قناعت یکی از فضایل مهم اخلاقی در دین اسلام است که به معنای رضایت به مقدار کافی از نعمت‌های الهی و حرص و طمع نداشتن به زیاده‌خواهی است. در قرآن و روایات اسلامی، قناعت، یک صفت پسندیده و عامل خوشبختی و آرامش انسان معرفی شده است. در دین اسلام به آن بسیار سفارش شده است و نقش مهمی در آرامش و پایداری خانواده دارد
در قرآن کریم، آیات متعددی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع قناعت اشاره می‌کنند. یکی از آیاتی که به‌صراحت در مورد قناعت سخن می‌گوید، آیه۳۶ سوره حج است: «فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ: از آن [قربانی]بخورید و مستمندان قانع و فقیران را نیز از آن اطعام کنید».
در این آیه شریف، کلمه «قانع» به معنای کسی است که به آنچه دارد، راضی است و از دیگران درخواست کمک نمی‌کند. این آیه به مسلمانان توصیه می‌کند که علاوه‌بر بهره‌مندی از نعمت‌های الهی، به نیازمندان قانع نیز کمک کنند.
آیه نشان می‌دهد که قناعت، نه‌تنها یک صفت اخلاقی پسندیده، بلکه یک وظیفه اجتماعی نیز است. مسلمانان باید ضمن قناعت به داشته‌های خود، به نیازمندان جامعه نیز کمک و از آنها دستگیری کنند.
در این راستا، روایات متعددی از ائمه معصوم (ع) نقل شده است که به اهمیت و آثار و برکات قناعت اشاره می‌کند. امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «نِعْمَ الْعَوْنُ الْقَنَاعَه؛ چه کمک خوبی است قناعت!». این روایت کوتاه، اما پرمعنا، به بهترین شکل ممکن، اهمیت و نقش قناعت را در زندگی انسان، به‌ویژه در خانواده، نشان می‌دهد. مهم‌ترین قناعت را ایجاد آرامش و پایداری در خانواده دینی می‌توان دانست. در ادامه به برخی آثار و برکات قناعت در خانه و خانواده اشاره می‌کنیم.
خانواده‌هایی که اعضای آن به قناعت و رضایت به داشته‌های خود توجه می‌کنند، کمتر دچار اختلاف‌ها و نزاع‌های مالی و مادی می‌شوند؛ زیرا قناعت باعث می‌شود افراد به‌جای تمرکز بر نداشته‌ها و مقایسه خود با دیگران، به داشته‌های خود ارزش بدهند و از آنها لذت ببرند. این امر موجب کاهش توقعات و انتظارات بیجا از یکدیگر می‌شود و درنتیجه از بروز اختلاف‌ها و نزاع‌ها جلوگیری می‌کند.
قناعت باعث می‌شود که افراد خانواده به‌جای تمرکز بر مادیات، به ارزش‌های معنوی و روابط انسانی توجه بیشتری داشته باشند. این امر موجب افزایش صمیمیت و محبت بین اعضای خانواده می‌شود و آنها را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند. زمانی که افراد به داشته‌های خود قانع باشند، نیازی به رقابت و حسادت به یکدیگر ندارند و درنتیجه روابط آنها سالم‌تر و پایدارتر می‌شود.
خانواده‌هایی که اعضای آن به قناعت و رضایت به زندگی خود توجه می‌کنند، از آرامش روانی بیشتری برخوردارند؛ زیرا قناعت باعث می‌شود که افراد از نگرانی و اضطراب در مورد آینده و مسائل مالی رها شوند و به‌جای آن، به زندگی خود با آرامش و اطمینان نگاه کنند. این آرامش روانی به سایر اعضای خانواده نیز منتقل می‌شود و درنتیجه فضای کلی خانواده آرام و پایدار می‌شود.
قناعت ریشه در ایمان و توکل به خداوند دارد. افرادی که به قناعت اعتقاد دارند، می‌دانند که رزق و روزی آنها را خداوند تضمین کرده است و نیازی به حرص و طمع ندارند. این اعتقاد باعث می‌شود آنها دربرابر مشکلات و سختی‌های زندگی صبور و مقاوم باشند و به‌جای شکایت و ناشکری، به خداوند توکل کنند که تقویت ایمان و توکل در خانواده را به‌دنبال دارد و آنها را در برابر ناملایمات زندگی پایدارتر می‌کند.
خانواده‌هایی که به قناعت و ساده‌زیستی اهمیت می‌دهند، فرزندان خود را نیز با کمک همین ارزش‌ها تربیت می‌کنند. فرزندانی که در چنین خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند، از همان ابتدا یاد می‌گیرند که به داشته‌های خود قانع باشند و از تجمل‌گرایی و اسراف دوری کنند. این امر موجب می‌شود که آنها در آینده، افرادی مسئولیت‌پذیر، قانع و باایمان باشند و بتوانند زندگی خود را به‌خوبی اداره کنند.
درنتیجه، قناعت به‌عنوان یک ارزش اخلاقی مهم در دین اسلام، نقش بسیار بزرگی در ایجاد آرامش و پایداری خانواده دینی ایفا می‌کند. خانواده‌هایی که به این ارزش توجه می‌کنند، از برکات و مزایای بسیاری مانند کاهش اختلاف‌ها، افزایش صمیمیت، آرامش روانی، تقویت ایمان و تربیت فرزندان صالح برخوردار می‌شوند.