فرزانه عمادی | شهرآرانیوز؛ به موجب مصادیقی که در قانون مجازات اسلامی آمده است جعل به معنای ساختن و یا دست بردن در سند، نوشته یا مهر است. به طوری که شخص جاعل قصد نشان دادن آن را به جای اصل دارد و این اعمال را با قصد تقلب و تزویر انجام می‌دهد. تا آنچه که ساخته و یا در آن دست برده است آثار اصل را داشته باشد و فرقی نمی‌کند از آنچه که جعل کرده استفاده کند یا استفاده نکند. جعل با قصد تقلب، جرم است و دارای مجازات می‌باشد.
همچنین استفاده از سند مجعول نیز تحت ماده جداگانه‌ای جرم انگاری شده و قابل مجازات است. فردی هم که اسناد مذکور را مورد استفاده قرار داده و از این راه قصد سوء استفاده داشته باشد قابل مجازات خواهد بود؛ بنابراین سید ابوالحسن عمادی، سردفتر اسناد رسمی درباره جرم جعل و استفاده از سند مجعول به سؤالات شهروندان پاسخ داده است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
اولا؛ برای ثبت شکایت به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید، به جرائم جعل و تزویر در دادگاه و دادسرا رسیدگی می‌شود. اگر شکایتی مبنی بر جعل یا استفاده از سند مجعول دارید باید به دادسرا مراجعه و طرح شکایت کنید. بازپرس یا دادیار دلایل را جمع آوری کرده و پرونده را برای اعلام نظر به کارشناس یا مرجع تشخیص هویت اداره آگاهی ارجاع می‌دهد و کارشناس مربوط اسناد را با وسایل خاص و ویژه‌ای بررسی و اعلام می‌کند که آیا جعل صورت گرفته یا خیر.
برای نمونه، آیا کلمات یا اوراقی بعد از تنظیم و امضای سند اضافه شده یا از ابتدا وجود داشته است؟ در پرونده جعل از ابزار کارشناسی برای تشخیص جعلی بودن یا نبودن سند استفاده می‌کنند. اگر در دادسرا محرز شد که جرمی صورت گرفته است، کیفرخواست صادر می‌شود و به دادگاه کیفری ۲ ارجاع و در صورت وقوع جرم، متهم محکوم و رأی صادر می‌شود که قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.
معاونت در جرم بدین معنی است که فردی غیر از مرتکب جرم با اقداماتی که انجام می‌دهد ارتکاب جرم را برای شخص جاعل یا استفاده کننده از سند مجعول، آسان می‌کند تا فرد بتواند به طور موفق عملیات و اقدامات خود را عملی سازد. معاون جرم خود به طور مستقیم در اجرای جرم شرکت ندارد و از بیرون و به طور غیرمستقیم بر انجام دهنده جرم تأثیر می‌گذارد. مجازات معاون در جعل طبق قانون مجازات یک یا دو درجه از مجازات انجام دهنده اصلی کمتر است.
جعل را به دو گروه جعل مادی و مفادی یا همان، معنوی تقسیم می‌کنند که ماده ۵۳۲ درباره جعل مادی در اسناد رسمی و ماده ۵۳۴ درباره جعل مفادی، در اسناد رسمی است؛ که مجازات این مواد نیز طبق قانون کاهش مجازات حبس‌های تعزیری تغییری نکرده است و همچنان جرمی غیر قابل گذشت محسوب می‌شود. ماده ۵۳۴ جعل مفادی می‌گوید هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و ماموران به خدمات عمومی که در تحریر نوشته‌ها و قرارداد‌های راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از اینکه موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریر یات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.
مواردی که شامل جرم جعل مفادی می‌باشد این است که، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند مانند اینکه: شخص بگوید من این معامله را قبول ندارم، ولی کارمند دولت بنویسد من آن را قبول دارم یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل جلوه دهند. مانند اینکه: خرید و فروش فاسدی را صحیح جلوه دهند و همچنین چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند مانند اینکه: متهم اقرار نکند، ولی مأمور بنویسد اقرار شد.
زیر تمامی امضا‌های خود، نام و نام خانوادگی را بنویسید، این کار باعث می‌شود که دست خط شما، مخصوص به خودتان باشد. همچنین یک امضای مختص چک‌های بانکی خود داشته باشید و اگر می‌خواهید به جای امضا از اثر انگشت استفاده کنید برای جلوگیری از جعل حتما از مهر هم استفاده کنید. در امضای خود یک رمز بگذارید که فقط خودتان متوجه شوید.
قانون گذار در مواد ۵۲۴ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی به تعریف انواع جعل در اسناد رسمی و غیررسمی پرداخته و مجازات جعل و استفاده از سند مجعول را در جرائم مذکور پیش بینی کرده است. مهم‌ترین نوع جعل، جعل در سند رسمی و غیررسمی است. مجازات جعل در سند رسمی و استفاده از سند مجعول، طبق قانون کاهش مجازات حبس‌های تعزیری همچنان جرمی غیر قابل گذشت محسوب می‌گردد و گذشت شاکی صرفا می‌تواند موجب تخفیف به میزان یک یا دو درجه طبق ماده ۶ قانون کاهش مجازات حبس‌های تعزیری باشد. البته جعل در اسناد غیر رسمی قابل گذشت است.
منظور از رکن مادی جرم، رفتار مجرمانه است که باید نمود خارجی داشته و در عالم خارج به وقوع بپیوندد و صرف تصمیم به جرم انجام دادن تا زمانی که رفتاری از مرتکب سر نزده قابل مجازات نخواهد بود. رکن معنوی جرم جعل اینکه قصد مجرمانه در جرم جعل با سوء نیت تشکیل شده است. یعنی اینکه فردی رفتار‌های مجرمانه پیش بینی شده در قانون را با اراده و آگاهی کامل و عامدا و عالما مرتکب شود. یعنی مثلا در ساخت مهر عمد داشته باشد و آگاه باشد و همچنین مرتکب باید قصد کامل فریب دادن دیگران را از اینکه سند یا نوشته یا چیز مجعول دیگری را به عنوان اصل قبول کنند و از این طریق به ضرر خود عمل کنند، داشته باشد.
در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت چنانچه فردی با خراشیدن، یعنی از بین بردن یک بخش از کلمه یا عدد؛ مانند اینکه حسین تبدیل به حسن شود و تراشیدن یعنی از بین بردن کل کلمه یا عدد یا قلم بردن؛ یعنی ناخوانا کردن بخش‌های یک نوشته یا سند یا خط کشیدن روی آن و همچنین الحاق؛ یعنی چیزی به سند اضافه شود مثلا حسن به حسین تبدیل شود یا محو کردن؛ یعنی پاک کردن بخشی از نوشته با وسایلی مانند لاک غلط گیر و الصاق؛ یعنی دو نوشته به هم وصل شوند نه اینکه نوشته پاره‌ای به هم مجدد چسبانده شود فرد مرتکب جرم جعل شده است.