به گزارش شهرآرانیوز، محمد درویش امروز، ۳۰ خرداد ماه، در جلسه بحران آب و چالش‌های توسعه پایدار که در اتاق بازرگانی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ در اولین نشست شورای عالی آب، آقای محرابیان، وزیر نیرو وقت گزارش تکان‌دهنده‌ای به رئیس‌جمهور، آقای رئیسی، دادند و گفتند از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۹۹ ایرانیان بیش از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب یعنی تقریبا به اندازه ۵ دریاچه ارومیه بیشتر از آنچه وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شده برداشت کردند که سبب شده ایران درگیر مهیب‌ترین روند فرونشست زمین شود.
وی افزود: از زمانی که آقای محرابیان گزارش را ارائه کردند این رقم به ۱۴۰ میلیارد متر مکعب تراز منفی رسیده و اکنون تراز منفی ۱۶۰ میلیارد متر مکعب است. ۴۶ درصد بحران در نوار شرقی است که خراسان بدترین وضعیت را دارد. هر سال ۵.۲ میلیارد متر مکعب به این میزان اضافه می‌شود که ۴۵ درصد در نوار شرقی است.
درویش بیان کرد: بخش‌های بزرگی از ایران، خاورمیانه، آسیای جنوب غربی، ایالات متحده آمریکا استرالیا و آفریقا حساس‌ترین شرایط را نسبت به بیابان‌زایی دارند؛ یعنی اگر با تخریب روبه‌رو شوند امکان برگشت به شرایط قبل آن بسیار دشوار است، بنابراین باید در این مناطق چیدمانی از توسعه اتفاق بیفتد که منجر به تخریب غیر قابل جبران نشود.
این کارشناس محیط زیست گفت: یز‌د بدترین وضعیت را در میزان برداشت آب دارد که ۱۹۸ درصد بیشتر از مصرف است، رتبه دوم البرز و رتبه سوم خراسان رضوی با ۱۷۳ درصد بیشتر از میزان برنامه‌ریزی شده است. میزان برداشت خراسان رضوی از سفره‌های آب زیرزمینی به ۳۰.۷ میلیارد متر مکعب رسیده که از بحرانی‌ترین استان‌های کشور بوده و شرایط آن در استان دو برابر بدتر است.
وی با بیان اینکه کل نیاز آب شرب مردم ۸.۵ میلیارد متر مکعب است، عنوان کرد: آب قابل استحصال در کشور ۱۰۵ میلیارد متر مکعب است که ۸ درصد آب قابل استحصال کشور می‌تواند نیاز آب شرب و بهداشتی مردم ایران را برای یک سال تامین کند؛ یعنی اگر با خشکسالی ۸۰ درصدی روبه‌رو شویم نباید برای تامین آب شرب مردم مشکلی ایجاد شود، در صورتی که اکنون حتی در رودبار نیز با قطعی آب روبه‌رو هستیم.
درویش خاطرنشان کرد: در خراسان رضوی به شدت با کمبود آب شرب روبه‌رو هستیم. این کمبود بیشتر ناشی از نارسایی منابع آب به دلیل مشکل در شیوه مدیریت و مصرف آب است. در حال حاضر مجبور شدیم ۱۹۰۰ لیتر در ثانیه از چاه‌هایی استفاده کنیم که به شدت خطرناک و نیتراته هستند و خطراتی برای سلامت دارند. بحران در مشهد فوق‌العاده جدی است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به ایجاد غسالخانه در آرامستان گلبهار تصریح کرد: اخیرا در این آرامستان چند حلقه چاه جدید برای تامین آب شرب مشهد اختصاص داده شده، اما اگر غسالخانه راه‌اندازی شود این منابع اندک آب زیرزمینی که در دشت مشهد وجود دارد و به شدت به آن نیاز داریم در معرض خطرات جبران‌ناپذیرتری قرار می‌گیرد.
وی بیان کرد: از ۶۱۰ آبخوان کشور ۱۱۸ آبخوان تا سال ۱۴۴۰ و ۳۵ آبخوان تا سال ۱۴۱۵ از بین خواهد رفت که معادل ۱۸.۴ میلیون نفر آب شرب، ۲۳۵ میلیون متر مکعب آب در بخش صنعت و ۱۵.۵ میلیارد متر مکعب آب کشاورزی است.
درویش با بیان اینکه ما با بحران افت کیفی منابع آب زیرزمینی نیز روبه‌رو هستیم، عنوان کرد: این موضوع بدین دلیل است که در ساخت تصفیه‌خانه‌ها و تصفیه شیرابه‌ها بسیار ضعیف عمل کردیم. سفره‌های آب زیرزمینی ما دچار بحران جدی در کمیت و کیفیت شدند. در کشوری که ۳۲.۲ میلیارد متر مکعب پساب تولید می‌شود به جای تصفیه این پساب‌ها این فرصت را به بحران تبدیل کردیم. همه پروژه‌ها برای تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی با شکست مواجه شده است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه وسعت یخچال‌ها حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است، تصریح کرد: در نتیجه این امر آورد متوسط رودخانه‌های ما با شیبی نگران‌کننده کاهش پیدا می‌کند و در کمتر از ۱۰ سال آینده عملا آب وجود نخواهد داشت. نه تنها ممکن است طرح‌های انتقال آب در مرکز ایران با شکست روبه‌رو شود، بلکه حتی طرح‌های اجرا شده نیز دچار مشکل می‌شوند.
وی ادامه داد: میزان بارش‌های آسمانی در خراسان رضوی ۱۳ تا ۱۵ درصد کاهش و در طول ۱۰ ساله اخیر میانگین دما نیز به طور محسوسی افزایش پیدا کرده است. میانگین ریزش‌های آسمانی که زمانی ۲۵۰ میلی‌متر بود اکنون به ۲۳۰ میلی‌متر رسبده که یک‌سوم میانگین جهانی است. در چنین شرایطی سطح زیر کشت اراضی زراعی را حدود ۲.۹ میلیون هکتار و میزان برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی را ۲۹ میلیارد متر مکعب افزایش دادیم.
درویش اضافه کرد: ما در سال ۴۸ میلیارد تن CO۲ تولید می‌کنیم که ایران جزو هفت کشور نخست است. ما در خراسان رضوی شاهد افزایش محسوس واحد‌های آلاینده و آب‌بر هستیم. هیچ نشانه‌ای نیست که داریم به سمت درک شرایط امروز و تغییر چیدمان توسعه بر مبنای اقتصادی می‌رویم که آب‌بر نباشد.
این کارشناس محیط زیست خاطرنشان کرد: در حال حاضر اصافه برداشت ما ۲۰.۵ میلیارد متر مکعب است. یک سرزمین پایدار ۴۰ تا ۶۰ درصد منابع آب قابل استحصال خود را برداشت می‌کند. از ۴۵ هزار روستا که بخش قابل توجهی در خراسان رضوی قرار دارد خالی از سکنه شده است.
وی با بیان اینکه ما به دنبال تعطیلی کشاورزی نیستیم، عنوان کرد: ما به دنبال اصلاح مدیریت در بخش‌های آب‌بر کشور هستیم. ضایعات در بخش کشاورزی ۶ برابر متوسط جهانی است. در گذشته وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرده بود که باید ۱۴۰۰ میلیارد تومان در سال برای ۵ سال سرمایه‌گذاری کنیم تا ضایعات را کاهش دهیم، اما عنوان شد پولی وجود ندارد. این پول را نداشتیم، اما ۷۵۰ هزار میلیارد تومان برای ساخت سد هزینه کردیم و سالانه ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه می‌کنیم تا آب بیشتر در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد.
درویش گفت: تعداد سد‌های مخزنی کشور بیش از ۱۰۰۰ درصد رشد کردند که حاصل آن ۴۰۰ درصد رشد کشاورزی و رشد ۱۲.۴ برابری صادرات محصولات کشاورزی ما به خارج یعنی صادرات آب مجازی است. ۲۱ استان در زمینه فرونشست وضعیت حادی دارند و تنها یک استان هنوز درگیر نشده که آن گیلان است. ۱۵ دشت در است فارس و ۱۱ دشت در خراسان رضوی دچار فرونشست شده است.
این کارشناس محیط زیست بیان کرد: بیش از ۱۱ هزار هکتار در سال ۹۵ بیش از ۲ سانتی‌متر در سال دچار فرونشست شده بودند. در سال ۹۸ میزان سطح درگیر فرونشست به ۳۸ هزار هکتار رسید که بیش از ۳ برابر افزایش پیدا کرد. اگر گزارش سال ۱۴۰۲ عنوان شود شرایط وخیم‌تر است. کاری که ایرانیان در نیم قرن اخیر با سرزمین خود کردند هیچ نسلی مرتکب نشدند.
وی افزود: بحران در زابل جدی است و ۱۵ هزار نفر خانه و کاشانه خود را خالی کردند؛ زیرا امیدی ندارند که منابع آب آن‌ها تامین شود. مقصد آن‌ها نیز خراسان و گلستان است که هر دو با بحران شدید آب روبه‌رو هستند.
درویش ادامه داد: می‌توانیم با یک جراحی بزرگ که دردناک هم خواهد بود کشور را نجات دهیم. ایران بالاترین میزان دریافت انرژی خورشیدی را دارد. اکنون عرصه‌ای به طول و عرض کمتر از ۲۵۰ کیلومتر یعنی یک پانزدهم خاک ایران می‌تواند نیاز کل مردم جهان را تامین کند و ما بزرگ‌ترین صادرکننده انرژی در جهان شویم.
این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: باید به سمت تعریف اقتصادی برویم که آب‌محور نباشد. این به معنی خداحافظی با کشاورزی و صنایع فولاد نیست. تکمیل تصفیه‌خانه‌ها و بازچرحانی آب، حمایت از فناوری‌های نوین در کشاورزی، حمایت از کسب‌وکار‌های سبز، تقویت زیرساخت‌های توریسم سلامت، تقویت تجارت سبز با همسایه‌ها و سرمایه‌های اجتماعی و بسترسازی امن برای فعالیت‌های داوطلبانه از دیگر راهکار‌ها است.