مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ «رودخانه یک سرمایه خدادادی است، اما کشف‌رود به یک ضدسرمایه تبدیل شده است که بوی تعفن آن به مردم می‌رسد و آب آلوده آن به کشاورزان.». این بخش از سخنان علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور، در حاشیه بازدید میدانی از کشف‌رود به‌طور ویژه متوجه شهرداری مشهد بود تا سرانجام پس از موافقت شورای‌عالی محیط‌زیست با طرح خارج کردن کشف‌رود از محدوده حفاظت‌شده، مدیریت‌شهری دستی به سروروی این شریان مسموم مشهد بکشد و اصلاح هندسی معبر رودخانه و بازآرایی فضای اطراف آن را در دستورکار قرار دهد.
در جریان این بازدید، معاون رئیس‌جمهور، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی و شماری از مدیران استانی و شهری با بررسی آخرین وضعیت کشف‌رود و کمربندجنوبی، دستور‌های لازم برای ساماندهی این دو معضل مهم مشهد را صادر کردند.
رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست با تخصیص اعتبار کمکی ۵۳ میلیارد تومانی به پروژه تصفیه‌خانه سپتاژ، ضرب‌الاجل شش‌ماهه‌ای برای بهره‌برداری از این پروژه تعیین کرد تا درنهایت، کشف‌رود یک گام دیگر به پاکیزگی نزدیک شود. سلاجقه و هیئت همراه در طول این بازدید، همچنین مشاهده کردند که روزانه ۶ هزار مترمکعب آب تصفیه‌شده در تصفیه‌خانه شهرک صنعتی توس، بدون اینکه به کاربری‌های صنعتی یا کشاورزی برسد، دوباره در کشف‌رود تخلیه میشود و به‌عبارت دیگر، جز رقیق‌سازی میزان آلودگی رودخانه، کاربری دیگری ندارد؛ موضوعی که با واکنش وی نیز همراه شد و گفت: باید تهاتر با نیروگاه توس در اولویت قرار بگیرد. سیاست «آب به‌جای برق» یا «رهاسازی در دشت مشهد برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی» دو راهبردی است که پس از مطالعات فنی، یکی از آن‌ها باید در دستورکار قرار بگیرد.
همچنین رهاسازی روزانه ۵۰ هزار مترمکعب فاضلاب خام در رودخانه درقالب چهارصد تانکر، یکی دیگر از نگرانی‌هایی بود که علیرضا طاهری، مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی، درباره آن توضیح داد و گفت: تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و ایجاد ظرفیت‌های تصفیهسازی، تنها راه‌حل نجات کشف‌رود است. به‌طور متوسط، در شرایطی هستیم که از ظرفیت موردنیاز تصفیه به میزان ۸۰۰ هزار مترمکعب در ثانیه، تاکنون فقط ۲۵۰ هزار مترمکعب آن را محقق کرده‌ایم و این موضوع، نگران‌کننده است.
به‌گفته وی، طبق مطالعات کارشناسانه، کشف‌رود در چشم‌انداز پنج سال آینده به یک رودخانه زاینده تبدیل میشود؛ زیرا در سال‌های اخیر، تلاش‌های هدفمند و مؤثری ازسوی شهرداری و اداره‌کل آب‌وفاضلاب استان دیده شده است و به‌زودی با افزوده شدن ظرفیت تصفیه سیصد لیتری بر ثانیه در تصفیه‌خانه اولنگ تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۲، درمجموع ۱۲۰ هزار مترمکعب بر ظرفیت تصفیه فاضلاب مشهد افزوده خواهد شد.
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر که هماهنگ کننده این نشست بود، اظهار کرد: بررسی‌های رسمی وزارت بهداشت نشان داده در ۲۷ شهر با جمعیتی حدود ۳۵میلیون، مرگ ۲۰ هزار و ۸۳۷ نفر ناشی از ذرات معلق است.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس افزود: در سال ۱۴۰۰ مرگ ناشی از آلودگی هوا هزار و ۸۹۱ نفر بوده و مجموعه هزینه‌های مرگ و میری که مردم از مواجهه با ذرات معلق داشته داشته اند، یک میلیارد و ۲۲ میلیون ریال است.
وی متذکر شد: در بین این ۲۷ شهر، وضعیت مشهد از همه وخیم‌تر است، بر اساس استاندارد جهانی غلظت ذرات معلق ۱۵ واحد است در حالی که در مشهد این عدد ۳۱/۰۷ است و این میزان حتی از تهران (با ۳۰/۹۹ واحد) بیشتر است.
طبق گفته نماینده مشهد در سال ۱۴۰۰، غلظت آلاینده‌ها در مشهد ۳۵۷ روز بیشتر از استاندارد جهانی بود و فقط ۸ روز شرایط استاندارد داشت، این در حالی است که در تهران این عدد ۳۵۵ روز است.
حجت الاسلام پژمانفر در ادامه به مسأله کشف رود اشاره کرد و گفت: نه تنها مدیریت منابع آبی در شهر مشهد نداریم بلکه در زمینه مدیریت و ساماندهی پساب هم دچار مشکل هستیم، روزانه ۴۰۰ تانکر فاضلاب در کشف رود تخلیه میشود، برای ساماندهی این وضعیت تصمیمات و اعتبارات استانی کافی نیست.
بگو مگوی نماینده مشهد و معاون رئیس جمهور
حجت الاسلام پژمانفر هم در واکنش به تمدید فعالیت معادن حریم شهر در شورای معادن استان، خطاب به رییس سازمان محیط زیست گفت: در حالی که هم نظر دادستانی در خصوص ادامه فعالیت این معادن منفی است و هم محیط زیست، این شورا خودش می‌برد و می‌دوزد و تصمیم می‌گیرد من خواهشم این است شما ورود پیدا کنید، آیا سازمان محیط زیست در عرض سایر دستگاه هاست و نظرش تعیین کننده نیست شما هم بروید و جمع کنید، سازمان محیط زیست باید توان وتوی نظر دیگران را داشته باشد.
معاون رییس جمهور هم خطاب به نماینده مشهد گفت: در مورد معادنی که خارج از مناطق حفاظت شده است ماده ۲۴ مکرر که شما در مجلس تصویب کردید کار ما را با مشکل مواجه کرد، محیط زیست کاملا وتوکننده است، اما متاسفانه قانون شما همه چیز را خراب کرد و ما فقط در مناطق حفاظت شده برای معادن میتوانیم ورود داشته باشیم، اما در بحث آلایندگی این معادن حتما ورود می‌کنیم.
در ادامه این جلسه حاضرین در خصوص کشف رود و معضلات زیست محیطی آن با جزییات بیشتری صحبت کردند، بر اساس گزارشی که ارایه شد تعداد واحد‌های آلاینده این رودخانه که در سال ۹۶ یعنی پنج سال قبل ۷۰ مورد بوده یا رشد فزاینده، امسال به ۱۷۲ مورد رسیده است.
همچنین رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در بازدید از کمربندجنوبی تأکید کرد: هرچه تاکنون انجام شده است، «دیگر بس است» و باید همه‌چیز متوقف شود. وی به‌طور خاص به شهرداری مشهد تکلیف کرد که پس از تعیین یک کارگروه تخصصی از استادان دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان مشاور پروژه، به دستاورد‌های علمی این کارگروه متعهد باشد و اکنون که استادان دانشگاه به‌صورت روشمند، ادامه فعالیت در کمربندجنوبی را در تضاد با سرمایه‌های طبیعی ارتفاعات این منطقه دانسته‌اند، شهرداری هم به نتیجه مطالعات تمکین کند و دست از پیگیری پروژه بردارد.
در حاشیه این بازدید و نشست جمع‌بندی نهایی، اگرچه علی نجفی، معاون خدمات‌شهری شهرداری مشهد، یادآوری کرد که تمرکز بر بولوارنماز از طریق ایجاد تونل دوکیلومتری در انتهای آن و توقف کامل پروژه کمربندجنوبی، هزینه‌های گزافی بر مدیریت‌شهری تحمیل خواهد کرد، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در مقابل تصریح کرد: امروز در بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته، دیگر هزینه تمام‌شده پروژه تنها ملاک قضاوت درباره کارآمدی آن نیست و ملاحظات زیست‌محیطی از اهمیت بیشتری برخوردار است. بر همین اساس، در چین یا آلمان، پروژه‌های انرژی پاک در وضعیتی اجرا می‌شوند که هزینه‌های سرسام‌آوری دارند، اما مدیریت شهری درنهایت باور دارد که اجرای این پروژه‌ها می‌تواند حافظ سرمایه‌های طبیعی کشور باشد.