گزارشی از دیدار و گفت‌وگو با یعقوب یسنا در بخارا

فریبا قلی‌زاده | شهرآرانیوز؛ در این نشست که به مناسبت انتشار کتاب «مقدمه‌ای بر فردوسی‌شناسی و شاهنامه‌پژوهی» اثر جدید یعقوب یسنا در کتابفروشی فرهنگان قریب برگزار شد، یامان حکمت، مجتبی نوروزی، روح‌الله بهرامیان و علی دهباشی درباره یعقوب یسنا و آثارش صحبت کردند.

یسنا چهره‌ای ممتاز در حوزه پژوهش ادبیات فارسی

علی دهباشی مدیر مجله بخارا در این نشست گفت: «آنچه در بخارا انجام می‌دهیم، مسئله فرهنگ، زبان، تاریخ و صدها اشتراکاتی است که میان فارسی‌زبانان وجود دارد. بدون تردید یعقوب یسنا نسبت به سن و دوران فعالیت‌های نویسندگی‌اش از چهره‌های ممتاز در حوزه پژوهش ادبیات فارسی است و شاهد این ادعا آثاری است که از ایشان منتشر شده‌اند.»

یسنا: مدیون پدرم هستم!

یعقوب یسنا در سخنانی در این نشست با تشکر از زحمات علی دهباشی به بیان داستان زندگی‌اش و چگونگی علاقه‌مندی‌اش به زبان و ادبیات فارسی پرداخت.

او در این باره نقش پدرش را بسیار مهم دانست و گفت: «من در روستایی در بغلان متولد شدم که در آنجا ما مکتبی نداشتیم و نسل ما نتوانستند به درستی درس بخوانند. پدرم گوسفندداری بود که از همان طریق زندگی‌اش را اداره می‌کرد. نخستین چیزی که بر من تاثیر گذاشت کتاب کهنه‌ای بود که همیشه همراه پدرم بود. این کتاب، شاهنامه فردوسی بود. پدرم تا دو کلاس سواد داشت و همواره این کتاب را به صورت سنتی یعنی به صورت حزن و اندوه و حسرت برای‌مان می‌خواند و همواره از رستم و منیژه قصه می‌کرد. از همان‌جا بود که با ایران و مفاهیم ایران و شخصیت‌های شاهنامه آشنا شدم. پدرم کم کم خودش با همان دو کلاس سوادی که داشت به فرزندانش خواندن و نوشتن آموخت و در مدت کوتاهی ما باسواد شدیم.»

این پژوهشگر افغانستانی ادامه داد: وقتی پدرم پیر شد مسئولیت شاهنامه‌خوانی را به من سپرد. از آن زمان تاکنون کارهایی که درمورد شاهنامه انجام دادم، مسئولیتی بود که پدرم به دوشم گذاشته بود. در ۱۴ سالگی وارد صنف(کلاس) ۲ شدم و چند سال بعد همراه یکی از اقوام به کابل آمدم. وقتی استعداد مرا در درس خواندن دید برایم سندی تهیه کرد که با آن بتوانم وارد صنف ۱۲ و بعد از آن وارد دانشکده زبان و ادبیات فارسی شوم. بعد از فارغ‌التحصیلی نیز در دانشگاه البیرونی استاد دانشگاه شدم.»

ورق بزنید:

یسنا در افغانستان موافق و مخاف زیادی دارد

در ادامه یامان حکمت منتقد و نویسنده ایرانی که سال‌ها در کابل استاد دانشگاه بوده است به چگونگی آشنایی‌اش با یسنا پرداخت و در مورد فعالیت‌های یعقوب یسنا گفت: «یعقوب یسنا در افغانستان موافقان و مخالفان زیادی دارد. ایشان در حوزه مسائل روشنفکری افغانستان کارهای زیادی انجام داده‌اند. در حوزه نقد ادبی نیز به صورت گسترده کار کرده‌اند. همه ما می‌دانیم کسانی که روشنفکر هستند برای پایبند بودن به این روشنفکری باید هزینه‌های زیادی بپردازند که آقای یسنا هم هزینه‌اش را پرداخته‌اند.»

نقد ادبی باید در افغانستان جا بیفتد

یامان حکمت در ادامه گفت: «ادبیات افغانستان نیاز به انتشار متن دارد. نیاز دارد که مورد قضاوت قرار گیرد و نقد شود. اما مشکلی که در ایران و افغانستان وجود دارد این است که افرادی وجود دارند که گوشه‌ای نشسته‌اند و فقط غر می‌زنند و از کسانی که می‌نویسند ایراد می‌گیرند. این موضوع به ادبیات ما آسیب‌های زیادی وارد می‌کند. نقد ادبی باید در افغانستان جا بیفتد اما متاسفانه زیرساخت‌ها برای تفکر انتقادی فراهم نیست و کسی که منتقد ادبی باشد با جانش بازی می‌کند.»

او با اشاره به نقدهایی که علیه متون یسنا می‌شود گفت: «جسارت و شهامت یسنا برای انتشار مطالبش قابل تحسین است. برای من بسیار باارزش است که یسنا مدام می‌نویسد و منتشر می‌کند. اما بسیاری از منتقدانش می‌گفتند ایشان صدتا چیز منتشر می‌کند که از قافله عقب نمانده باشد اما در حقیقت اینگونه نبود. متاسفانه برخی غلط‌ خوانی‌ها و کج‌فهمی‌ها وجود دارد که طبیعی است. »

نمی‌توان یسنا را نادیده گرفت

آقای حکمت در پایان گفت: «موافقان و مخالفان آقای یسنا باید بدانند که او را در ادبیات افغانستان نمی‌توان نادیده گرفت. یسنا فردی آینده‌نگر است که حوزه فعالیتش را گسترش می‌دهد. آثار ایشان مورد توجه دانشگاهیان ایران نیز قرار گرفته است. در آسیاب فکری یسنا آثار دانشگاهی، مطالعات فرهنگی، سینما، مسائل سیاسی و اجتماعی دیده می‌شود و نقش ایشان در امور فرهنگی و ادبیات افغانستان در ده سال اخیر نقش مهمی بوده است.»

نوروزی: یسنا فهم خوبی از مناسبات اجتماعی دارد

دکتر مجتبی نوروزی معاون سابق رایزنی فرهنگی سفارت ایران در کابل نیز در این نشست یعقوب یسنا را نویسنده‌ای با ذهن عمیق و منظم دانست که تاکنون دچار تقلیل‌گرایی نشده است.

او همچنین این نویسنده و پژوهشگر را فردی با فهم بالای مناسبات اجتماعی دانست و گفت: «یسنا فهم خوبی از مناسبات اجتماعی در جامعه افغانستان دارد. مناسبات بین قومیت، مذاهب، زبان‌ها و مردمی که در مناطق جغرافیایی مختلف زندگی کرده‌اند. مناسباتی که اساس و شالوده اتفاقاتی است که در افغانستان رخ می‌دهد. کسی که فهم خوبی از مناسبات اجتماعی افغانستان ندارد نمی‌تواند تحلیل درستی هم داشته باشد. یکی از دلایلی که این امکان را به او می‌دهد تا مناسبات اجتماعی را به خوبی درک کند این است که ایشان همواره در مرز این مناسبات حرکت کرده است.»  

روح‌الله بهرامیان شاعر و نویسنده و استاد دانشگاه سمنگان نیز در این نشست ضمن انتقاد از متن‌های یعقوب یسنا گفت:‌ «مشکلی که در آثار ایشان وجود دارد این است که راه حل ارائه نمی‌شود و باعث کج‌فهمی می‌شود. دیدگاه‌های ایشان باعث شده تا مخالفان زیادی داشته باشند اما باج ندادن به مخالفان از مهم‌ترین شاخصه‌های ایشان است که بسیار قابل تحسین است.»