به گزارش شهرآرانیوز؛ این روز‌ها به هر سوپرمارکت در سطح شهر مشهد مراجعه کنید، بدون‌شک می‌توانید ماست، سرشیر، کره، پنیر یا محصولات لبنی دیگری را پیدا کنید که به شیوه سنتی و به احتمال زیاد در کارگاه‌های بدون مجوز تولید شده‌اند. در واقع در یک گوشه شهر یا حتی در مناطق حاشیه‌ای، بسیارند کارگاه‌هایی که دور از چشم قانون، شیر خام را از منابع نامعلوم در مقیاس بزرگ می‌خرند و بدون اینکه هزینه آزمایشگاه بدهند یا حتی نمونه‌برداری از خط تولیدشان انجام شود، در انتها یک محصول به‌ظاهر خوراکی، اما غیربهداشتی و حتی تاریخ‌مصرف گذشته را به بازار عرضه می‌کنند.
در ادامه این بازی خطرناک با جان مردم نیز، فروشگاه‌های عرضه این محصولات قرار دارند که فعالیت آنها در بسیاری از موارد، چاشنی تخلفات صنفی و تعزیراتی را به این معجون بی‌قانونی می‌افزاید. اگر مشکلی هم ایجاد شود هیچ اتحادیه‌ای در کار نیست. در حقیقت فروشندگان لبنیات سنتی سه سال پیش زیرمجموعه اتحادیه خواروبارفروشان بودند، اما حالا هیچ کس آنها را گردن نمی‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم تولید لبنیاتی‌های سنتی در یک دهه گذشته حدود هشت برابر شده است.
دردناک است که در خراسان رضوی به عنوان قطب بزرگ تولید لبنیات کشور، هنوز هم نابسامانی‌ها و تخلفاتی در این حد گسترده در حوزه لبنیات وجود داشته باشد. چرا این را می‌گوییم؟ چون بنا بر گزارش رسمی دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی، بیش از هفتاد کارخانه محصولات لبنی در خراسان رضوی مشغول به کار هستند که ثمره تولید آنها فقط در یک نمونه، ۹۰ درصد پنیر پیتزای کشور را تأمین می‌کند؛ آن هم در شرایطی که برای تولید این محصول، کمتر از ۳۰ درصد از شیر خام استان مصرف می‌شود.
با همه این تفاسیر، حقیقت صنعت لبنیات در استان، امروزه این است که کارگاه‌های تولید لبنیات سنتی با تخلفات گسترده و فعالیت خارج از ضوابط خود، از یک‌سو کار و کاسبی تولیدکنندگان رسمی و دارای مجوز و از سوی دیگر سلامت مردم را به خطر انداخته‌اند.
مهدی هدایت‌نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی، در گفتگو با شهرآرا به بیان گوشه‌هایی از این تخلفات پرداخت و تصریح کرد: یکی از مشکلات اصلی برای تولیدکنندگان دارای پروانه، تناقض در رفتار نهاد‌های نظارتی است.
مثلا ببینید دامداران استان در سال گذشته بیش از یک‌میلیون و ۱۶۲هزار تن شیر خام تولید کرده‌اند که خیلی خوب است، کارخانه‌هایمان هم بیش از دوونیم میلیون تن ظرفیت تولید دارند، اما در عمل وقتی کارخانه‌ها در فروش هر محصول خود به طور متوسط ۵ تا ۶ درصد ضرردهی داشته باشند، بدیهی است تولید کاهش پیدا کند و آن وقت است که عرصه برای فعالیت کارگاه‌های زیرپله‌ای باز خواهد شد.
به گفته وی تخطی گسترده واحد‌های فروش لبنیات سنتی از قانون ممنوعیت عرضه شیر خام، یک نمونه آشکار از تخلفات گسترده در این صنف است که در سایه نظارت ناقص، زمینه اجرای قانون و امکان صیانت از سلامت مردم را از بین برده است.
هدایت‌نیا افزود: ما امروزه در عمل مشاهده می‌کنیم که سازمان دام‌پزشکی، یک ضابطه بهداشتی خاص در یک حوزه صادر می‌کند و درحالی که واحد‌های صنعتی مکلف به اجرای آن هستند، کارگاه‌های زیرپله‌ای به‌سادگی از آن سر باز می‌زنند. حتی نه فقط کارگاه‌ها بلکه فروشگاه‌ها نیز به صورت آشکار از اجرای قانون استنکاف دارند. همین می‌شود که امروزه ۶۰درصد از واحد‌های دارای پروانه بهره‌برداری استان تعطیل باشند، اما وقتی بررسی کنید می‌بینید تعداد و حجم تولید لبنیاتی‌های سنتی در یک دهه گذشته حدود هشت برابر شده است.
به موازات تبعات اقتصادی مخربی که فعالیت ماست‌بندی‌های بدون مجوز بر صنعت و اقتصاد استان دارد، حقیقت تلخ دیگر درباره این واحد‌ها آن است که محصولاتشان بر سلامت مردم نیز تأثیرگذار است. علی فنایی، معاون نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی اداره کل دام‌پزشکی استان، در این باره گفت: متأسفانه باید اذعان کرد که بیشترین تعداد کارگاه‌های زیرپله‌ای و بدون مجوز لبنیات کشور، در خراسان رضوی است. در این باره آماری وجود ندارد، زیرا آگاهی دقیقی از این حجم فعالیت در دست نیست، اما انعکاس این حضور پرتعداد و فعالیت گسترده در محصولات بدون مجوزی است که در بازار‌ها وجود دارد.
وی در پاسخ به دلایل نظارت ناقص بر این واحد‌ها گفت: مشکل اول در این باره، این است که اتحادیه قوی در این حوزه در کار نیست. هر جای دیگر که بروید، چه هتل، چه رستوران و چه مراکز خدماتی، بالأخره شما می‌توانید یک اتحادیه را پیدا کنید که پاسخگو باشد، اما در برابر عرضه لبنیات سنتی، اینها زیرمجموعه اتحادیه خواروبار تعریف می‌شوند و گستردگی عملکرد خواروبارفروشان باعث می‌شود تا به‌سادگی این واحد‌ها بتوانند خود را از تعهدات قانونی مرتبط خلاص کنند. نظارت دقیقی هم از سوی این اتحادیه وجود ندارد که درنتیجه تبعات این مشکل دوچندان می‌شود.
معاون نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی اداره کل دام‌پزشکی استان این را هم گفت که از نظر قانونی تا زمانی که فراورده خام باشد، مثلا شیر خام، زیرمجموعه اداره کل دام‌پزشکی است، اما از زمانی که فراوری می‌شود، سازمان غذا و دارو مسئولیت خواهد داشت. وی افزود: اینجاست که بازرس این سازمان به کارگاه مراجعه می‌کند و بی‌آنکه کاری به محصول یا فرایند استحصال داشته باشد، بنابر ضوابط نظارتی، فقط مؤلفه‌های بهداشت محیط را بررسی می‌کند.
به گفته فنایی، یکی از بزرگ‌ترین معضلات شرایط موجود در این حوزه به فرهنگ مصرف بازمی‌گردد؛ یعنی آنجا که مردم با وجود اطلاع‌رسانی درباره تأییدنشدن کیفیت لبنیات سنتی، هنوز هم بر خرید این محصولات پافشاری می‌کنند.
وی بیان کرد: البته این را بگویم که بسیاری از مدیران دستگاه‌های مسئول، این نگرانی را هم در پشت پرده دارند که اگر این بازار به سروسامان برسد و کارگاه‌های تولید لبنیات سنتی تعطیل شوند، انحصار بازار به دست چند کارخانه لبنیات بیفتد و این انحصار، بلایی مشابه بازار خودرو را بر سر بازار لبنیات بیاورد.