احتمالا شما هم تاکنون از پودر کیک آماده برای پختن کیک استفاده کرده اید. درست کردن اسباب بازی با کیت‌های نیمه آماده چطور؟ آیا شما هم معتقدید در بیشتر مواقع کیکی که به دست خودتان پخته می‌شود، خوش مزگی بیشتری از محصولات آماده بازاری دارد یا اسباب بازی‌ای که با دستان خودتان درست کرده اید، بهتر از محصولات بازاری است؟ در این صورت لازم است با یک اصل علمی به نام اثر ایکیا آشنا شوید.
حدود صد سال پیش در کشور سوئد، کودکی متولد شد که بعد‌ها توانست یکی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده لوازم خانگی از قبیل مبلمان، کابینت، لوازم آشپزخانه و... را تأسیس کند. او از همان کودکی علاقه‌ای فراوان به کار و بازرگانی داشت و کارش را با فروش کبریت، خودکار و دوچرخه آغاز کرد. ایکیا مخفف نام و نام خانوادگی، نام مزرعه محل کودکی و شهر محل تولدش است.
به طور خلاصه، اثر ایکیا بیان می‌کند محصولاتی که به دست خود افراد تولید می‌شود، برایشان ارزشمندتر جلوه می‌کند؛ حتی اگر تلاشی که برای تولید آن صورت می‌گیرد، ناچیز باشد. شرکت ایکیا با استفاده از همین اصل، محصولاتش را به صورت نیمه آماده، بسته بندی می‌کند و به دست مشتریان می‌رساند. به عنوان مثال، کافی است از روی کاتالوگ محصولات شرکت، مدل و رنگ کابینت یا میز دلخواهتان را با اندازه مدنظر انتخاب کنید و منتظر دریافت آن در خانه تان باشید.
البته نکته مهم این است که محصول مدنظر در بسته بندی جمع وجور و به صورت تکه‌های جداجدا ارسال می‌شود و شما باید با دستان مبارکتان آن را به کمک چند ابزار ساده که در همه خانه‌ها پیدا می‌شود، سر هم کنید. به این ترتیب محصول نهایی چند ویژگی خواهد داشت؛ اول اینکه برای شما شیرین‌تر و ارزشمندتر خواهد بود و دوم اینکه با حذف بخشی از هزینه‌های کارگری، محصول عرضه شده، قیمت کمتری در رقابت با دیگرکارخانه‌ها خواهد داشت. این چنین بود که این اثر روان شناسی با بهره گیری از تکنیک فروش شرکت ایکیا، به نام آن ثبت شد.
اکنون با هم به بررسی چند نمونه عملی از به کارگیری صحیح این اصل بپردازیم. استادان، سخنرانان و تریبون داران محترم! چنانچه به جای سخنرانی یک طرفه، محتوای علمی یا درسی یا گزارشی شما به صورت پرسش و پاسخ و با مشارکت دادن مخاطب ارائه شود، کلاس یا تدریس شما برای مخاطب اثرگذارتر و ارزشمندتر خواهد بود. در مدیریت فرهنگی شهر، استفاده از این اثر می‌تواند بسیار مفید و کاربردی باشد.
مثلا برای برگزاری جشن ها، آذین بندی محله‌ها و... بهترین حالت، صورتی است که این فعالیت‌ها با حمایت سازمان‌های شهری، به وسیله خود مردم انجام شود. در این صورت مردم حس بهتری به محصول نهایی دارند و در مراقبت از آن تلاش بیشتری خواهند کرد. شاید بتوان این نوع مدیریت را به مسائل کلان نیز به این صورت گسترش داد: الگوی موفق خط مشی گذاری و سیاست گذاری دولتی، پشتیبانی و حمایت مالی و درنهایت اجرای مردمی است. آیا می‌توان از اثر ایکیا در بازرگانی و مدیریت‌های کوچک‌تر هم استفاده کرد؟
بله. شما می‌توانید با راه اندازی سامانه جمع آوری انتقادات و پیشنهاد‌های مشتریان و ایجاد تغییرات متناسب با نظرات آن ها، به گونه‌ای عمل کنید که آن‌ها اطمینان پیدا کنند که نظراتشان برایتان ارزشمند است. راه دیگر این است که با اختصاص مقداری هرچند اندک از سهام شرکتتان، کارمندان را در سود و زیان مجموعه شریک کنید. بدین ترتیب آن‌ها خود را در فعالیت شرکت مؤثر می‌دانند و برایشان ارزشمندتر خواهد بود.
در تربیت فرزند هم می‌توان از این اثر بهره گرفت! سعی کنید در کنار برنامه ریزی و نظارت بر آن ها، با سپردن کار‌ها به خودشان (متناسب با توانشان)، لذت اثر ایکیا را به آن‌ها بچشانید؛ به این صورت که با حمایت و نظارت تلاش کنید خودشان کارهایشان را به نتیجه برسانند. مهم نیست که چه سن و سالی داشته باشند. در این صورت محصول تلاششان برایشان ارزشمندتر خواهد بود.
سوره نجم، آیه۳۹ می‌فرماید: «برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست.» در بعد اجتماعی و انقلابی، به طور ملموس تأثیر این اثر را درک کرده ایم. تأکیدات همیشگی امام راحل (ره) و رهبر معظم انقلاب بر مشارکت مردم در ساخت اجتماع را می‌توان در همین راستا دانست. وقتی مردم در عرصه‌های گوناگون ساخت کشور فعال باشند، بی شک درباره آن دلسوزتر هستند و از دستاوردهایش حمایت بیشتری خواهند کرد.