روایتی از بازار پررونق فروش سیگار قاچاق در مشهد که قیمت مشخصی ندارد.
فروزان نیا - جاوید/شهرآرانیوز - صاحب عمده‌فروشی در پاساژی دور میدان عدالت (اعدام)، سرش را به پایین تکان داد که یعنی «بله، سیگار مارلبرو هم داریم». قیمت چند؟ فیلتر پلاس باکسی ۳۱۵ هزار تومان، گلد هم ۳۱۰ هزار تومان. سیگار خارجی قاچاق تقریبا هرچه بخواهی، دارند؛ البته پشت‌سرش داخل ویترین چیزی به چشم نمی‌خورد و سیگارهای ایرانی و وارداتی مجاز در قفسه‌ها چیده شده است، ولی آن‌طور هم نیست که سیگارهای قاچاق را از انباری پرت و دور برایت بیاورند.
اوج زحمت مغازه‌دار، خم شدن و دست بردن زیر پیشخوان مغازه‌اش است. جست‌وجوی ما برای سیگار قاچاق از همان مغازه شروع شد. با راهنمایی یک سیگارفروش دیگر به خیابان مصلای ۱۵ رفتیم تا به بهانه روزجهانی بدون دخانیات وضعیت بازار پرسود این ماده دخانی را در مشهد بررسی کنیم.
زود بخر که تازه ارزان شده است
اهل دخانیات دو گروه هستند؛ آن‌ها که روی سیگارهایشان، عکس ریه سوراخ‌سوراخ و هشدار‌هایی با فونت درشت نوشته شده است و آن‌هایی که بسته‌های سیگارشان خالی از این طرح‌های هشداردهنده است؛ چون سیگار قاچاق یا به قول خودشان اصل و خارجی می‌کشند. این قاچاقی که می‌گوییم، فقط در اسم یک بارِ مخفی و پنهانی دارد، وگرنه از کلی‌فروش بگیر تا خرده‌فروش مثل مرد سیگار قاچاق می‌فروشند. از سیگارهای ارزان بسته‌ای ۶، ۷ هزار تومان بگیر تا سیگارهای مارلبرو که مدل‌های رایجش، بسته‌ای حدود ۳۵ هزار تومان قیمت دارد؛ البته در بازار هرکسی هر قیمتی عشقش بکشد، روی جنسش می‌گذارد.
در بازار عمده‌فروش‌های مصلا سیگار مارلبرو فیلترپلاس از باکسی ۳۰۵ هزار تومان تا ۳۲۰ هزار تومان قیمت دارد، سیگار کاوالوی اصل باکسی ۵۳ هزار تومان و عربی‌اش ۴۱ هزار تومان است. فیلیپ موریس هم ۶ هزار و ۸۰۰ قیمت دارد و این‌ها جنس‌های قاچاق روی بورس هستند.
برای به‌دست آوردن قیمت‌ها کار سختی پیش‌رو نداشتیم. سرمان را می‌بردیم داخل مغازه و قیمت می‌پرسیدیم، راحت جواب می‌گرفتیم؛ یعنی کلوپ‌ها برای فروش فیلم خارجی احتیاط بیشتری به خرج می‌دهند تا این سیگارفروش‌ها برای فروش جنس قاچاق. برای اجناسشان مخصوصا مارلبرو بازارگرمی هم می‌کنند. می‌گویند: «ارزان شده. بیا ببر، توی همین مغازه دو هفته قبل ۵۲۰ هزار تومان می‌فروختیم». داستان را که جویا شدم، فهمیدم قیمت سیگارهای قاچاق به‌دلیل کرونا حسابی بالا کشیده است. یک مغازه‌دار می‌گفت مرز‌ها بسته بوده و بار جدید نیامده و اجناس داخل انبار‌ها ناگهان از ۲۵۰ هزارتومان رسیده است به ۵۰۰ هزار تومان. بازارگرمی‌شان باعث نشد سیگار بخریم، فقط یک خوبی داشت؛ اینکه فهمیدیم یک چیز‌هایی هم هست که بعد از گرانی دوباره ارزان شود.
فروش به قیمت دل‌خواه
در بازار عمده‌فروشی اختلاف قیمت سیگارهای قاچاق از این مغازه تا آن مغازه چشم‌گیر نیست، ولی داستان بازار خرده‌فروش‌ها با عمده‌فروش‌ها فرق می‌کند. این سیگار‌ها که از زیر پیشخوان و در بعضی مواقع خیلی شیک از روی پیشخوان بیرون می‌آیند، به قیمت دل‌خواه صاحب دکه یا مغازه فروخته می‌شوند.
روی جنس قاچاق که نظارتی وجود ندارد، قیمت مصوب هم که در کار نیست، پس برو که رفتیم. حالا نه آن‌قدر پرت که مشتری‌ها شاکی شوند و دیگر نیایند، ولی همان سیگار مارلبرو فیلترپلاس که در مصلی باکسی ۳۱۰ هزار تومان یعنی بسته‌ای ۳۱ هزار تومان است، در دکه باید دست‌کم ۳۵ هزارتومان و تا ۴۰ هزار تومان بابتش پول بدهی. اگر به همان خیابان مصلی بروی، پای دکه جنس ۳۵ هزار تومانی گیرت می‌آید. اگر در احمدآباد سیگارت تمام شود، باید ۳۷ هزار تومان کارت بکشی. اگر هم بروی ملاصدرا و خیام، قیمت بسته سیگار می‌شود ۴۰ هزار تومان. به فروش نخی هم خیلی امید نبندید. بیشتر دکه‌ها سیگارهای قاچاق را نخی نمی‌فروشند؛ مخصوصا گران‌ها را. اگر هم بفروشند، گران‌تر می‌فروشند؛ برای مثال از دو دکه در محدوده سناباد و سازمان آب، سیگار مارلبرو را نخی ۲۰۰۰ و ۲۵۰۰ تومان خریدم، یعنی به عبارتی بسته‌ای ۵۰ هزار تومان.
حس روانی بهتر، سود بیشتر
اینکه دلیل این همه اصرار برای خرید سیگار قاچاق چیست را خود صاحب دکه‌ها هم نمی‌دانستند؛ مخصوصا برای سیگارهای ارزان که هم‌قیمت سیگارهای مجاز هستند، فقط می‌گفتند سیگار قاچاق مشتری زیاد دارد.
یکی از دکه‌دار‌ها گفت باید جوابت را از سیگاری‌ها بگیری و ما هم ایستادیم منتظر یک خریدار سیگار تا ببینیم جوابش چیست: «ببین، سیگار مارلبرو و کاپتان‌بلک قطعا کیفیتش با این وینستونی که من می‌کشم، فرق می‌کنه، ولی بقیه سیگار خارجی‌ها که هم‌قیمت همین وینستون و ارزون‌ترن، واقعا از لحاظ کیفیت فرقی ندارن با هم، فقط حس روانیت اینه که داری سیگار خارجی می‌کشی».
اینکه یک عده همیشه دوست دارند در سیگار کشیدن هم کلاس بگذارند و متفاوت باشند، انکارکردنی نیست. همین موضوع باعث شده است سیگارهای لوکس در سال‌های اخیر گران و گران‌تر شود؛ مثلا سیگار مارلبرو به‌عنوان گران‌ترین سیگار بازار سال ۸۱ یک‌ونیم برابر وینستون قیمت داشت، سال ۹۰ دوبرابر و حالا سه‌برابر یک بسته وینستون قیمت دارد.
چرا این‌قدر گران است؟ چون مشتری دارد؛ مشتری‌ای که دوست دارد سیگار گران و باکلاس بکشد. البته یک طرف ماجرای وفور سیگارهای قاچاق برمی‌گردد به تقاضای مشتریان، اما طرف دیگر هم برمی‌گردد به سود قاچاقچی و عمده‌فروش و دکه‌دار‌ها که جز چند نفرشان مابقی خیلی راحت از کنار این حقیقت رد می‌شدند.
سود سیگارهای خارجی برای خرده‌فروش خیلی بیشتر از سیگارهای ایرانی و وارداتی مجاز است؛ مثلا سیگار بهمن را دکه‌دار ۴ هزار و ۳۰۰ تومان می‌خرد و با ۷۰۰ تومان سود، ۵ هزار تومان می‌فروشد. ولی در همین رده قیمت، سیگار کاوالو را ۴ هزار و ۱۰۰ تومان می‌خرد و ۶ هزار تومان می‌فروشد؛ یعنی ۱۹۰۰ تومان سود برای یک بسته سیگار قاچاق که به اندازه سه بسته سیگار ایرانی سود دارد. سود قاچاقچی و مافیای پخش را هم که خدا می‌داند چقدر است؛ چون در بازار هیچ‌کس از آن صحبت نمی‌کند و جواب سوال‌هایت درمورد توزیع‌کننده‌های اصلی و سودشان با سکوت همراه می‌شود.
کشف ۶۵هزار باکس سیگار در سال ۹۸.
اما آمار و ارقام کشفیات دخانیات قاچاق به چه صورت است و چه فعالیت‌هایی برای مقابله با فراوانی عرضه سیگار قاچاق انجام شده است؟ برای یافتن این پرسش‌ها به‌سراغ کارشناس کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استانداری خراسان‌رضوی می‌رویم. سعید محمدی درباره میزان کشفیات سیگار قاچاق در سال گذشته می‌گوید: در سال گذشته ۲۳۹ پرونده تشکیل شد و ۶۵هزار و ۴۰۰ باکس سیگار به ارزش ۲۲میلیارد ریال در استان کشف شد. (کمی بیشتر از ۱۳ میلیون نخ سیگار)
محمدی ادامه می‌دهد: این تعداد را سه دستگاه استان شامل سازمان صنعت، معدن و تجارت، نیروی انتظامی و گمرکات ازطریق کشف از خودرو‌های در مسیر، عرضه و انبار سیگار و نیز کشف در مبادی ورودی و خروجی استان، تحصیل و ضبط کرده‌اند.
کاهش عرضه سیگار قاچاق
ازسوی دیگر، کارشناس مسئول اداره بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز درباره وضعیت عرضه سیگارهای قاچاق به نکته تأمل‌برانگیزی اشاره می‌کند: «درحال‌حاضر با توجه به وضعیت ارز و همچنین پیگیری‌ها و کنترل‌های مداوم، میزان عرضه سیگارهای قاچاق، کاهش فراوانی یافته است، به‌طوری که زمانی حدود نیمی از سیگارهای عرضه‌شده، قاچاق بود، اما هم‌اکنون این میزان به دو یا سه نوع خاص کاهش یافته است که به‌دلیل نداشتن مراوده با کشور مذکور، ورود و عرضه آن قاچاق است.»
مهدی مقدسی به این نکته هم اشاره می‌کند که در حوزه عرضه سیگار با توجه به وجود مشکلات و افزایش قیمت ارز، فروش سیگارهای خارجی و بدون مجوز، چندان مقرون‌به‌صرفه نیست و عرضه‌کنندگان تمایل دارند از محصولات شرکتی و مشارکتی استفاده کنند.
عرضه سیگار در واحد‌های بدون مجوز
وی با بیان اینکه مشکل اصلی ما در این حوزه، وجود فروشگاه‌های بدون مجوز عرضه سیگار است، بیان می‌کند: در ماده ۷ قانون جامع مبارزه با دخانیات، اشاره شده است که واحد‌های صنفی و عرضه‌کننده سیگار باید علاوه‌بر پروانه کسب خود، مجوز عرضه سیگار هم داشته باشند که درحال‌حاضر بسیاری از فروشگاه‌ها همچون سوپرمارکت‌ها یا برخی دکه‌های مطبوعات، بدون مجوز اقدام به فروش می‌کنند.
کارشناس مسئول اداره بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با اعلام آمار مجوز‌های صادرشده برای عرضه سیگار ادامه می‌دهد: هم اکنون ۴هزار مجوز برای خرده‌فروشان، ۱۲۰مجوز برای واحد‌های عمده فروشی و همچنین ۶مجوز کشوری توزیع و پخش سیگار در استان صادر شده است.
بدون مجوزها، به اندازه مجوزدارها!
مقدسی یادآوری می‌کند: به نظر می‌رسد به همین تعداد هم مرکز بدون مجوز عرضه سیگار وجود دارد که متولی خاصی برای پیگیری وضعیت آن‌ها وجود ندارد و درحال عرضه سیگار داخلی و قاچاق هستند.
وی درعین‌حال با اشاره به اینکه برای سازمان صنعت، معدن و تجارت، تفاوتی بین مجوزدار و بدون مجوز وجود ندارد، تاکید می‌کند: بازرسی‌های ما در یک مرحله به‌دنبال شکایات و اعلام مردمی است و مرحله دیگر بازرسی‌ها به‌صورت دوره‌ای و مداوم انجام می‌شود.
وی اضافه می‌کند: از ابتدای سال جاری درمجموع بالغ‌بر ۳ میلیارد ریال سیگار قاچاق در استان ضبط شده است. اولین کار ما در بازرسی‌ها، ضبط سیگارهای قاچاق و صورت‌جلسه و ارسال آن به سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی است. پس از آن پرونده برای رسیدگی و صدور حکم به مراجع قضایی ارسال می‌شود.