ایرج طوفان| در حالی که عمر قدیم‌ترین خط -به گفته پژوهشگران- چیزی در حدود 5000 سال است، زبان‌های نخستین بین 100 هزار تا 50 هزار سال پیش صیقل می‌خوردند (جورج یول، مطالعه زبان، انتشارات دانشگاه کمبریج، ویراست چهارم: 2010، ص. 1). ساختارگرایان زبان‌های جهان را به گروه‌هایی تقسیم می‌کنند که به هرکدام یک «خانواده» می‌گویند. اعضای این خانواده خواهرانی هستند از یک مادر. آن مادر، خود، خواهرانی دارد و مادری. به‌این‌ترتیب، بسیاری از زبان‌ها با یکدیگر خویشاوند می‌شوند و دارای یک اصل. اگر بپرسید فارسی امروز از کجا آمده است، احتمالا می‌گویند از فارسی دری. در پاسخ به سؤال شما درباره منشأ فارسی دری، زبان‌های پهلوی (ساسانی و اشکانی) را معرفی می‌کنند که خود در فارسی باستان ریشه دارند، آنچه از ایرانی باستان نشئت می‌گیرد که خود فرزند زبان هندوایرانی و عضو خانواده بزرگ‌تر هندواروپایی است. به‌هر حال، انتظار می‌رود این سلسله جایی به سر برسد. سؤال این است: آن زبانِ نخستین چگونه به وجود آمده است؟ منبع علمی ما برای پاسخ به این، همان است که پیش‌تر به آن ارجاع دادیم: «مطالعه زبان» جورج یول.
وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا
نه‌فقط در اسلام، بلکه بسیاری از ادیان به سرچشمه‌ای خدایی برای زبان قائل‌اند. کودکان ما سخن گفتن بزرگ‌ترها را تقلید می‌کنند اما نخستین انسان الگویی برای تقلید نداشته است.
زبان، تقلید صداهای طبیعت
نظری دیگر بر این عقیده است که زبان بر مبنای تقلید صداهای طبیعت شکل گرفته است. کودکی را تصور کنید که به موجودی که «هاپ‌هاپ» می‌کند می‌گوید «هاپو». به همین ترتیب، نخستین واژه‌ها بر مبنای آنچه زنان و مردان نخستین از محیط اطراف خود شنیده‌اند پدید آمده‌اند. به این واژه‌ها توجه کنید: کوکو (پرنده)، غرش، خروش، و ... . همچنین نام‌آواها که هر زبانی نمونه‌های زیادی از انواع آن دارد گواهی بر این عقیده است: قوقولی‌قوقو، قِرچ‌قرچ، شُرشر، جیلیز و ویلیز، و ... . پرسش: واژه‌هایی که به جمادات اطلاق می‌شوند چطور؟ از این هم بگذریم، واژه‌هایی را که مفاهیم انتزاعی را نشان می‌دهند چگونه توجیه می‌کنیم؟
زبان، حاصل تعاملات اجتماعی
انسان‌های نخستین از زندگی گروهی ناگزیر بودند. روشن است که در نبرد با قبیله همسایه یا حیوانات مهاجم، گروه قوی‌تر از فرد عمل می‌کند. این نظر معتقد است اعضای جامعه در ارتباط و همکاری با یکدیگر، نه لزوما خطاب به هم، آوایی تولید می‌کرده‌اند که همان می‌شده است نام آن کار. برای مثال، هنگام بلند کردن اجسام سنگین می‌گفته‌اند: «هی!» بنابراین احتمالا «هی» در اجتماع آن‌ها به معنای کمک‌خواستن برای جابه‌جایی اجسام سنگین معنا می‌شده است.
زبان و فیزیک مناسب دستگاه تولید گفتار
مقصود از دستگاه تولید گفتار، مجموعه‌ای از اعضای صورت و قفس سینه است که نقش اصلی هیچ‌یک تولید گفتار نیست: شش‌ها، نای، حنجره، مجرای بینی، دندان‌ها و ... (گلناز مدرسی قوامی، آواشناسی: بررسی علمی گفتار، تهران: سمت، ص. 12). جرج یول معتقد است حنجره هیچ حیوانی به‌اندازه انسان برای سخن گفتن مناسب نیست، هرچند این قابلیت نقصی در کارکرد اولیه حنجره پدید می‌آورد. برای نمونه، شاید حنجره میمون‌ها برای سخن گفتن مناسب نباشد، اما هیچ وقت غذا توی گلویشان گیر نمی‌کند! (مطالعه زبان، ص. 5)
زبان، توانایی بالقوه نوع بشر
عده‌ای از دانشمندان معتقدند توانایی به‌کاربردن زبان تنها به چند علتِ ظاهریِ پیش پا افتاده چون فیزیک مناسب بدن محدود نمی‌شود. این افراد ژنتیک را عامل زبان می‌دانند. آن‌ها کودکانی ناشنوا را مثال می‌زنند که زبان اشاره را به‌خوبی فرامی‌گیرند و در به کار بردن آن بسیار ماهر می‌شوند.
نتیجه‌گیری
به نظر می‌رسد هیچ‌یک از این موارد نمی‌تواند به‌تنهایی منشأ زبان باشد. به عبارت دیگر، هیچ‌یک به‌تنهایی نه رد می‌شود نه تأیید، بلکه به مجموعه این موارد در کنار یکدیگر باید به مثابه منبع پیدایش زبان نگریست.