فریبا قلی‌زاده|شهرآرانیوز؛ برگزاری جشن نوروز در افغانستان همواره با چالش‌های مختلفی روبرو بوده است. چه در زمان جمهوریت که برخی این جشن تمدنی و فرهنگی را «غیراسلامی» می‌دانستند و چه در دوران حاکمیت پیشین طالبان که نوروز را «حرام» اعلام کرده و آن‌را مغایر اصول اسلامی می‌دانستند. حالا هم که طالبان دوباره در افغانستان به قدرت را به دست گرفته‌اند، آن را رسم مجوس می‌دانند.
«یعقوب یسنا» نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در گفت‌وگو با بخش افغانستان شهرآرانیوز در واکنش به اظهارات اخیر رئیس اطلاعات وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان با بیان اینکه طالبان با همه آیین‌های فرهنگی فارسی‌زبانان مخالف است گفت: «طالبان با همه چیز مخالف هستند و به همین دلیل جشن نوروز، جشن مهرگان و سایر جشن‌های فرهنگی و ملی ما افغانستانی‌ها را به آیین زرتشتی ارتباط می‌دهند و برچسب مجوسی به آن می‌زنند. در حالی که این مجوس و عجم گفتن توهینی بزرگ به مردمان فارسی‌زبان، ایرانی و منطقه هست. چرا که عرب‌ها به ما برچسب عجم و مجوس را زده بودند. طالبان نمی‌توانند غیر از روایت اسلامی خودشان چیز دیگری را به عنوان فرهنگ مردم بپذیرند.»
یسنا معتقد است که به دو طریق می‌توان به اینگونه سخنان طالبان واکنش نشان داد، اولین واکنش می‌تواند واکنشی فرهنگی باشد، به این صورت که برنامه‌های فرهنگی مرتبط با نوروز بیشتر برگزار شود و درمورد اینکه آنچه طالبان می‌گویند درست نیست، روشنگری صورت گیرد. مردم نیز باید نوروز را هرچه باشکوه‌تر تجلیل کنند. طالبان در حکومت پیشین خود نیز برگزاری جشن نوروز را ممنوع کرده بود، اما مردم خودشان با جدیت جشن نوروز و رسم و رواج نوروزی را با وجود خشونت‌های طالبان برگزار می‌کردند. امسال نیز قطعا مردم با جدیت نوروز را برگزار خواهند کرد.
وی ادامه داد: واکنش دوم اما باید واکنش منطقه‌ای باشد، از آنجایی که نوروز مختص افغانستان نیست، کشورهای ایران و آسیای میانه نیز باید به اینگونه سخنان واکنش نشان دهند. چرا که جشن نوروز متعلق به حوزه تمدنی ما است. علاوه بر این این جشن در یونسکو و سازمان ملل ثبت شده است.
این پژوهشگر حوزه زبان و ادبیات فارسی درباره جایگاه و اهمیت نوروز در میان مردم افغانستان و دیگر فارسی‌زبانان می‌گوید: «جایگاه نوروز بین مردم افغانستان به خصوص میان فارسی‌زبانان یعنی هزاره‌ها و تاجیک‌ها، مانند جایگاه نوروز در میان مردم ایران است، فرهنگ ما فرهنگی مشترک است. در نوروز و فصل بهار، زمین نو می‌شود و باید همه چیز را تا حدی که می‌توانیم نو کنیم. کدورت‌ها و رنجشی که با دیگران داریم را پشت سر بگذاریم و سال جدید را با کردار خوب آغاز کنیم، چرا که اینگونه تا پایان سال همان کردار خوب در زندگی ما تکرار می‌شود. لذا اهمیت و جایگاه نوروز میان فارسی‌زبانان افغانستان با دیدگاه خیر و شر ارتباط می‌گیرد.»
یعقوب یسنا درباره سابقه برگزاری نوروز در افغانستان گفت: «از آنجایی که افغانستان، ایران و آسیای میانه در گذشته مرزی نداشته‌اند، سابقه بزرگداشت نوروز در افغانستان نیز با همین کشورها پیوند خورده است. ما حداقل از دوره هخامنشیان سابقه برگزاری نوروز را در تاریخ داریم و می‌توان گفت جشن نوروز در منطقه حوزه تمدنی نورورز که افغانستان هم شامل آن می‌شود، سابقه‌ای ۳ هزار ساله دارد. در شاهنامه هم به این موضوع اشاره شده است که زمان تخت‌نشینی جمشید با جشن نوروز در بلخ برابر بود. بنابراین مردم در آن زمان دو جشن را برگزار کردند. یکی جشن نوروز و دیگری پادشاهی جمشید. گفته می‌شود از دوران پادشاهی جمشید در بلخ، جشن نوروز در آن منطقه برگزار می‌شود.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که نوروز چه نقشی می‌تواند در همگرایی و ارتباط بهتر جامعه فارسی‌زبان داشته باشد گفت: «وقتی از حوزه فرهنگی ایرانی صحبت می‌کنیم یکی از موضوعات مهمی که فارسی‌زبانان منطقه را می‌تواند بیشتر به هم نزدیک کند جشن نوروز، جشن مهرگان، جشن سده و شب یلدا است. نوروز هم به عنوان هویت فرهنگی ما و هم برای نزدیکی و وجه مشترک مردمان فارسی‌زبان افغانستان، مردمان ایران و آسیای میانه یکی از برجسته‌ترین پیوند دهنده‌های کشورهای حوزه تمدنی نوروز است.»
علی‌رغم چالش‌های سیاسی، مذهبی و سلیقه‌ای که در افغانستان وجود دارد، در تمام این سال‌ها جشن نوروز به صورت گسترده‌ای در این کشور برگزار شده است. مردم افغانستان هر ساله در شهرها و روستاهای این کشور با شکوه تمام و براساس رسوم و آداب میهنی خود از این آیین دیرین پارسی تجلیل می‌کنند، اما اوج این شکوه و تجلیل در مزارشریف مرکز ولایت بلخ و روضه منسوب به حضرت علی(ع) با حضور مردم از سراسر افغانستان برگزار می شود.
در کابل هم زیارت سخی، که آن هم منسوب به حضرت علی(ع) است، مرکز اصلی جشن نوروز است و در روز نوروز این جشن به گونه رسمی برگزار می‌شود.
طالبان در زمان حاکمیت خود در سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ خورشیدی، برگزاری جشن نوروز را حرام اعلام کرد و جشن نوروز را مغایر اصول اسلامی دانست و با برگزار کنندگان آن به شدت برخورد کرد.
این گروه حتی تقویم شمسی را به تقویم قمری تغییر داد. ولی شماری از مردم، جشن نوروز را علی‌رغم مخالفت طالبان در مناطق مختلف، از جمله مزار شریف و کابل برگزار کردند.
حالا دوباره نگرانی‌هایی از برگزاری جشن نوروز وجود دارد. هرچند سرپرست ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در بلخ از پاک‌کاری این شهر به مناسبت نوروز خبر داده است، اما حرفی از برگزاری مراسم جهنده بالا در مزارشریف نزده است و مشخص نیست آیا امسال این مراسم برگزار می‌شود یا خیر...