به گزارش شهرآرانیوز، پرداخت وام قر ض الحسنه تا ۳۰۰ میلیون تومان یا برای جذاب ترشدن ماجرا تا ۳ میلیارد ریال! این جمله‌ها به اضافه نام طرح‌هایی از مهر، مهربانی و امید تا سپهر، سپیدار و... را حتما این روز‌ها زیاد شنیده اید یا در تابلو‌های تبلیغاتی بانکها دیده اید. اما ماجرا چیست؟ آیا این وام‌ها به اندازه نام هایشان امیدوارکننده هستند؟
یک جست وجوی ساده اینترنتی به اضافه سر زدن به سایت بانکها تکلیف را مشخص می کند. همه چیز بستگی به حساب شما، توانایی تان در بازپرداخت اقساط و تأمین ضامن‌های قابل قبول برای بانک دارد. خوب است بدانید که تسهیلات قرض الحسنه فقط مربوط به یک یا دو بانک خاص نیست.
بانک مرکزی اردیبهشت امسال سقف وام قابل پرداخت در قالب تسهیلات قرض الحسنه را از ۲۰۰ میلیون تومان تا ۳۰۰ میلیون تومان افزایش داد، حالا بانکها در طرح‌ها و بسته‌های مختلف می‌توانند این وام را ارائه کنند. البته نباید از نقش حرف «تا» قبل ۳۰۰ میلیون غفلت کرد.
یعنی این تبلیغات به معنای لزوم پرداخت تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی به افراد نیست، بلکه بنا به کارکرد حساب شما و... این رقم از اعداد پایین شروع می‌شود و می‌تواند تا ۳۰۰ میلیون تومان کش بیاید. پس باید این نکته را گوشه ذهنمان داشته باشیم که جذابیت همه چیز از فاصله نزدیک به اندازه تبلیغات وسوسه انگیز آن نیست.
اینجا به چند نمونه از جست وجو‌های مجازی و پرس وجوهایمان از شعب بانکهای مختلف در مشهد اشاره می‌کنیم تا حساب این تسهیلات قرض الحسنه دستتان بیاید، البته باز هم تأکید می‌کنیم همه چیز بستگی به شرایط بانک، مبلغی که از یک ماه تا ۱۲ ماه سپرده گذاری می‌کنید و دوره بازگشت، دارد. مثلا اگر بخواهید از بانکی که تبلیغات فراوانی این روز‌ها از آن دیده می‌شود، تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی با بازپرداخت ۶۰ ماهه (پنج ساله) دریافت کنید، باید حدود ۵۰۰ میلیون تومان را یک سال در این بانک سپرده گذاری کنید.
حالا تصور کنید ۱۰۰ میلیون تومان پول دارید و می‌توانید شش ماه از آن چشم پوشی کنید و در حساب یکی از این بانکها سپرده گذاری کنید. بسته به اینکه زمان بازپرداخت خود را چطور انتخاب کنید، مبلغ وامی که به شما تعلق می‌گیرد متفاوت است. مثلا اگر دوره بازپرداخت شش ماهه را انتخاب کنید ۱۹۰ میلیون تومان به شما تسهیلات قرض الحسنه می‌دهند که البته باید ماهانه حدود ۳۲ میلیون تومان قسط پرداخت کنید، اما اگر دوره بازپرداخت ۶۰ ماهه را انتخاب کنید فقط ۳۲ میلیون تومان تسهیلات به شما تعلق می‌گیرد.
کاهش نابرابری توزیع درآمد در جامعه و به اصطلاح ایجاد عدالت اقتصادی، یکی از مهم‌ترین وظایف دولت هاست. چون هرچه شکاف توزیع درآمد عمیق‌تر شود، شاهد مشکلات بیشتری در حوزه‌های مختلف از اقتصادی تا اجتماعی و سیاسی در جامعه خواهیم بود. بر اساس آموزه‌های دینی ما تسهیلات قرض الحسنه در نظام مالی و بانکی اسلامی به عنوان یکی از ابزار‌های مؤثر در کاهش نابرابری درآمد معرفی می‌شود. البته اگر جریان پول از طبقات ثروتمند به سمت طبقات کم درآمد حرکت کند، در این صورت این تسهیلات نقش بسزایی در ازبین بردن تمرکز ثروت بین ثروتمندان و بهبود درآمد بین نیازمندان ایفا می‌کنند.
همچنین ازآنجاکه تسهیلات قرض الحسنه به خاطر پایین بودن کارمزد، میزان اقساط کم و پول کمی که در پایان قرارداد به بانک پس داده می‌شود، محبوب و پرتقاضاست، اما آیا تسهیلات قرض الحسنه‌ای که این روز‌ها در تبلیغات می‌بینیم این ویژگی‌ها را دارد و به اهداف تعریف شده خود می‌رسد؟
باتوجه به شرایط بانکها این طرح امتیازی بوده و مشتریانی که بتوانند سپرده گذاری بیشتری انجام دهند و از طرفی توانایی بازپرداخت اقساط را داشته باشند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند. این درحالی است که افراد در دهک‌های متوسط و پایین جامعه توانایی سپرده گذاری و پرداخت اقساط با مبالغ بالا را ندارند و از طرفی برای تأمین ضامن موردتأیید بانکها نیز مشکل دارند.
همچنین به گفته کارشناسان این نوع تسهیلات بیشتر به نفع بانک بوده تا مردم، و این گونه طرح‌ها کارایی لازم برای پوشش نیاز‌های خرد مردم را ندارد و فقط برای افرادی است که درآمد ماهیانه زیادی دارند و علاوه برآن می‌توانند مبلغی را در بانک سپرده گذاری کنند. از سوی دیگر باتوجه به اینکه به حساب‌های قرض الحسنه سودی تعلق نمی‌گیرد و همچنین بالابودن تورم در سال‌های اخیر ثروتمندان کمتر مایل به واریز پول‌های خود در حساب‌های قرض الحسنه هستند، براین اساس تأمین منابع بانکی در راستای اصل موضوع قرض الحسنه نیز با چالش روبه روست.
رضا تنهایی مقدم، پژوهشگر اقتصادی، دراین باره می‌گوید: برخی بانکها از طریق پرداخت این تسهیلات قرض الحسنه قصد دارند که تکالیف خود را به صورت صوری انجام دهند و همچنین سپرده خود را بالا ببرند. از طرفی باتوجه به اقساط بالای این تسهیلات و نیاز به سپرده گذاری، دوباره زمینه رانت برای افراد برخوردار ایجاد می‌شود.
او در توضیح اینکه رانت چطور ایجاد می‌شود، می‌افزاید: فرض کنید تورم را ۴۵ درصد در نظر بگیریم و در بدترین حالت سود تسهیلات بانکی را ۲۵ درصد، حتی در این صورت نیز وام گیرنده به اصطلاح ۲۰ درصد یارانه دریافت کرده است. حالا در تسهیلات قرض الحسنه با کارمزد ۴ درصد، عملا وام گیرنده ۴۱ درصد یارانه دریافت می‌کند، اما باتوجه به اینکه دهک‌های متوسط و پایین توانایی سپرده گذاری و پرداخت اقساط بالا را ندارند، عملا این یارانه نصیب افراد با درآمد زیاد می‌شود و باز هم رانتی برای ثروتمندان و دهک‌های بالا ایجاد می‌شود.
این پژوهشگر اقتصادی با درنظرگرفتن یک مثال ادامه می‌دهد: اگر یک خانواده چهارنفره با یارانه ۴۰۰ هزارتومانی در سال حدود ۲۰ میلیون تومان یارانه دریافت کند، یک فرد برخوردار با دریافت یک وام قرض الحسنه ۳۰۰ میلیونی، حتی اگر در یک سال وام را پرداخت کند از محل تفاوت نرخ و کارمزد بانکی حدود ۱۲۰ میلیون تومان یارانه دریافت خواهد کرد که این یعنی باز هم توزیع درآمد به سمت اقشار کم درآمد جامعه نخواهد رفت.
تنهایی مقدم با اشاره به اینکه تسهیلات در کشور ما ضدعدالت عمل می‌کند و تسهیلات قرض الحسنه بیشتر از دیگر تسهیلات ضدعدالت است، می‌گوید: سازوکار در این روش طوری طراحی شده است که این تسهیلات برای دهک‌های پایین نیست و‌ای کاش این نوع وام‌های قرض الحسنه جمع شود و وام‌ها با همان سود ۲۵ درصد باشد تا حداقل بگوییم یارانه کمتری از طریق نظام بانکی به ثروتمند رسیده است.
به گفته او این سازوکار طوری است که به ثروتمندان یارانه بیشتری می‌دهیم، پول که از خلأ نمی‌آید، این خلق پولی که می‌شود یا در قالب تورم است یا قالب‌های دیگر. به هرحال وقتی دوباره این پول به ثروتمند یارانه داده می‌شود؛ یعنی به طریقی از جیب فقیر برداشته شده است.