چرا بیمه ها زیر بار هزینه داروهای مکمل نمی روند؟ | مکمل های بی صاحب!

به گزارش شهرآرانیوز؛ ‌می‌گوید: «انگار‌نه‌انگار بیمه هستیم. قرص مکیدنی گلودرد، قرص جوشان و ویتامین دی، همه، آزاد حساب شده‌اند. مثل اینکه بیمه فقط برای دیفین‌هیدرامین کافی بوده است. هم مریض می‌داند ویتامین‌ها بدون نسخه‌اند، هم دکتر. اگر نخواهیم بگیریم هم نمی‌شود. دکتر می‌گوید بدون خوردن ویتامین، درمان کامل نمی‌شود.» حرفش راست است.

مدت‌هاست همه می‌دانند که نباید از مبلغ ویتامین‌ها گلایه‌ای داشته باشند. ویتامین یا مکمل‌های دارویی این روز‌ها بازار گرمی دارند. از پوستر‌های تبلیغاتی که روی شیشه و داخل داروخانه است تا کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی و بلاگر‌ها همه در حال توصیه به مصرف فلان مکمل هستند. وضعیت به‌گونه‌ای شده است که تصور می‌کنیم بدون مصرف مکمل اصلا بهبودی در کار نیست. با‌این‌همه توصیه به خوردن مکمل‌ها و فروش انواع و اقسام آن در داروخانه‌ها، سؤال این است که چرا تحت پوشش بیمه قرار ندارند؟ آیا مسئولان بیمه‌ها نمی‌دانند که به گفته پزشک بدون مصرف مکمل بیماری خوب نمی‌شود؟

مکمل؛ برنامه غذایی یا مرحله درمان

متخصص قلب هرسه ماه یک بار مادر و پدرش را ویزیت می‌کند و برای هرکدام یک پلاستیک بزرگ مکمل می‌نویسد که مبلغ هرکدامشان چندصد هزار تومان است؛ نه‌ می‌تواند به پزشک بگوید ننویس و نه‌ می‌تواند به والدینش بگوید که پرداخت این هزینه برایش سخت است، درحالی که بیمه تأمین اجتماعی هم دارند. خلاصه هرماه داغ آن دو پلاستیک دارو به جانش می‌نشیند.

برخی معتقدند مکمل‌ها که به شکل قرص، کپسول، پودر و محلول تولید می‌شوند هیچ اثر ثابت شده درمانی ندارند.

پیش از هرچیز رفتیم سراغ اینکه مکمل چیست و در روند بهبودی چه تأثیری دارد. دکتر جواد دانای باغکی، رئیس اداره فراورده‌های طبیعی سنتی مکمل و شیرخشک معاونت غذا ودارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد در توضیح اینکه به چه فراورده‌ای مکمل گفته می‌شود، می‌گوید: فراورده‌هایی که شامل ترکیبات خوراکی هستند؛ پس براساس این تعریف، مکمل تزریقی نداریم و هرچه که تزریقی باشد دارو محسوب می‌شود.

مکمل‌ها ممکن است محتویات خام یا انواع ویتامین ها، املاح معدنی، اسید‌های آمینه، پروتئین ها، کربوهیدرات ها، اسید‌های چرب یا عصاره و بافتی از گیاه باشند. این‌ها در حقیقت نیاز بدن را به روش‌های مختلف تأمین می‌کنند که باعث ارتقا و بهبود عملکرد عمومی بدن می‌شوند؛ در واقع تکمیل کننده برنامه غذایی یا مراحل درمان فرد هستند. پس به هیچ عنوان مکمل‌ها را به عنوان جایگزین رژیم غذایی استفاده نمی‌کنیم. آنچه برای ما اهمیت دارد این است که روی برچسب همه مکمل‌ها درج شده است که این محصول هیچ ادعایی در خصوص تشخیص، پیشگیری و درمان ندارد.

وی همچنین درباره روش تعیین مکمل یا داروبودن یک فراورده، توضیح می‌دهد: فراورده‌ها تا مقدار مشخصی مکمل و بیشتر از آن مقدار، شامل دارو‌ها می‌شوند. به عنوان مثال قرص آهن تا میزان مشخصی از میلی گرم، مکمل محسوب می‌شود و فروش آن آزاد است و پس از آن در لیست دارو‌ها به حساب می‌آید و برای درمان فقر آهن تجویز می‌شود. تجویز ویتامین سی هم در بیماری سرماخوردگی فراوان است و باعث ارتقای کیفیت بدن در دوره بیماری می‌شود، اما جزو تعهد بیمه‌ها نیست.

به گفته او، استفاده از مکمل‌ها نکته‌های فراوانی دارد که باید به آن توجه کرد: مکمل‌ها هم ریزمغذی دارند، هم درشت مغذی و برخی از آنان در بیمارستان تجویز و باعث تسریع روند درمان می‌شوند. مکمل‌ها مخصوص به گروه سنی سالمندان، کودکان و مادران باردار یا افرادی است که رژیم غذایی نامناسب دارند. این افراد باید مکمل‌هایی را که ما به آن‌ها مکمل‌های تندرستی می‌گوییم، دریافت کنند.

اگر سالمندی رژیم غذایی نامناسبی داشته و در معرض پوکی استخوان باشد، پزشک مکمل‌های حاوی کلسیم و منیزیم تجویز خواهد کرد که پوکی استخوان را درمان نمی‌کند، اما به تحکیم استخوان کمک می‌کند؛ یعنی هرکدام از این مکمل‌ها در کنار دارو به بهبود وضعیت کمک می‌کنند.  او تأکید می‌کند: مکمل‌هایی که ورزشکاران استفاده می‌کنند نیاز بدنشان را تأمین می‌کند که بیش از مصرف عادی موادغذایی است.  

رئیس اداره فراورده‌های طبیعی سنتی مکمل و شیرخشک معاونت غذا ودارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به این سؤال که چرا پزشک مکمل را تجویز می‌کند درحالی که جزو تعهدات بیمه نیست، می‌گوید: اول از همه باید نیاز بدن را با موادغذایی تأمین کرد، اما وقتی فرد یا سالمند است یا کودک و موادغذایی کافی نمی‌خورد، باید مکمل تجویز شود. از نظر من، به عنوان یک شهروند، همه مکمل‌ها باید در تعهد بیمه باشند، اما این را که چرا بیمه‌ها زیر بار آن‌ها نمی‌روند، باید از سازمان‌های بیمه گر بپرسید. 

 دانای باغکی یادآور می‌شود: از نظر وزارت بهداشت هر فراورده‌ای که مجوز گرفته باشد، مورد تأیید است؛ یعنی اگر قرص آهن را ۱۰ شرکت با شرایط استاندارد تولید کنند، از نظر وزارتخانه مورد تأیید است؛ البته بعضی‌ها از برخی انواع مکمل‌ها نمی‌توانند استفاده کنند که درست است؛ همینطور که بدن افراد به دارو واکنش متفاوتی دارد، همان وضعیت را نسبت به مکمل‌ها خواهد داشت.  

او در نهایت توصیه می‌کند که با داشتن بیمه و بدون داشتن آن پیش از مصرف، اصالت مکمل را با اسکن برچسب روی آن یا پیامک به نرم افزار تی تک تأیید بگیرید. درنهایت با پزشک، داروساز یا کارشناس تغذیه مشورت کنید؛ زیرا مکمل‌ها می‌توانند اثر دارو‌های مختلف را تغییر دهند یا برای برخی افراد خطرناک باشند.

هیچ جای دنیا مکمل تحت پوشش بیمه نیست

چون کم خونی شدید دارد، پزشک برایش قرص آهن تجویز کرده است، اما قرص‌های معمولی به معده اش نمی‌سازد و تا چندروز سیستم گوارشی اش به هم‌ می‌ریزد. توصیه دیگر این بوده که نوع خارجی را بخرد. چند مدل را امتحان کرد تا به آنی رسید که قیمت هر ورقش حدود ۴۰۰ هزار تومان است. معترض است به اینکه اگر این دارو درمان درد من است، چرا بیمه نیست؟

«من پاسخگو نیستم. باید از شورای عالی بیمه بپرسید چرا مکمل‌ها جزو تعهدات نیست. معمولا در هیچ جای دنیا هم مکمل‌ها جز تعهدات بیمه نیستند.»

این توضیح ابتدایی دکتر مجید رحیمی، مدیریت درمان و رئیس اداره رسیدگی به اسناد سازمان تأمین اجتماعی استان، است. 

او در ادامه اضافه می‌کند: حداقل‌هایی در تعهدات بیمه تعریف شده است، مثل اینکه اگر مکمل جنبه درمانی داشته باشد، جزو تعهدات خواهد شد؛ همچون ویتامین D۳. این ویتامین چند فرم و شکل دارویی دارد. شکل ۵۰ هزار و نوع تزریقی آن، چون جنبه درمانی و در روند خیلی از بیماری‌ها تأثیر دارد، تحت پوشش بیمه است، اما اشکال هزار، ۲ هزار و ۴ هزار آن، چون جنبه مکمل دارد، جزو تعهد نیست. این را درباره یک ویتامین شاخص توضیح دادم که بدانید اختصاص چگونه است. 

همین طور گروه ویتامین‌های B۱، ۱۰۰ یا B۱، ۳۰۰ با اینکه ویتامین است جزو تعهدات است، چون در روند درمان خیلی از بیمار‌های عضلانی و اسکلتی مؤثر است؛ یعنی شورای عالی بیمه براساس آنکه مکمل جنبه درمانی داشته باشد، تعهداتش را تنظیم می‌کند. درباره ویتامین سی هم فقط نوع تزریقی آن که جنبه درمانی دارد و در بیمارستان تزریق می‌شود، جزو بیمه محسوب می‌شود. قرص جوشان جزو تعهد نیست؛ زیرا مکملی است که‌ می‌توانید آن را از طریق غذا، سبزیجات و میوه‌ها تأمین کنید.

او در خصوص اینکه اگر بیمار خانمی فقرآهن شدید دارد، ماجرای قرص آهن چگونه خواهد شد، اضافه می‌کند: آهن یک لفظ کلی است و هم شامل مکمل می‌شود و هم درمان، و نوع دارویی آن جزو تعهد بیمه است. فرم درمانی آن هم یک قرص آهن معمولی یا ترکیبی از اسید فولیک است که در داروخانه به فروش می‌رسد، اما متأسفانه بیشترین چیزی که مشاهده می‌کنیم، بازاری است که در دنیا برای مکمل‌ها به وجود آمده و انواع آن با تبلیغ اینکه مناسب افراد مختلف است یا عارضه‌های دیگر را ندارد، به فروش می‌رسد، اما ما که‌ نمی‌توانیم براساس آن‌ها تصمیم گیری کنیم. درست است که برخی نمی‌توانند نوع ایرانی دارو را بخورند، اما قرار نیست تصمیم گیری کلان دولت براساس افراد و سلیقه‌های آنان باشد.

مدیر درمان و رئیس اداره رسیدگی به اسناد سازمان تأمین اجتماعی استان ادامه می‌دهد: ما الان دارویی داریم که هرعدد آن ۶۰ میلیون تومان است و بیمار هزار تومان آن را هم نمی‌دهد یا بیمار دیگری هر ماه ۱۰ آمپول می‌گیرد به ارزش ۴۰۰ میلیون تومان، یعنی در طول سال فقط ۵ میلیارد تومان هزینه داروی یک نفر است و پولی هم نمی‌پردازد. می‌دانید این ۵ میلیارد تومان حق بیمه چندکارگر است که در شرایط سخت کارمی کنند و پرداختی آنان صرف این بیماران خاص می‌شود. این حق بیماران است، هزینه درمانشان را باید بدهیم و گردنمان از مو هم باریک‌تر است، اما اینکه هزینه ویتامین سی یا آهن را که شهروندان می‌توانند از غذا تأمین کنند هم بپردازیم، زیاد است.

رحیمی درپاسخ به این پرسش که «همه پزشکان ویتامین‌ها را تجویز می‌کنند. آیا ضرورت درمان نیست» توضیح می‌دهد: خیر. ضرورت درمان، همان مواردی بود که گفتم. درحالی که هر بیماری که به پزشک مراجعه می‌کند، برایش مکمل می‌نویسند. اگر ننویسد، بیمار اعتراض می‌کند که با این یک قلم دارو چطور خوب شوم؟! و دیگر به آن پزشک مراجعه نمی‌کند. اتفاقا اگر چند قلم ویتامین بنویسد، می‌گویند چه پزشک دانایی است. از طرف دیگر نسخه پزشک برای یک ویتامین خاص که به گفته او مؤثرتر است، بیمار را سرگردان داروخانه‌ها می‌کند.

او اضافه می‌کند: مکمل‌ها سال‌های سال است که از تعهدات بیمه خارج شده‌اند. از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۰ به بعد، مکمل‌هایی که جنبه درمانی نداشتند از تعهد خارج شدند. مربوط به این روز‌ها هم نیست که بگویید به شرایط اقتصادی و دولت برمی گردد. باز هم تکرار می‌کنم که همه جای دنیا همین قانون است. باید خوشحال باشیم که دست کم دراین یک مورد با دنیا همسان هستیم.

او از گروه‌های سنی خاص هم یاد می‌کند: دارو‌های مکمل گروه‌های خاص مثل قطره آهن کودکان که در مراکز بهداشت هم هست یا قطره مولتی ویتامین کودکان و همچنین قرص آهن مادران باردار جزو تعهدات بیمه است. همان اشکال خاص، نه هر چه در بازار هست.

مدیریت درمان و رئیس اداره رسیدگی به اسناد سازمان تأمین اجتماعی استان درباره اینکه اصل انتخاب بر چیست، اضافه می‌کند: ملاک انتخاب دارو در تعهد بیمه، براساس قوانینی است که در سازمان تعریف می‌شود. اصل این است که تولیدات داخلی باشد و اگر نبود تولیدات خارجی.

داروی چهارصدمیلیونی بیماری که آن را تعهد کرده‌ایم، خارجی است، اما دولت تمام و کمال آن را تعهد کرده است. وقتی بیماران خاص و صعب العلاجی را تحت پوشش داریم که هزینه درمانشان سر به فلک می‌کشد و هرکه بدون بیمه، مبتلا شود، همان ماه اول باید تمام زندگی اش را بفروشد و کارتن خواب شود، آن وقت نوبت به همه دارو‌های مکمل نمی‌شود.

رحیمی همچنین یادآوری می‌کند: مقایسه را کنار بگذارید. نمی‌توانیم بگوییم بیمار شیمی درمانی مهم‌تر است یا مادر بارداری که داروی آهن نیاز دارد. هرکس به جای خودش است. همه بیماران شرایط خود را دارند. از مبتلا به سرطان گرفته تا بیمار‌ام اس و پروانه‌ای. کودک مبتلا به بیماری سی اف عمرکوتاهی تا زیر سن بلوغ دارد و هزینه درمان و نگهداری او هم در ماه بیش از ۳۰۰ میلیون تومان است؛ می‌دانیم عمر طولانی ندارد، اما بیمه براساس وظایف قانونی باید هزینه او را بپردازد.

از طرف دیگر می‌گوییم زایمان با حداقل هزینه در بیمارستان دولتی یا سازمان، داروی آهن هم همین انواع تحت پوشش بیمه باشد حالا اینکه یک نفر تمایل دارد فرم دیگری بخورد، در اختیار اوست.

او البته بخشی از نگرانی مردم بر سر مصرف مکمل و نوع آن را برعهده پزشکان می‌داند و‌ می‌گوید: مشکل ما بر سر تجویز پزشکان است. همه جای دنیا قبل از تولید دارو، بازارش را ایجاد می‌کنند که پزشکان یکی از روش‌های تبلیغ هستند. همین حالا داروی متی مازول بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید که با جان آنان درارتباط است، پیدا نمی‌شود، درحالی که آخرین مکمل‌های آمریکایی به آسانی به فروش می‌رسند. مردم نباید تغذیه درست را فراموش کنند و به سمت داروخوردن بروند. می‌گویند دارو سم است و سم هم دارو است. اگر درجای نادرست استفاده شود، سم است. مردم باید به سمتی بروند که دارو نخورند.