابخانه مجازی که با ورود افراد به این ناوگان بتواند فهرستی از آثار مختلف را در اختیارشان قرار دهد، بی‌شک می‌تواند اقدامی مثبت برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی باشد.
در مترو مشهد نیز تا به امروز کار‌های موقتی در این زمینه انجام شده است، اما هیچ‌کدام دائمی نبوده‌اند که بتوانند کتابخوانی در مترو را میان علاقه‌مندان به یک عادت تبدیل کنند. هم‌زمان با هفته کتاب و کتابخوانی ما در گفتگو با مسئولان و فعالان فرهنگی به چگونگی تحقق این موضوع و کار‌هایی که می‌توان در حوزه ترویج فرهنگ کتابخوانی در مترو انجام داد پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
مجتبی منتظری، معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد، درباره برنامه‌های این نهاد برای ترویج فرهنگ کتابخوانی می‌گوید: ما از هر فرصتی برای ترویج فرهنگ مطالعه حتی زمان‌های کوتاهی که مردم در اتوبوس و مترو هستند استفاده می‌کنیم و اقدامات گسترده‌ای هم در این مسیر در دست انجام داریم.
او با اشاره به جایگاه‌های مطالعه که پیش از این در ایستگاه‌های مترو برپا شده‌بوده یادآور می‌شود: با توجه به شرایط کرونایی که برای ما حادث شد و وسواسی که در زمینه انتقال ویروس از طریق سطوح به وجود آمد، تصمیم گرفتیم طرح جایگاه‌های مطالعه را دوباره بازخوانی کنیم. اکنون در حال پایش این موضوع هستیم تا ببینیم با شرایط فعلی چطور می‌توانیم کتاب‌های جیبی را در حمل و نقل عمومی در اختیار شهروندان قرار دهیم.
منتظری با تأکید بر ضرورت تعویض و نو شدن کتاب‌ها نیز بیان می‌کند: بستر‌های لازم درحال آماده‌سازی است تا بتوانیم گام‌های بهتری را درحوزه آگاهی‌بخشی به شهروندان برداریم.
وحید مبین‌مقدم، مدیر عامل شرکت بهره‌برداری قطار شهری مشهد نیز درباره اقدامات انجام شده برای ترویج کتابخوانی در این ناوگان توضیح می‌دهد: ما پیش از این بخشی از قطار‌ها را به میز مطالعه اختصاص داده‌بودیم که روزنامه‌ها آنجا قرار می‌گرفت تا مردم بتوانند زمانی که در مترو هستند به مطالعه بپردازند. ولی الان این روند متوقف شده‌است.
او یادآور می‌شود: همچنین ایستگاه‌های مطالعه کتاب داشتیم که از سوی نهاد کتابخانه‌ها تدارک دیده شده بود، اما این ایستگاه‌ها هم به دلیل آنکه خود نهاد کتابخانه‌ها نتوانست کتاب‌ها را شارژ کند حذف شدند. مبین مقدم، از امضای تفاهم‌نامه برای ترویج فرهنگ کتابخوانی خبر می‌دهد و می‌گوید: ما به‌تازگی تفاهم‌نامه‌ای با اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی امضا کرده‌ایم که براساس آن قرار است در یک یا دو ایستگاه کتابخانه احداث شود.
مدیر عامل شرکت بهره‌برداری قطار شهری مشهد، همچنین تصریح می‌کند: روند کاری این پروژه درحال انجام است و اکنون همکاران ما درحال آماده‌سازی بخش سازه و طرح‌هایشان هستند تا بتوانیم به‌زودی این پروژه را اجرایی کنیم. به گفته او، این دو کتابخانه مشابه کتابخانه‌های عمومی در سطح شهر و کشور هستند و به صورت دائمی می‌توانند خدماتی که در دیگر کتابخانه‌ها ارائه می‌شود را به شهروندان ارائه کنند. مبین‌مقدم همچنین از غرفه‌های کتاب‌فروشی و نمایشگاه‌های موردی کتاب که در برخی از ایستگاه‌های مترو واقع شده‌اند، به عنوان محلی برای عرضه و فروش کتاب یاد می‌کند.
او در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان تابلو‌هایی در ایستگاه‌های مترو برای نشان دادن محل کتاب‌فروشی‌های نزدیک آن ایستگاه نصب کرد یا خیر نیز می‌گوید: فارغ از فضای تجاری خودمان برای معرفی، کتاب‌فروشی‌های خارج از ایستگاه پیشنهاد خوبی است، اما نیاز به یک همکاری مشترک میان معاونت فرهنگی و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
حجت‌الاسلام علی‌اکبر سبزیان، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان‌رضوی، درباره تفاهم‌نامه این نهاد با مدیریت قطارشهری می‌گوید: اوایل خرداد تفاهم‌نامه‌ای را با قطارشهری مشهد امضا کردیم و براساس آن قرار شد در ۲ ایستگاه کتابخانه داشته باشیم. مقدمات کار هم فراهم شد، اما باتوجه به تغییرات مدیریت‌شهری، هفته گذشته نشست دیگری با معاون فرهنگی‌واجتماعی شهردار مشهد برگزار کردیم.
مدیریت‌شهری نیز در این‌باره نظر مساعدی داشت. مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان وعده می‌دهد که بعد از هفته کتاب، اقدامات اولیه برای راه‌اندازی کتابخانه مترو انجام شود.
به گفته حجت‌الاسلام سبزیان، محل استقرار این کتابخانه‌ها در ایستگاه‌های شهیدکمیاب و شهیدمفتح است. سبزیان ابراز امیدواری می‌کند که این ۲ ایستگاه کتاب در دهه مبارک‌فجر یا حتی زودتر به بهره‌برداری برسند.
ابراهیم بالاپژوه، فعال فرهنگی و مدیر شهرکتاب می‌گوید: من در مشهد خیلی از مترو استفاده نکرده‌ام، ولی در تهران باتوجه به اینکه مسیر‌ها طولانی است خیلی دیده‌ام که مسافران مترو در حال مطالعه بوده‌اند.
او در ادامه پیشنهاد توزیع کتاب‌های کوچک با داستان‌های کوتاه را در ایستگاه‌های قطارشهری می‌دهد و می‌گوید: این کتاب‌ها می‌توانند در ایستگاه‌ها و استند‌های مختلف قرار بگیرند همچنین کتاب‌ها می‌توانند در ورودی و خروجی ایستگاه‌های مترو جانمایی شوند و مسافر پس از آنکه وارد حریم خط مترو می‌شود برای اینکه کتاب از چرخه مترو خارج نشود کتابی را پس از مطالعه در جایگاهش قرار دهد یا اینکه برای مطالعه انتخاب کند.
بالاپژوه، با بیان اینکه برای انتخاب کتاب‌ها باید سلیقه مخاطب را در نظر گرفت، بیان می‌کند: هر کتابی را نمی‌شود در مترو گذاشت. باید کتابی باشد که دست‌کم در عرض ۱۵دقیقه مخاطب محتوای مشخصی دستگیرش شود. مثلا نمی‌شود در مترو رمان گذاشت و مخاطب ۳۰ صفحه‌اش را بخواند و بعد رهایش کند.