دین مقدس اسلام، دارای برنامه‌ای جامع و کامل برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه‌ها و نیازمندی‌های فردی و اجتماعی، جسمی و روحی او را در نظر دارد و درباره همسایه‌داری نیز رهنمود‌های سودمندی بیان کرده است.
خداوند در قرآن کریم در برشماری مجموعه‌ای از حقوق اسلامی مسلمانان در قبال یکدیگر، نیکی به چند گروه از جمله همسایگان را به بندگانش سفارش می‌کند و می‌فرماید: به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن. پیامبر اسلام شیوه رفتار همسایگان با یکدیگر را در تأمین سعادت و آسایش انسان‌ها مؤثر می‌دانست و به یارانش سفارش می‌کرد درجایی مسکن گزینند که بتوانند از نعمت وجود همسایگان شایسته‌تری بهره‌مند شوند. این بیان هنگامی تقویت می‌شود که نظر اسلام را درباره حد همسایگی بدانیم. شخصی می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام پرسیدم: فدایت شوم، حد همسایگی تا کجاست؟ حضرت فرمود: چهل خانه از هر طرف.»
متأسفانه در دنیای ماشینی امروز روابط عاطفی و انسانی مردم با یکدیگر چنان به ضعف و خاموشی گراییده است که بعضی از همسایه‌های نزدیک نیز کوچک‌ترین خبری از حال همدیگر ندارند و حتی گاهی پس از چندین سال سکونت در یک محل، هنوز نام یکدیگر را نمی‌دانند. اسلام این رویه را به‌شدت نکوهش می‌کند و سفارش‌های اولیای بزرگوار اسلام دراین‌باره، موجب شگفتی است.
علی (ع) در آخرین وصیت‌های خود چنین می‌فرمایند: از خدا بترسید! از خدا بترسید! درباره همسایگان که همواره مورد سفارش پیامبرتان بوده‌اند. (آن حضرت) به‌قدری درباره آنان سفارش می‌کرد که گمان می‌بردیم برای ایشان میراثی قرار خواهد داد.
روزی یکی از اصحاب پرسید: ای رسول‌خدا(ص)! تصمیم دارم خانه‌ای بخرم، به نظر شما کدام محله را انتخاب کنم؟ حضرت بدون آنکه محله خاصی را به او پیشنهاد کند، فرمود: اول همسایه[را بنگر] سپس خانه[بخر]، ابتدا رفیق[برگزین] سپس سفر کن.
آداب و حقوقی که اسلام برای همسایگان در نظر گرفته، زیاد است. روزی رسول‌خدا(ص) از یاران خود پرسید: آیا می‌دانید حق همسایه چیست؟ حاضران پاسخ منفی دادند. آن حضرت فرمود: حق همسایه آن است که اگر برای کرایه از شما درخواست کمک کرد، به او کمک کنید. اگر وام خواست، به او بپردازید. هرگاه تهی‌دست شد، از او دست‌گیری کنید. چنانچه خیری به او رسید، به او تبریک بگویید. هنگام بیماری، به عیادتش بروید. در مصیبت‌ها به او تسلیت بگویید. اگر مُرد، در تشییع‌جنازه‌اش حاضر شوید. بر ارتفاع خانه خود بدون موافقت او نیفزایید تا مانع وزش نسیم و جریان هوا نشود. هرگاه میوه‌ای خریدید، مقداری به او هدیه کنید و اگر مایل به این کار نبودید، آن را پنهانی به خانه ببرید و دقت کنید که فرزندتان آن را از خانه بیرون نبرد که فرزند او ببیند و به خاطر آن بهانه‌گیری کند. با بوی غذای مطبوع خود، او را میازارید، مگر آنکه مقداری برایش بفرستید. گرامی داشتن و احترام همسایه نیز از سفارش‌های مهم اسلام است. رسول‌خدا(ص) دراین‌باره می‌فرماید: احترام همسایه، مانند احترام مادر، بر انسان لازم است.