به گزارش شهرآرانیوز، زلزله که آمد شاید بعد از خبرِ کمترین خسارات مالی و جانی مهم‌ترین موضوعی که رسانه‌ای شد خسارات زمین‌لرزه به قلعه باستانی خرم‌آباد بود، بنایی که در نوبت ثبت جهانی قرار دارد و نماد لرستانِ زیبا محسوب می‌شود.
اما این خبر تازگی نداشت، قبل‌تر خسارات سیل به فلک الافلاک به سر خط اخبار رفته بوده و متأسفانه کسی به داد این بنای تاریخی نرسیده بود، همان‌طور که پیش از آن نیز موضوع استحکام‌بخشی این قلعه مغفول مانده بود.
خسارت روی خسارت آمد تا برای فلک الافلاک هرسال دریغ از پارسال باشد؛ حالا دردهای این بنای تاریخی آن‌قدری شده که نفس‌هایش را به شماره انداخته است؛ قلعه‌ای که زمانی نگاهبان امنیت این دیار بوده و نگاهدار میراث فرهنگی چندین هزارساله‌اش.
فلک الافلاک شاهکار معماری دنیا
قلعه باستانی فلک الافلاک یکی از شاخص‌ترین آثار تاریخی ایران و جهان است، بنای عظیم آجری مربوط به دوره ساسانی که همچنان استوار بر روی تپه‌ای باستانی در مرکز شهر خرم‌آباد میزبان دوستداران میراث فرهنگی این مرزوبوم است.
زیبایی و معماری شگفت‌انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به‌عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.
این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیک خود در قرن چهارم هجری قمری به‌عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل‌بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته‌شدن شهر جدید خرم‌آباد این قلعه نیز بنام خرم‌آباد معروف شد و احتمالاً نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.
این بنای کم‌نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غفلت از اجرای استحکام بخشی «فلک الافلاک»
طی سال‌های گذشته همواره موضوع ثبت جهانی فلک الافلاک به‌عنوان شاهکار معماری جهان مطرح بوده است تا این اثر تاریخی در فهرست موقت ثبت جهانی قرار گیرد ولی به‌رغم گذشت سال‌ها با فراهم نشدن زمینه ثبت جهانی، فلک الافلاک در فهرست موقت خاک می‌خورد.
به نظر می‌رسد موارد مختلفی در عدم ثبت جهانی قلعه تاریخی فلک الافلاک مؤثر باشد، عواملی که شاید تنها بخشی از آن به عدم آزادسازی حریم این بنای تاریخ بازگردد و عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند روند ثبت جهانی این اثر تاریخی را تحت تأثیر قرار دهد.
بخش عمده‌ای از حریم بنای باستانی فلک الافلاک طی سال‌های گذشته آزادسازی شده است ولی متأسفانه بعد از آزادسازی، ساماندهی این حریم از سوی متولیان امر مورد غفلت قرارگرفته تا تبدیل حریم این بنای تاریخی به یک سایت گردشگری مغفول واقع شود.
وقوع زمین لرزه و عمیق‌تر شدن ترک روی دیوارهای قلعه
از سوی دیگر طرح استحکام‌بخشی و لرزه‌خیزی قلعه تاریخی فلک الافلاک سال‌هاست که به دلایل مختلفی تکمیل‌نشده و امروز شاهد مشکلاتی در این بنای تاریخی هستیم، مشکلاتی که با هشدار کارشناسان مواجه شده است.
عدم اجرای طرح استحکام‌بخشی و لرزه خیری در این قلعه باستانی، موجب شد تا بار دیگر پایه‌ها و دیوارهای آن در جریان وقوع زمین‌لرزه اخیر به لرزه دربیاید، در این زمین‌لرزه ترک‌های موجود بر روی دیوارهای «فلک الافلاک» که از قبل وجود داشت، عمیق‌تر شد و نگرانی‌ها در رابطه با تخریب و آسیب به این بنای تاریخی افزایش پیدا کرد.
طرح قبلی را می‌خواهیم اصلاح کنیم
نم‌زدگی دیواره‌های قلعه باستانی قلعه فلک الافلاک، گلسنگ‌هایی که روی دیواره دیده می‌شود، احداث راه‌پله‌های نوساز بدون توجه به همخوانی با این بنای تاریخی، وجود موزه‌های مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در داخل این بنای منحصربه‌فرد و آسیب‌های ناشی از این فعالیت این موزه‌ها و … همه و همه مشکلاتی است که این بنای تاریخی با آن دست در گریبان است.
پیش‌ازاین رامین ابراهیمی مدیر پایگاه میراث فرهنگی قلعه فلک الافلاک در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به طرح استحکام‌بخشی این قلعه تاریخی، اظهار داشت: برنامه داریم که طرح قبلی استحکام‌بخشی قلعه فلک الافلاک را اصلاح کنیم.
وی با بیان اینکه این به معنای ایراد در طرح قبلی نیست و بالاخره مدتی گذشته، فناوری، برنامه‌ها و مواد جدیدی در این رابطه وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد، گفت: برنامه‌ریزی داریم که طرح استحکام‌بخشی فلک الافلاک را به‌روزرسانی کنیم.
طرحی که نیمه‌کاره ماند
سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان نیز پیش‌ازاین در رابطه با این طرح در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: ما یک سری کارهای اضطراری را روی تپه و قلعه «فلک الافلاک» انجام داده‌ایم.
وی با بیان اینکه با استفاده از یک سری «مهاربند» بعد از وقوع سیلاب، دیواره حفاظتی پشت قلعه را مهار کرده‌ایم، گفت: منتها با حضور چندین تیم از اساتید دانشگاه‌های مختلف کشور، به‌ویژه دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه اصفهان، دانشگاه پلی‌تکنیک تهران و … بررسی‌های اولیه انجام‌شده و در حال انعقاد قراردادی برای تهیه طرح جامع استحکام‌بخشی و حفاظت قلعه «فلک الافلاک» و تپه آن هستیم.
قاسمی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه قبلاً یک طرح استحکام‌بخشی در سال‌های ۸۳ و ۸۴ تهیه‌شده و در سال‌های ۸۵ و ۸۶ بخشی از آن اجراشده است، بیان داشت: منتها این طرح مشتمل بر این بوده که دورتادور قلعه را محصور کند و سازه قلعه را در مقابل هرگونه لرزش، زمین‌لرزه و سوانح طبیعی دیگر حفاظت می‌کرد.
وی، افزود: این طرح به دلیل اینکه بخشی از آن قابلیت اجرا در اطراف قلعه و جلوی درب ورودی آن نداشته تکمیل‌نشده است و به همین دلیل نتوانستیم طرح قبلی را در همان سال‌های ۸۵ و ۸۶ ادامه دهیم.
ضربه آخر زلزله اخیر به «فلک الافلاک»
سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی لرستان از وارد شدن خسارت به برخی از ابنیه تاریخی لرستان در پی وقوع زمین‌لرزه اخیر خبر داد و اظهارکرد: در پی وقوع زمین‌لرزه ۵.۱ ریشتری در استان لرستان برخی از ابنیه تاریخی لرستان دچار خسارت شدند.
وی، گفت: بلافاصله پس از وقوع این زمین‌لرزه نسبتاً شدید در لرستان، بررسی‌های لازم برای تعیین خسارت ابنیه تاریخی لرستان صورت گرفت.
بر اثر زلزله برخی از ترک‌های موجود در دیواره این بنای ارزشمند که از قبل وجود داشت عمق بیشتری پیداکرده استقاسمی با بیان اینکه دو کنگره از برج‌های قلعه نیز در جای خود در پی وقوع این زمین‌لرزه تخریب‌شده است، عنوان کرد: پس از برآورد خسارت و تأمین اعتبار مرمت این بنای ارزشمند در دستور کار میراث فرهنگی قرار می‌گیرد.
تیمی که برای استحکام بخشی قلعه آمد
وی، بیان داشت: با توجه به قدمت این قلعه تاریخی از دیرباز ترک‌هایی در سازه این بنا وجود داشت که در جریان زلزله اخیر عمق بیشتری پیداکرده و اکنون با یک تیم بررسی دارای تکنولوژی‌های جدید و خارجی برای مرمت‌های اصولی وارد قرارداد شده‌ایم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با بیان که این تیم کارشناسی از روز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت وارد لرستان شده‌اند، افزود: تیم مذکور با استفاده از مصالح، تکنولوژی خارجی و بست‌وبند ضروری هر چه سریع‌تر ترک‌های حاصل‌شده را ترمیم و استحکام بنای سازه قلعه را تجدید خواهند کرد.
قاسمی با اشاره به رانش تپه قلعه فلک الافلاک بر اثر حادثه سیلاب فروردین‌ماه ۹۸، بیان داشت: هم‌زمان با توجه به بحث استحکام سازی بنای ارزشمند این سازه، موضوع رانش تپه‌ای که قلعه بر آن استوار است نیز در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی قرارگرفته و مشاورانی از دانشگاه صنعتی شریف، کار تحقیقات و مطالعه رانش تپه در بحث استحکام سازی را بر عهده‌دارند.
وی، اضافه کرد: این مطالعات به‌صورت هم‌زمان حداکثر تا پایان تیرماه تکمیل و در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قرار خواهد گرفت تا بحث استحکام‌بخشی قلعه تاریخی فرهنگی فلک الافلاک را به‌صورت کلی انجام دهیم.
اختصاص ۳۵۰ میلیارد ریال برای مرمت قلعه تاریخی «فلک الافلاک»
سمانه حسن‌پور رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی لرستان هم، اظهار داشت: آسیب‌ها در سطوح مختلف قلعه فلک الافلاک به‌خوبی دیده می‌شود، قطعاً این قلعه به‌عنوان نماد تاریخ و فرهنگ لرستان است و امروز وظیفه ما حفاظت از این بنای تاریخی است.
طرح مرمت قلعه فلک الافلاک تا دو ماه دیگر آماده شودوی، بیان داشت: این آثار تاریخی برای استان ما بسیار بااهمیت است و همه تلاشمان را در حفظ، مرمت و استحکام آن خواهیم کرد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی لرستان با بیان اینکه مرمت قلعه همیشه یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها بوده است، تصریح کرد: در گفت‌وگویی که با مدیرکل میراث فرهنگی استان داشتیم، قرار بر این شد که طرح مرمت قلعه تا دو ماه دیگر آماده شود.
حسن‌پور، بیان کرد: اعتبار لازم برای مرمت اضطراری قلعه و بناهای اطراف آن، طی یک برآورد خیلی سریع توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان اعلام‌شده و این اعتبار به امید خدا تأمین خواهد شد.
وی، افزود: زلزله اخیر خسارت‌هایی را به قلعه، موزه‌های اطراف و آثار تاریخی وارد کرد و برحسب دستور استاندار لرستان، مبلغ ۳۵۰ میلیارد ریال برای مرمت آن‌ها امروز به‌حساب میراث فرهنگی استان واریز شد.
مسئولان نگاهبان دره رؤیایی خرم‌آباد را دریابند
این روزها با اوضاع کنونی قلعه تاریخی فلک الافلاک شاید بیشتر به اهمیت ضرب‌المثل «زمان طلا است» پی ببریم، اینجا هرروز که می‌گذرد نگرانی‌ها در مورد این بنای جهانی جدی‌تر می‌شود و نباید بیش از این زمان از دست برود.
کاش تا دیر نشده مسئولان ملی و متولیان نگاهشان را به سمت این شاهکار معماری جهان بچرخانند که مدت‌ها و سال‌هاست استمداد طلب دارد.
منبع: مهر