فاطمه غلامی | شهرآرانیوز؛ بعد از پایان یافتن امتحانات خردادماه طبق روال هر سال زخم کهنه ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی در خانواده‌ها سر باز می‌کند، داستان تکراری شهریه‌های نجومی مدارس غیرانتفاعی، این‌بار حکایت از کسب‌وکار‌های پرسود در ذیل خدمات آموزشی دارد.
با وجود آن‌که تعرفه‌های افزایش شهریه مدارس غیردولتی ابلاغ نشده برخی از این مدارس بازی با کلمات و اعداد را شروع کرده‌اند آن هم در زمانی که خانواده‌ها با تورم افسارگسیخته اقتصادی روبه‌رو هستند و از پس هزینه‌های جاری زندگی هم به سختی برمی‌آیند.
اغلب خانواده‌هایی که فرزند خود را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند، قشری هستند که تحصیل و پرورش فرزند برای آن‌ها مهم است و بسیاری از آن‌ها به‌دلیل جمعیت بالای دانش‌آموزان در کلاس‌های مدارس دولتی و هیئت امنایی فرزندانشان را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند و با رشد مدارس غیردولتی دیگر فقط افراد مرفه جامعه نیستند که جذب این مدارس می‌شوند، بلکه حالا خانواده‌هایی هستند که می‌خواهند از بسیاری ضروریات سبد خانوار خود بزنند تا فرزندشان آینده تأمین‌شده‌تری داشته باشد.
برای بررسی دقیق‌تر جزئیات از چند مدرسه غیرانتفاعی در نقاط مختلف شهر قیمت شهریه‌ها را برای سال تحصیلی جدید جویا شدیم.
اغلب این مدارس به‌ویژه مدارس خاص‌تر، شهریه‌هایی را اعلام می‌کنند و برای این هزینه‌تراشی‌ها هم مجوز‌هایی برای خودشان درست و به بهانه برگزاری اردو‌های آموزشی و برگزاری جشن‌ها و اعیاد و ... شهریه‌هایی نجومی از والدین دریافت می‌کنند، در واقع برخی خدماتی را که تا سال قبل جزو برنامه‌های اصلی مدرسه بوده است امسال در قالب فوق برنامه‌ها، با قیمت‌های گزاف به خانواده‌ها می‌فروشند.
در نقاب یکی از والدین به یک مدرسه واقع در بولوار هاشمیه مشهد سری زدم و از شهریه سال جدید و خدمات پرسیدم.
مدیر این مدرسه می‌گوید: شهریه سال جدید در مقطع دبستان ۲۴میلیون تومان و در مقطع متوسطه اول ۳۵میلیون تومان به صورت علی‌الحساب است، تمامی معلمان در این مدرسه مقطع دکترا دارند و علاوه بر زبان انگلیسی، زبان آلمانی و فرانسه تدریس می‌شود.
وی می‌گوید: ما در این مدرسه علاوه بر امکانات آموزشی هوشمند، ورزش یوگا و ایروبیک و سالن‌های تخصصی ورزشی داریم، ضمن اینکه به دانش‌آموزان حقوق هم می‌دهیم و تکالیف آن‌ها در مدرسه انجام می‌شود. گفتن این حرف‌ها از زبان مدیر مدرسه اگرچه عجیب و باورناپذیر بود، اما اولین مطلبی که به ذهنم متبادر شد نبود عدالت آموزشی بود، گویی شکاف طبقاتی که در جامعه به وضوح دیده می‌شود پای مدارس را هم به میان آورده است، آن هم در شرایطی که تحصیل، تنها فرصت فرزندان طبقات ضعیف جامعه، برای تحرک اجتماعی و رسیدن به آینده‌ای متفاوت است.
مسیر آموزش و یادگیری فرزندان طبقه قدرت و ثروت جامعه از مسیر فرزندان عامه مردم متفاوت شده است و مدارس خاص با خدمات آموزشی و فوق‌برنامه ویژه‌ای که برایشان تدارک دیده‌اند، مسیر موفقیت را برایشان سهل و تضمین می‌کنند.
با وجود مدارس خاص از غیردولتی گرفته تا انواع خاص مدارس دولتی همچون شاهد، سمپاد و ... شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته است که آموزش و تدریس باکیفیت به‌مثابه یک کالا امکان خریدن دارد و اگر خانواده‌ای به‌دنبال آموزش باکیفیت برای فرزندش باشد باید هزینه آن را بپردازد.
پرداخت این شهریه‌های نجومی از سوی والدین اگر چه به امید موفقیت فرزندانشان در ماراتن رقابت بر سر رشته‌های خاص و دانشگاه‌های خاص پرداخت می‌شود، اما واقعیت این است که این دانش‌آموزان پس از پایان دوران تحصیل بی‌آنکه هیچ مهارتی داشته باشند، برای سال‌های بعد پشت کنکور رها می‌شوند!
خانم ریاحی، مادر یکی از دانش‌آموزان، با گلایه از مقدار شهریه می‌گوید: این مدارس تنها جنبه نمایشی و تبلیغاتی دارند و نسبت به شهریه‌ای که دریافت می‌کنند خدماتشان بسیار ناچیز است.
وی ادامه می‌دهد: من اگر امسال برای فرزندم معلم خصوصی در منزل بگیرم و هر هفته استخر و کلاس ورزشی ببرم و مقدار درخور توجهی پول توجیبی به او بدهم ضمن اینکه نیازی به گرفتن سرویس مدارس نیست بسیار در هزینه‌هایم صرفه‌جویی کردم.
این بار به یک مدرسه در بولوار معلم رفتم، این مدرسه مقدار شهریه در مقطع دبستان را ۱۵میلیون تومان و در مقطع متوسطه ۲۲میلیون تومان اعلام کرد. موضوع وقتی عجیب‌تر می‌شود که علت افزایش شهریه‌ها را خدمات پرورشی مانند برگزاری اعیاد و جشن‌ها بیان کرد.
سؤالی که برایم ایجاد شد این بود که مگر قرار نیست آموزشوپرورش همپای هم در مدارس تعلیم داده شود؛ چرا باید برای امور پرورشی مانند جشن‌ها و اعیاد مذهبی هزینه گزاف داد؟
پدر یک دانش‌آموز می‌گوید: وقتی علت افزایش ۱۲ میلیونی شهریه را پرسیدیم گفتند، چون حقوق‌ها ۵۷ درصد افزایش یافته است ما هم باید حقوق معلمان را به همین میزان افزایش دهیم؛ درحالی که این پدر به ما گفت تا جایی که مطلع است معلمان مدرسه، حقوق‌های کمی می‌گیرند و همیشه نیز از این بابت می‌نالند.
تا اینجا فقط روایتی از ارقام شهریه مدارس غیردولتی بازگو شد و ماجرا زمانی عجیب‌تر می‌شود که بگوییم برخی خانواده‌ها به‌دلیل شرایط نامناسب مدارس دولتی به‌سمت مدارس غیردولتی کوچ می‌کنند و شاید توان پرداخت شهریه را هم نداشته باشند، اما می‌گویند چاره‌ای ندارند.
کلاس‌های شلوغ و وضعیت نابسامان مدارس دولتی این مدارس را تنها از منظر آموزش در موضع ضعف قرار نداده است و این مدارس در بحث‌های پرورشی و تربیتی هم با چالش مواجه هستند.
خانم عظیمی که دخترش در مقطع متوسطه اول و در یک مدرسه غیرانتفاعی درس می‌خواند، در واکنش به رشد شهریه‌ها می‌گوید: هدف من از اینکه دخترم را به مدرسه غیرانتفاعی فرستادم، تنها برای نمره بالاتر و رتبه بهتر در کنکور نیست. مدارس دولتی به لحاظ محیط فرهنگی، وضعیت مناسبی ندارد و دخترم در سنین حساسی قرار دارد.
وی ادامه می‌دهد: برایم مهم است به مدرسه‌ای برود که هم‌کلاسی‌هایش از خانواده‌های اصیل و مذهبی باشند. به همین علت دخترم را در مدرسه‌ای اسلامی ثبت‌نام کردم، اما اگر امسال شهریه‌ها این همه رشد داشته باشد، نمی‌توانم او را به همان مدرسه بفرستم.
طیبی، کارشناس مسئول مدارس غیردولتی خراسان رضوی، با اظهار بی‌اطلاعی از خدمات عجیب برخی مدارس غیردولتی و حتی شهریه‌های نامتعارف می‌گوید: عمده تخلفاتی که در مدارس غیردولتی وجود دارد از اطلاع نداشتن اولیا نشئت گرفته است. ما درصورتی بر مدارس غیردولتی نظارت می‌کنیم که گزارشی مبنی بر تخلف از اولیا وصول شود، سپس بر طبق گزارش با متخلف برخورد قانونی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: سال گذشته سه مدرسه غیردولتی در مشهد به دلیل تخلف متوقف شدند که یکی از دلایل آن‌ها شهریه‌های بالا بود.
طیبی می‌گوید: خراسان‌رضوی در شهریه مدارس غیردولتی رتبه ۱۳ را داراست و شهریه‌های بالاتر در استان‌های دیگر با همین خدمات وجود دارد.
آیا نباید نظارت قبل از گزارش تخلف انجام شود. نوش‌داروی بعد از مرگ سهراب چه فایده‌ای دارد؟ بیش از ۸۹۰ مدرسه غیردولتی در مشهد وجود دارد که اطلاعات آن‌ها در سامانه وزارت آموزشوپرورش اعم از شهریه مصوب و خدمات در آن درج می‌شود، اما نکته درخور توجه اینجاست که مدارس غیردولتی در سایه بی‌نظارتی و اطلاع‌نیافتن اولیا رقمی فراتر از ارقام مصوب برای خدمات عجیب‌و‌غریب می‌گیرند.
حداکثر میزان شهریه معین شده سال گذشته در مقطع دبستان ۹میلیون‌و ۶۰۰، در مقطع متوسطه اول ۱۲میلیون‌و ۷۰۰ و در مقطع متوسطه دوم ۱۶ میلیون‌و ۲۰۰ هزار تومان بوده است، از آن‌جایی‌که هنوز شهریه مصوب اعلام نشده است و مدارس غیردولتی باید علی‌الحساب همین میزان را از اولیا طلب کنند درحالی‌که گزارش میدانی خلاف این قضیه و حتی مبالغی نجومی را تأیید می‌کند.
توسعه زندگی شهری تعریفی جز افزایش جمعیت و ساخت‌وساز بی‌رویه ندارد. بی‌تردید رشد جمعیت بیشتر از توسعه و ساخت فضا‌های درمانی، تفریحی و ورزشی و مهم‌تر از همه آموزشی پیش رفته است.
پدر یکی از دانش‌آموزان که با ناامیدی در حالی‌که پرونده دخترش را زیربغل دارد از در یکی از مدارس غیردولتی خارج می‌شود، توضیح می‌دهد: تا پارسال دخترم را مدرسه غیرانتفاعی می‌فرستادم، اما امسال توان مالی ندارم و حالا پرونده‌اش را آورده‌ام تا در مدرسه دولتی محدوده منزلم ثبت‌نام کنم، اما می‌گویند: «جا نداریم همه فهرست‌ها پر شده است.» الان تکلیف دخترم چیست؟
پدر یکی دیگر از دانش‌آموزان در مقطع متوسطه دوم می‌گوید: منزلم الهیه است پرونده پسرم را به دلیل رشته‌اش در هنرستانی واقع در بولوار اندیشه بردم. مدیر مدرسه می‌گوید: «هزینه ثبت‌نام ۳۰۰ تومان است و، چون شما در محدوده نیستید ۳۰۰ دیگر باید مازاد بدهید.»
او می‌گوید: مگر مدارس بنگاه اقتصادی شده‌اند که به دلیل‌های واهی پول می‌گیرند؟ اینکه محدوده منزل ما سرانه آموزشی محدودی تعریف شده هزینه آن را باید خانواده‌ها بدهند؟
البته علاوه بر شهریه مدارس باید هزینه‌های سرسام‌آور سرویس مدارس را هم اضافه کنیم که با افزایش ۲۵ درصدی همراه بوده است.
مدیرکل نوسازی مدارس خراسان رضوی با اعلام اینکه سرانه فضای آموزشی خراسان رضوی از میانگین کشور کمتر است می‌گوید: سرانه فضای آموزشی دانش‌آموزان استان ۴.۳ مترمربع و در کشور ۵.۲ مترمربع است و سرانه مطلوب و استاندارد هشت مترمربع است.
وی ادامه می‌دهد: تعداد کل دانش‌آموزان خراسانی یک میلیون‌و۳۶۲ هزارو ۹۹۵ نفر است که ۸۸ درصد در مدارس دولتی و بقیه در مدارس غیردولتی و از این تعداد ۷۱۲ هزار نفر در شهرستان مشهد تحصیل می‌کنند که ۷۸ درصد آن‌ها در مدارس دولتی و بقیه در مدارس غیردولتی هستند.
با یک حساب سرانگشتی درباره یک مدرسه به‌طور خاص که ۳۰۰ دانش‌آموز دارد به نتایج جالبی رسیدیم که از یک گردش مالی کلان پشت پرده مدارس غیردولتی حکایت دارد.
با شهریه ۳۰ میلیون تومانی یک مدرسه غیردولتی و با جمعیت تخمینی ۳۰۰ دانش‌آموز، درآمد آن سالانه ۹ میلیارد تومان می‌شود حالا اگر هزینه‌های جاری مدرسه و حقوق معلمان حق‌التدریس را هم درنظر بگیریم و حداکثر ۳ تا ۴ میلیارد تومان از مبلغ کل کسر کنیم سالانه حدود ۵ تا ۶ میلیارد تومان خالص دریافتی یک مدرسه غیردولتی است.
طبق گزارش میدانی خبرنگار، افزایش شهریه مدارس غیردولتی و قطعیت نداشتن آن، موجب سردرگمی و نارضایتی والدین شده است. برخی خانواده‌ها از افزایش قیمتی ابراز نگرانی می‌کنند که ممکن است در توان اقتصادی آن‌ها نباشد. افزایش بی‌رویه شهریه مدارس غیردولتی حکایت از پشت‌پرده‌های پول‌های کلانی دارد که در سایه نبود نظارت آموزشوپرورش نوعی کسب وکار اقتصادی به راه انداختند، پول‌های بی‌منطقی که این روز‌ها در قالب پیش‌ثبت‌نام در برخی مدارس غیردولتی از خانواده‌ها گرفته می‌شود بیش از هر چیز قدرت بلامنازع این مدارس و گردانندگان آن را به نمایش می‌گذارد.
به عبارتی مدارس‌گران‌قیمت به مثابه یک بنگاه اقتصادی و حتی یک کسب‌و‌کار پرسود ذیل فعالیت آموزشی عمل می‌کنند که روزبه‌روز صدمات و آسیب‌های جانبی آن مشهود‌تر می‌شود.