گزارشی از مشکلات دانش‌آموزان حاشیه شهر و روستاها برای شرکت در کلاسهای آنلاین
سعیده آل ابراهیم/شهرآرانیوز - تمام زمستان، کلاسهای درسِ داخل اتاقک‌های فلزی مثل یخچال است و تابستان هم کم از کوره آجرپزی ندارد. قصه مدارس برخی مناطق و روستا‌های محروم و دورافتاده یا با کانکس‌هایی از این دست گره خورده است یا با بخاری‌های نفتی و حاشیه‌های فراوانش. حالا کرونا و دردسر‌های کلاسهای مجازی را هم به این‌ها اضافه کنید که گریبان معلمان و شاگردان این مناطق را گرفته است. تقریبا در این مورد، دانش‌آموزان حاشیه شهر و روستاها، زبان مشترکی دارند. آن‌ها و اعضای خانواده‌شان یا تلفن همراه هوشمند ندارند یا اگر دارند، با معضل ضعف اینترنت و آنتن‌دهی نامطلوب تلفن‌های هوشمند روبه‌رو هستند؛ رنجی که این روز‌ها خیلی درباره‌اش می‌شنویم. اوایل اسفند بود که به‌منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، مدارس تعطیل شد. از همان زمان، تکلیف اغلب دانش‌آموزان مدارس داخل شهر روشن شد. آن‌ها یا خودشان تلفن همراه هوشمند دارند یا پدر، مادر، خواهر و برادرشان تلفن همراهشان را دراختیار آن‌ها قرار می‌دهند تا از درس عقب نمانند، اما درست از همان زمان، بسیاری از دانش‌آموزان حاشیه شهر و روستاها بلاتکلیف هستند. از یک طرف مشتاقند که همانند دیگر دانش‌آموزان، درس و مشق را دنبال کنند و از طرف دیگر باید با محرومیت دست‌وپنجه نرم کنند. روایتی که می‌خوانید، شرح حال کلاسهای مجازی در این مدت، از زبان معلمان حاشیه شهر و روستا‌های اطراف مشهد است.
مهاجرت از روستا برای کلاس مجازیاز مشهد تا روستای خواجه‌حسین‌آباد ۴۲ کیلومتر فاصله است. آنتن تلفن همراه یکی از اپراتور‌ها در این روستا نصب شده است، اما آنتن‌دهی ضعیف است و حتی امکان ارسال صدا برای مخاطبشان را ندارند، چه برسد به اینکه بتوانند از اینترنت استفاده کنند.
سعید جنگی، دهیار روستای خواجه‌حسین‌آباد، می‌گوید: در این روستا، دسترسی به اینترنت تقریبا صفر است. پیگیری‌هایی از مخابرات برای آنتن‌دهی تلفن همراه کرده‌ایم، اما به نتیجه نرسیده است.
وی ادامه می‌دهد: بچه‌های روستا تا پیش از این، حدود دو کیلومتر راه تا مدارس شبانه‌روزی می‌پیمودند، اما از زمانی که مدارس به‌دلیل کرونا تعطیل شده است، تعداد زیادی از آن‌ها امکان شرکت در کلاسهای آنلاین را ندارند و حداقل ۲۰ تا ۳۰ دانش‌آموز نیز از روستا به خانه اقوامشان در شهر رفته‌اند، فقط به این خاطر که اینترنت داشته باشند و در کلاسهای آنلاین شرکت کنند.
بچه‌های روستا، مجازی نمی‌توانند!
«اپلیکیشن شاد را نصب کرده‌ام تا بتوانم کلاس را آنلاین برگزار کنم، اما هنوز نتوانسته‌ام حتی یک نفر را هم به عضویت این گروه درآورم. بچه‌ها از کلاسهای آنلاین استقبال نمی‌کنند؛ دلیلش هم نداشتن گوشی هوشمند یا دسترسی نداشتن به اینترنت است.» این‌ها صحبت احسان کریمی، معلم پایه دوم مدرسه روستای هندل‌آباد است. او می‌گوید: به دانش‌آموزان روستایی نمی‌توان به‌صورت مجازی درس داد. اگر در شهر بودند، با تعداد کم برای آن‌ها کلاس برگزار می‌کردم، اما به‌دلیل بُعد مسافت، این کار ممکن نیست. حالا هرچندوقت یک‌بار با آن‌ها تماس می‌گیرم و تکالیف و نکاتی را به بچه‌ها می‌گویم، اما طبیعی است که با این شرایط از درس عقب می‌افتند.
می‌پرسم با توجه به اینکه این روز‌ها دانش‌آموزان امکان دسترسی به اینترنت را ندارند، آیا دروس را از تلویزیون پیگیری می‌کنند. کریمی بیان می‌کند: بچه‌ها در روستا، کمک‌حال خانواده‌هایشان هستند و در کار‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند؛ به همین خاطر کمتر وقت می‌کنند کلاسهای تلویزیون را تماشا کنند. تنها چند دانش‌آموز در روستا هستند که خانواده‌هایشان از درس و مشق آن‌ها حمایت می‌کنند و پیگیر هستند تا فرزندانشان، کلاسهای تلویزیون را دنبال کنند.
او اضافه می‌کند: همسرم در یکی از مدارس محله پنج‌تن معلم است. او هم می‌گوید که دانش‌آموزان از اپلیکیشن شاد استقبال نکردند و فعلا درس و مشق را در همان گروهی که در یکی از پیام‌رسان‌ها دارند، دنبال می‌کنند.
بیشتر بچه‌ها نمی‌توانند
رضا کامل، دهیار روستای هندل‌آباد، درباره پیگیری وضعیت دسترسی به اینترنت در روستا، اظهار می‌کند: اینترنت شبکه همراه در این روستا مشکل دارد. اینترنت وای‌فای نیز برای همه روستا جواب‌گو نیست و حالا تقریبا ظرفیتش تکمیل شده است.
وی ادامه می‌دهد: در این مدت، بچه‌های روستا به‌طور جدی درس را دنبال نکرده‌اند، اما معلمان با تعداد محدودی از دانش‌آموزان ارتباط داشتند یا به‌طور مثال جزوه‌ای برای من ارسال می‌کردند تا از آن کپی بگیرم و دراختیار همه بچه‌های روستا قرار بدهم. تقریبا تمام دانش‌آموزان در کلاسهای آنلاین شرکت نکرده‌اند، اما اگر کلاس آنلاین هم برگزار شود، اکثر بچه‌ها نمی‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کنند. چندین بار از مخابرات پیگیری کرده‌ایم تا کیفیت دکل مخابراتی این روستا را ارتقا بدهند، اما هنوز جوابی نگرفته‌ایم. تا حدود ۱۵ کیلومتری روستای ما اینترنت ضعیف است.
بدون اینترنت، بدون درس
زهرا قربانی در روستای برزش‌آباد به‌صورت هم‌زمان، معلم دو پایه سوم و چهارم دبستان است؛ روستایی که هنوز مدرسه ندارد و بچه‌ها در کانکس درس می‌خوانند. قربانی می‌گوید: اوایل خیلی از دانش‌آموزان در گروهی که در فضای مجازی داشتیم، شرکت نمی‌کردند. دلیلش هم ضعف شدید زیرساخت‌های اینترنت روستاست و فقط اینترنت یکی از اپراتور‌ها آن هم در حد محدود در این روستا پاسخ‌گوست. آن‌قدر به دانش‌آموزانم درباره ضرورت شرکت در کلاسهای آنلاین گفتم که حالا چند نفری در خانه یکی از همکلاسی‌ها که تلفن همراه هوشمند و اینترنت دارد، جمع می‌شوند و درس می‌خوانند تعدادی هم تلفن همراه خریده‌اند.
مصائب شاد
او ادامه می‌دهد: ۲۸ دانش‌آموز در پایه سوم و چهارم ابتدایی دارم که تعدادی از آن‌ها به اینترنت دسترسی ندارند و مطالب آموزشی را نمی‌بینند، با این حال زمانی که با معلمان داخل شهر صحبت می‌کنم، می‌گویند هر روز درس‌ها را مرور می‌کنند و امتحان دارند؛ به این خاطر که تمام بچه‌ها آنلاین هستند، اما، چون اینترنت پاشنه آشیل آموزش در این روز‌های آموزش دانش‌آموزان روستایی است، اگر من ازطریق فضای مجازی به آن‌ها درس بدهم، آن‌ها به‌خوبی نمی‌توانند از آن استفاده کنند.
قربانی با بیان اینکه دو گروه مجزا برای دانش‌آموزان در اپلیکیشن شاد تشکیل داده است، اظهار می‌کند: بارگذاری در این اپلیکیشن طول می‌کشد. با تعدادی از بچه‌ها که در کلاسهای آنلاین شرکت نمی‌کنند، صحبت کردم و می‌گویند که از تلویزیون، کلاس‌ها را دنبال می‌کنند، اما به‌هرحال به درس آن‌ها اشراف ندارم. همچنین با توجه به اینکه معلم دو پایه هستم، باید هم‌زمان به دو گروه بچه‌ها درس بدهم؛ مشکلی که تا پیش از این در کانکس هم داشتیم.
دانش‌آموزانی که کمک‌خرج خانواده‌اند
صابری که معلم پایه پنجم ابتدایی در یکی از مدارس حاشیه شهر است، می‌گوید: از ابتدای سال تحصیلی، گروهی با دانش‌آموزان در شبکه‌های اجتماعی داشتم، اما فعال نبود. حالا در این مدت که مدارس تعطیل شده است، آن گروه را فعال کرده‌ام، اما خیلی از دانش‌آموزانم تلفن همراه هوشمند ندارند و مرور درس و تکالیف را برای آن‌ها پیامک می‌کنم؛ البته دانش‌آموزان من افغانستانی هستند و با توجه به اینکه کمک‌خرج خانه‌اند، حتی در این روز‌ها که باید قرنطینه باشند، در کارگاه‌های خیاطی و کفاشی کار می‌کنند و خیلی به درس نمی‌رسند.
وی ادامه می‌دهد: بیشتر خانواده‌های منطقه‌ای که در آن معلم هستم، نیز پرجمعیت هستند و کلاسهای آنلاین برای آن‌ها دردسرساز است؛ به‌طور مثال خانواده یکی از دانش‌آموزانم پنج فرزند دارد. وقتی دلیل پیگیری نکردن درس توسط او را سوال می‌کردم، مادر خانواده می‌گفت: «من پنج بچه دارم و یک تلفن همراه، چطور به همه آن‌ها برسد؟»
سرعت کم اپلیکیشن شاد
صابری بیان می‌کند: چند روزی است در اپلیکیشن شاد، شروع به آموزش دادن دروس کرده‌ام، اما خانواده‌ها با من تماس می‌گیرند که سرعت اینترنت خیلی کم است و نمی‌توانند کلیپ‌ها را ببینند. بارگذاری مطالب هم ضعیف است؛ به‌طور مثال فرستادن سه کلیپ که درمجموع ۵۰ مگ حجم داشت، در گروه، حدود دو ساعت زمان برد. ضمن اینکه اگر اینترنت این اپلیکیشن را رایگان کنند، شاید خانواده‌ها بیشتر استقبال کنند. وی می‌گوید: در کلاسم ۳۰ دانش‌آموز دارم که تنها ۱۵ نفر آن‌ها، درس‌ها را مشاهده می‌کنند و باز تنها هفت نفر از آن‌ها فعال هستند. مسئله دیگر این است که این بچه‌ها به‌خاطر اینکه افغانستانی هستند، فکر می‌کنند به جایی نمی‌رسند و انگیزه ندارند. مادر یکی از دانش‌آموزان به من می‌گفت که بچه من درنهایت کارگر می‌شود، پس خیلی به او سخت نگیرید.
مشارکت ۷۰ درصدی دانش‌آموزان
مجیدی‌فرد، معلم زبان انگلیسی پایه دوازدهم در یکی از مدارس منطقه توس، است. به‌گفته او، در مدارس پایین‌شهر چیزی به معنای کلاس مجازی آنلاین نداشته‌اند، بلکه در گروه‌هایی که دانش‌آموزان عضو بوده‌اند، فیلم یا فایل‌های صوتی آموزش دروس بارگذاری می‌شده است. او معلم ۱۸۰ دانش‌آموز در ۶ کلاس مختلف است و می‌گوید: بیشتر دانش‌آموزان در این سن هرقدر هم که در مضیقه مالی باشند، یک تلفن همراه هوشمند دارند و به همین دلیل حدود ۷۰ درصد آن‌ها تکالیف را انجام می‌دادند، اما بخشی از دانش‌آموزان به هیچ طریقی امکان دسترسی به اینترنت را ندارند و متاسفانه باوجود علاقه‌ای که به درس دارند، در این مدت از درس محروم مانده‌اند. کاش فکری به حال آن‌ها بشود.
تلاش برای تهیه تبلت دانش‌آموزی
شنیده‌ها و سخنان معلمان و اولیا را با مدیرکل آموزش‌وپرورش خراسان‌رضوی درمیان می‌گذاریم. قاسمعلی خدابنده می‌گوید: برخی دانش‌آموزان ممکن است به‌دلیل دسترسی نداشتن به تلفن همراه یا نبود اینترنت، نتوانند دروس را دنبال کنند که در تلاش هستیم با استفاده از ظرفیت خیران، بتوانیم حداقل برای بخشی از دانش‌آموزان تبلت تهیه کنیم، ضمن اینکه در این مدت، به معلمان اعلام شده است حتی به‌صورت پیامکی، پیگیر وضعیت درسی دانش‌آموزان باشند.
او اظهار می‌کند: درصورت تداوم تعطیلی مدارس، پیش‌بینی می‌شود که سال تحصیلی آینده زودتر شروع شود؛ به همین دلیل، معلمان چند هفته ابتدایی را به تدریس دروس عقب‌افتاده در این دوره می‌پردازند. مدیرکل آموزش‌وپرورش خراسان رضوی بیان می‌کند: برای دانش‌آموزان عشایر که به اینترنت دسترسی نداشتند، به‌خصوص دانش‌آموزانی که در مقطع ابتدایی بودند، بسته‌های آموزشی به‌صورت مکتوب، آماده شد و در اختیار آن‌ها قرار گرفت.
منکر نقاط ضعف «شاد» نیستیم
خدابنده درباره مشکلات اپلیکیشن شاد می‌گوید: منکر نقاط ضعف این اپلیکیشن نیستیم، اما به‌هرحال فقط دیکته نانوشته، غلط ندارد. این اپلیکیشن نوپاست، ضمن اینکه این روز‌ها یک‌به‌یک مشکلات را به وزارتخانه اطلاع می‌دهیم و آن بخشی را که می‌توانیم، در استان حل می‌کنیم.
پویش جمع‌آوری تلفن همراه هوشمند
معضل برگزاری کلاسهای آنلاین بیشتر از همه، دانش‌آموزان روستایی را دچار مشکل کرده است. در همین زمینه چندی پیش محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر آموزش‌وپرورش، اعلام کرد که اگر مردم در خانه‌هایشان گوشی هوشمندی دارند که از آن استفاده نمی‌کنند، بهتر است آن را برای استفاده از آموزش مجازی، به دانش‌آموزان مناطق محروم و عشایر هدیه کنند.
او در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌ها این‌گونه اعلام کرده بود: اولین گام این است که اشکالات را شناسایی کنیم و بدانیم چه تعداد از دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند و چه تعداد گوشی هوشمند ندارند. همچنین پی ببریم که فراوانی گوشی‌های هوشمند قابل استفاده در سامانه شاد، چه تعداد است. براساس یک بازخورد میدانی که مسئولان استانی به وزارتخانه گزارش داده‌اند، یکی از مشکلات مهمی که اکنون وجود دارد، این است که ممکن است در منطقه‌ای پوشش اینترنت وجود داشته باشد، اما برخی، گوشی موبایل هوشمندی را که بتوان نرم‌افزار شاد را روی آن نصب کرد، نداشته باشند، از این‌رو تصمیم گرفتیم طی یک پویش، اقدام به جمع‌آوری تلفن‌های همراه هوشمند برای دانش‌آموزان مناطق محروم کنیم.