در شب میلاد هشتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) گفت‌وگوی دوستانه‌ای را با دو خادم بارگاه رضوی ساکن در محله چهاربرج انجام داده‌ایم و خاطرات این خدمت عاشقانه را با شما خواهیم خواند.
رضا ریاحی-حسین برادران فر/ شهرآرانیوز - با ورود اسلام به ایران، ایرانیان گوهرشناس و روشن‌ضمیر با ادراک زیاد خود، حقیقت خاندان پیامبر (ص) را دریافت‌کرده و اطاعت و دوستی امامان شیعه را در دل نهادند. به گواهی تاریخ با ورود امام رضا (ع) به ایران، این شیفتگی و ارادت به اوج خود می‌رسد و بعد از شهادت ایشان، زیارت بارگاه حضرت و خدمت به زائران حرم مطهر رضوی به آرزوی دیرینه ایرانیان بدل می‌شود، آرزویی که تا امروز نیز ادامه دارد و پوشیدن لباس خادمی و خدمت به زائران بارگاه رضوی، افتخاری بزرگ برای هر شهروندی محسوب می‌شود. این ذوق و اشتیاق برای خدمت به زائران امام هشتم شیعیان (ع) برای ما مشهدی‌ها که افتخار مجاورت و همسایگی امام رضا (ع) را داریم از نوعی دیگر است. ما مشهدی‌ها که به‌دنبال هر دلتنگی و بهانه‌ای به حرم امام رضا (ع) پناه می‌بریم، خانه‌زاد و ریزه‌خوار سفره امام رئوف و مهربانی هستیم، به همین دلیل بیشتر از دیگران خودمان را محق خدمت به زائران بارگاه رضوی می‌دانیم، چون کمترین وظیفه یک نوکر خدمت به درگاه آقایش است و همه مشهدی‌ها این خدمت و نوکری را با افتخار انجام می‌دهند.
در شب میلاد هشتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) گفت‌وگوی دوستانه‌ای را با دو تن از خادمان بارگاه رضوی ساکن درمحله چهاربرج انجام داده و خاطرات این خدمت عاشقانه را با شما خواهیم خواند.
سیدمهدی رضوی گوارشگ، متولد سال ۱۳۳۵ بیش از ۴ سال است که به عنوان خادم افتخاری در بخش نور و روشنایی حرم مطهر رضوی خدمت می‌کند. وی با وجود تولد در خانواده‌ای مذهبی، سال ۱۳۵۵ وارد دانشکده افسری شده و در سال ۱۳۹۵ از نیروی هوایی ارتش بازنشسته شده است. حامد اخوت، دیگر میهمان شهرآرامحله منطقه ۱۲، از نسلی متفاوت از سید مهدی رضوی، افتخار خدمت در بارگاه منور رضوی را دارد، وی سه سال پیش در مقطع کارشناسی علوم اجتماعی دانش‌آموخته شده و از همان سال در موزه آستان قدس رضوی مشغول به انجام وظیفه است.
خادمی از تبار میرزا ابراهیم
سیدمهدی رضوی گوارشک، خادم افتخاری حرم یکی از نوادگان «میرزا ابراهیم رضوی» است که ۴ قرن پیش مدتی تولیت حرم مطهر امام رضا (ع) بوده و امروز بقعه او در جوار پارک کوهسنگی مشهد قرار گرفته است.
سید مهدی رضوی با اشاره به اینکه براساس شجره‌نامه خانوادگی از تبار «میرزا ابراهیم رضوی» است، می‌گوید: با توجه به کتیبه‌ای که بر سر مزار ابراهیم میرزا موجود است و همچنین شجره‌نامه خانوادگی که در دست بزرگ فامیل است، قدمت خادمی در خانواده رضوی حداقل به چهارصد سال قبل برمی‌گردد. براساس آنچه از بزرگان خانواده ما نقل شده است، در قرن‌های گذشته، مقام دربانی از بالاترین مقامات حرم مطهر رضوی بود و کسانی که به مقام دربانی می‌رسیدند، لقب «میرزا» به آن‌ها اعطا می‌شد، همانند «میرزا رضا» یا «میرزا ابراهیم.»
ساکن محله چهاربرج بیان می‌کند: جد بزرگ ما، «میرزا ابراهیم رضوی» و تعداد دیگری از فرزندان و نوادگانش برای چندین نسل مقام میرزایی را در حرم مطهر عهده‌دار بوده و حتی برخی نیز به مقام تولیت آستان قدس رضوی رسیدند.
خدمت در بخش نور و روشنایی حرم مطهر
وی با بیان اینکه سنت خادمی را در خانواده ادامه داده و از ۴ سال پیش به عنوان خادم افتخاری در حرم امام رضا (ع) مشغول به خدمت است، می‌گوید: بعد از بازنشستگی از خدمت در نیروی هوایی با وجودی که ساکن تهران بودم، تنها به عشق خادمی حرم مطهر رضوی به مشهد آمدم. بعد از مدتی متوجه شدم که اداره روشنایی حرم، درخواست جذب نیرو داده است، من هم از آنجایی که در رشته الکترونیک و برق سررشته داشتم، نامه‌ای نوشته و درخواست خدمت در بخش روشنایی حرم مطهر را ارائه کردم. خیلی امیدی نداشتم که با درخواست من موافقت شود، چراکه من در آن سال‌ها، ۶۰ ساله شده بودم و احساس می‌کردم نیرو‌های جوان‌تر و پرانرژی‌تر برای خدمت در واحد روشنایی حرم انتخاب می‌شوند، اما برخلاف انتظار خودم، بعد از چند روز با من تماس گرفته و اعلام کردند که برای خدمت افتخاری در بخش روشنایی حرم رضوی انتخاب شده‌ام.
وی با بیان اینکه هفته‌ای یک شب را در حرم رضوی می‌گذراند، به وظیفه بچه‌های اداره روشنایی حرم اشاره کرده و بیان می‌کند: وظیفه بچه‌های اداره روشنایی حرم، تأمین روشنایی روضه منوره و رواق‌ها و مکان‌های متبرکه حرم رضوی، نصب و تعمیر لوستر، نگهداری و نظافت از لوستر‌ها و روشنایی حرم، نظافت آیینه‌کاری‌ها، تزیین و چراغانی حرم در جشن‌های مذهبی و ملی را برعهده دارند. من نیز از چهارسال قبل تاکنون در اداره روشنایی حرم مشغول خدمت افتخاری به زائران حرم رضوی هستم.
عزت من در زندگی، خادمی رضاست
بازنشسته نیروی هوایی ارتش درباره حس و حال خادمی می‌گوید: با اینکه این خدمت اسمش «نوکری زائر امام‌رضا (ع) است»، اما از نظر من پادشاهی است و تمام عزت زندگی من در میان همکاران، اقوام، دوستان و خانواده به‌دلیل خدمت به آقاست. بدیهی است از خداوند که چنین توفیقی به من عطا کرده است بسیار سپاسگزارم و خدا را روزی هزاران بار شکر می‌کنم که چنین افتخاری نصیب من کرده است.
سید مهدی رضوی به روایات و آموزه‌های دینی درباره محبت به اهل بیت (ع) اشاره کرده و می‌گوید: در احادیث و آیات مختلف به امر خدمت‌رسانی به ائمه اطهار (ع) و برکات حاصل از آن نیز اشاره شده است. به عنوان مثال در روایات آمده است، «محبت، اکسیر است و آثار گناهان را درهم می‌شکند و آن‌ها را به حسنه تبدیل می‌کند. محبت اهل بیت (ع)، شفابخش دل‌ها و زندگی قلب‌های مرده است». همچنین در جایی دیگر آمده است: «از صفات اهل بیت عصمت (ع)، قرب آنان به خداوند است. ازاین رو، موجودات آسمانی هم با علاقه و محبت ورزیدن به آن بزرگواران، به خداوند تقرب می‌جویند.. به‌یقین می‌توانم بگویم بهره‌مندی از آموزه‌های دینی، الگویی روشن و استوار است که چراغ راه هدایت بشر را نمایان می‌کند.
دسته‌بندی خدام حرم رضوی
وی با بیان اینکه در دسته خدام افتخاری حرم رضوی است، می‌گوید: خدام حرم به چهار گروه رسمی موروثی، رسمی، افتخاری و تشرفی تقسیم می‌شوند. اگر در حکم رسمی کسی کلمه موروثی قید شده باشد، نسل آن شخص هم خادم می‌شود و البته ابتدا به پسر ارشد خانواده می‌رسد. صاحبان این نوع حکم‌ها کسانی هستند که جد یا پدر جد آن‌ها در سال‌های بسیار دور خدمات ارزشمندی برای دین اسلام انجام داده‌اند یا هدیه بسیار بزرگی مانند ملک و زمین وقف حضرت رضا (ع) کرده‌اند یا اینکه از علمای بزرگ بوده‌اند. حکم این خادمان پس از مرگشان به پسر بزرگ آن‌ها می‌رسد. خادمان رسمی دارای دو قبر در حرم هستند. فرق خادمان رسمی موروثی و غیرموروثی در این است که حکم خادم غیرموروثی پس از مرگش به شخص دیگری منتقل نمی‌شود. خادم افتخاری هم صاحب یک قبر در حرم است و پس از مرگش، حکم وی اعتباری ندارد. اما خادمان تشرفی قبر ندارند و فقط در روز‌های کشیک خود از غذای حضرت استفاده می‌کنند. افراد برای اینکه بتوانند خادم حرم شوند باید شرایطی داشته باشند، به طور مثال باید متأهل باشند و مدرک لیسانس به بالا باشند. همچنین سن متقاضیان نباید کمتر از ۳۰سال و بیشتر از ۴۵سال باشد. ضمن اینکه باید گواهی عدم سوءپیشینه هم داشته باشند. البته در حال حاضر از قشر‌های مختلف جامعه همچون پزشک، پاسدار، وکیل، قهرمان ورزشی، مهندس، دکتر متخصص، جراح و حتی افرادی از شهر‌هایی غیر از مشهد، هر هفت روز و یا هر هشت روز خود را به حرم مطهر رضوی رسانده و نوکری زائران امام رضا (ع) را انجام می‌دهند. در میان همکاران ما حتی افرادی هستند که از شهر تهران به جمع ما پیوسته‌اند، به طور کلی ما خادمان با جمعیت بیش از ۲۵ هزار نفر از طیفی هستیم که مشمول لطف الهی و امام رضا (ع) قرار گرفته‌ایم و درعرصه‌های مختلف حرم رضوی فعالیت می‌کنیم.
خاطرات روز‌های خادمی
سید مهدی رضوی با اشاره به خاطرات روز‌های خادمی می‌گوید: هر روز کاری ما در حرم خاطره است. زائران مختلف با سلیقه‌ها، سنین، چهره، رفتار و گفتار متعدد، احساساتشان را با اشک با ما در میان می‌گذارند. چقدر دل‌هایشان پاک است. درگوشه‌ای می‌نشینند، به ضریح یا به گنبد طلا زل می‌زنند و از چشم‌هایشان اشک می‌بارد. در یک کلام حرم مطهر رضوی جایی است که زائران با امام مهربانی‌ها درددل کرده و به اصطلاح خود را خالی می‌کنند، خیلی‌ها دوست دارند در اینجا خدمت کنند و می‌گویند اجازه دهید چند دقیقه به جای شما کار کنیم یا به شما کمک کنیم، من در این مواقع به آن‌ها می‌گویم: «شما یک قطعه کاغذ هم در سطل بیندازید یا لیوان آبی از جایی بردارید در ثواب شریک هستید، چرا که این‌ها دیده شده که از نظر حضرت پوشیده نمانده است.»
توزیع نبات نذری حضرت (ع)
خادم افتخاری حرم امام رضا (ع) بعد از سال‌ها خدمت در حرم رضوی، بار‌ها و بار‌ها شاهد ارادت زائران به امام رضا (ع) بوده است، ارادتی که ایرانی و خارجی نمی‌شناسد.
رضوی با تأیید این موضوع می‌گوید: ارادت زائران به امام رضا (ع) و تبرک‌کردن هر آن چیزی که منسوب به ایشان است، حتی به اندازه یک دانه گندم و جو وصف‌ناپذیر است. دردهه کرامت دو سال قبل که برخلاف این روز‌ها حرم به خاطر کرونا خلوت نبود، هم‌زمان با چنین روزی که مقارن با شب ولادت امام رضا (ع) بود، بر طبق مراسم هرساله، دستور به توزیع کیک و نبات تبرکی داده شد. من هم به عنوان توزیع‌کننده در یکی از ورودی‌های حرم مستقر شدم. در زمان اندکی زائران بسیاری در جلوی محل توزیع صف کشیدند، اشتیاق و خوشحالی زائران برای گرفتن این بسته کیک و نبات تبرکی وصف‌ناپذیر بود. این اشتیاق در بین زائران خارجی همانند هندی‌ها، پاکستانی‌ها و عرب‌ها خیلی بیشتر بود. هنوز گریه‌ها و التماس زائر پاکستانی که راضی بود تمام زار و زندگی‌اش را بدهد تا یک بسته دیگر از آن خوراکی‌ها دریافت کند فراموش نمی‌کنم، وقتی این همه التماس و اصرار را مشاهده کردم به‌سراغ مسئول توزیع رفتم و از او خواستم اجازه بدهد که به زائران خارجی یک بسته بیشتر بدهیم. او هم موافقت کرد و اعلام شد که زائران خارجی می‌توانند یک بسته بیشتر از این خوراکی‌ها بگیرند. زائران خارجی که متوجه موضوع شده بودند، درحالی که از خوشحالی اشکشان جاری بود، بسته‌ها را می‌گرفتند.
وی در ادامه می‌گوید: در یکی از شب‌ها که مأمور کشیک حرم بودم، جلو در ورودی آشپزخانه حضرت شاهد التماس و درخواست زائری برای گرفتن غذای آشپزخانه حضرت بودم. او مدعی بود فرزند مریضی دارد و چند قاشق غذا برای تبرک بچه مریضش می‌خواهد، با هماهنگی‌ای که با مسئول آشپزخانه شد، ظرف غذایی تهیه و به این زن داده شد. به دنبال این اتفاق برای دریافت غذای خارج از نوبت و شرایط خاص به زائران، پیگیری‌هایی کردیم و قرار شد در صحن غدیر محلی را تعبیه کنند که زائران بتوانند با مراجعه به آنجا و ثبت‌نام، بدون هیچ محدودیتی، غذا و نذری تبرک امام رضا (ع) را دریافت کنند.
توسل به امام رضا (ع) در ازدواج
سیدمهدی رضوی در ادامه درباره نحوه آشنایی با همسرش و توسل به امام رضا (ع) هنگام ازدواجش می‌گوید: منزل پدر همسر من در بولوار راه‌آهن بود و ما در روستای گوارشک سکونت داشتیم. روزی که برای گفتگو‌های اولیه به همراه پدرم به منزل حاجی حسینی رفتیم، با وجود صحبت‌ها و توافقات اولیه، پدر من و پدر همسرم بر سر یک موضوع به توافق نرسیدند. من که از این بابت خیلی ناراحت شده بودم با حالتی بغض کرده و با پای پیاده از مجلس خواستگاری بیرون آمده و به طرف حرم مطهر حرکت‌کردم. خودم را به ضریح مطهر رساندم و در کنار ضریح با عجز و التماس از امام رضا (ع) خواستم که شرایط به گونه‌ای پیش رود که مقدمات این ازدواج فراهم شود. یک روز بعد از این ماجرا پدرهمسرم به واسطه یکی از دوستان مشترک به پدرم پیغام داده بود که با ازدواج موافقت کرده است. با توسل و توکل به امام رضا (ع) من و همسرم با هم ازدواج کردیم. به جرئت می‌توانم بگویم که همسرم یکی از بهترین، قانع‌ترین و همراه‌ترین زنان روزگار است. حاصل زندگی چندین ساله ما دو دختر و یک پسر است، همه آن‌ها تحصیلات عالیه دارند و درکار و زندگی خود موفق هستند.
زکات عمرم، خدمت به زائران امام رضا (ع)
حامد اخوت از جوانان تحصیل‌کرده و یکی از خادمان افتخاری حرم امام رضا (ع) است. او معتقد است که خدمت به زائران امام رضا (ع) وظیفه هر مشهدی است.
اخوت در توضیح بیشتر این امر می‌گوید: همان‌طور که همه ما مشهدی‌ها می‌دانیم امام رضا (ع)، ولی نعمت ماست و بدون اغراق هرچه داریم از وجود ساحت پربرکت امام رضا (ع) در شهرمان است. ما مشهدی‌ها به عنوان شهروندانی که از خوان نعمت وجود امام رضا (ع) بهره مادی و معنوی می‌بریم، باید به زائران و میهمانان، ولی نعمتمان امام رضا (ع) خدمت کنیم. من، چون به این گفته اعتقاد دارم، از همان دوران کودکی با حضور در موکب‌ها و ایستگاه‌های استقبال از زائر که در مسیر ورودی جاده مشهد به چناران بود به زائران خدمت کرده‌ام و حتی اگر در بین راه با زائری برخورد می‌کردم که خودروش خراب شده یا دچار کم‌پولی شده بود، کمک و راهنمایی‌اش کرده‌ام. همان‌طور که می‌گویند هر نعمتی زکاتی دارد، من معتقد هستم نعمت همسایگی و مجاورت با امام رضا (ع)، زکاتی جز خدمت به زائرانش ندارد.
۳ سال است که افتخار خادمی دارم
وی در ادامه می‌گوید: باوجود شوق و ذوقی که برای خدمت به زائران امام مهربانی‌ها داشتم، به خاطر درس و مشق و دانشگاه، این فرصت به دست نیامد تا اینکه سرانجام بعد از گرفتن مدرک لیسانس در رشته علوم اجتماعی و فراغت از تحصیل، فرصت و زمان مناسب برای خدمت به زائران امام رضا (ع) فراهم شد. همان زمان یعنی ۳ سال قبل، به روابط عمومی آستان قدس رضوی مراجعه کردم و با تحویل مدارک درخواست خودم را برای خادمی افتخاری حرم رضوی اعلام کردم. مسئول مربوط مدارک را تحویل‌گرفت و قرار شد در این باره بررسی‌های لازم بشود. اتفاقا در همان زمان مشکلات روحی متعددی برای من پیش آمد و اوضاع و احوالم حسابی به‌هم ریخته بود. در اوج این مشکلات، تلفنم زنگ زد، فردی که آن سوی خط بود، به من خبر داد که برای خادم افتخاری حرم برگزیده شده‌ام. اصلا نزدیک بود از خوشحالی بال دربیاورم، شنیدن این خبر، آبی بود به روی آتش درونم، تمام مشکلاتم را فراموش کردم و با اشتیاق خودم را به حرم مطهر رساندم.
خدمت در موزه‌های حرم رضوی
خادم حرم مطهر رضوی بعد از دیدن یک دوره حرم‌شناسی و آشنایی با سایت موزه‌های مختلف حرم مطهر رضوی، به عنوان خادم در موزه اشیای تاریخی حرم مطهر مشغول به کار می‌شود.
حامد اخوت با تأیید این مطلب می‌گوید: آستان قدس رضوی دارای موزه‌های مختلف از جمله موزه تخصصی فرش، موزه تمبر، موزه قرآن و نفایس، موزه مردم‌شناسی، موزه تاریخ حرم رضوی و تالار استاد فرشچیان و موزه هدایای مقام معظم رهبری است.
ساکن محله چهاربرج در توضیح موزه قرآن و نفایس می‌گوید: گنجینه قرآن و نفایس موزه آستان قدس رضوی یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های قرآنی جهان است. در حال حاضر این موزه سه گنجینه دارد و مجموعه‌ای از قرآن‌های خطی با قدمت تاریخی از قرن ۳ تا قرن ۱۳ ق، همچنین مجموعه‌ای از مرقعات از دوره صفوی تا عصر حاضر، مجموعه‌ای از جلدهای لاکی و روغنی و نقاشیهای گل و مرغ و تذهیب و خوش‌نویسی هنرمندان معاصر در آن به نمایش در آمده است. شاه عباس صفوی، ابو البرکات رازی، ابوالقاسم منصور بن‌محمد بن‌کثیر، محمد شجاعی همدانی و رکن‌الدوله محمدتقی میرزا، والی خراسان از جمله اهداکنندگان این گنجینه عظیم هستند. یکی از نفیس‌ترین اشیای موزه، قرآن کنده‌کاری شده بر روی ۱۱۴ سنگ گرانیت است. این کار اثر دست استاد زمانیان آذر است، به وسیله قلمی به کوچکی سوزن بر روی سنگ گرانیت که یکی از سخت‌ترین سنگ‌های روی زمین است کنده شده است. این درحالی است که حتی خط انداختن بر روی سنگ گرانیت هم کارسختی است، نوشتن ۱۱۴ سوره با خط ریز سوزنی غیرممکن و بیشترشبیه معجزه است.
حامد اخوت با بیان اینکه چندین جلد نفیس قرآن با دستخط منسوب به ائمه اطهار (ع) در موزه قرآن و نفایس نگهداری می‌شود، ادامه می‌دهد: قرآن با دستخط منسوب به امام علی (ع)، قرآن با دستخط منسوب به امام حسین (ع)، قرآن با دستخط منسوب به امام سجاد (ع)، قرآن با دستخط منسوب به امام رضا (ع)، قرآن رو چوب و قرآن مترجم با تفسیر و ترجمه به زبان ترکی جغتایی از جمله دیگر آثار نفیس در موزه قرآن و نفایس است.
خادم موزه آستان قدس رضوی به موزه هدایای رهبری اشاره کرده و می‌گوید: این موزه شامل آثاری است که علاقه‌مندان به جمهوری اسلامی ایران شامل سران کشور‌های خارجی، شخصیت‌های برجسته ایرانی و خارجی، هنرمندان و ارادتمندان به رهبر معظم انقلاب اسلامی از دور و اکناف جهان، هنر و اشیای قیمتی خود را به معظمله اهدا کرده‌اند. با توجه به ارزشمندبودن این اشیا و توجه خاص رهبری به آستان قدس رضوی، موزه‌ای با نام موزه هدایای مقام معظم رهبری در طبقه همکف ساختمان موزه قرآن و نفایس افتتاح شد. به طور معمول زائرانی که از کشور‌های مختلف (پاکستان، اندونزی، بحرین و کویت) به این بخش از موزه می‌آیند، از همکاران ما می‌خواهند که هدیه متعلق به رئیس جمهور یا رهبر کشورشان را به آن‌ها نشان دهیم.
تالار استاد فرشچیان
استاد محمود فرشچیان، نقاش معروف ایران، ازجمله افرادی است که ارادت خاصی به امام رضا (ع) دارد و با عشق و توسل به حضرت رضا (ع) تابلو‌های ماندگاری را طراحی و آثار بی‌بدیلی را خلق کرده است.
حامد اخوت با تأیید این مطلب می‌گوید: یکی از افراد مشهوری که ارادت خاصی به حضرت رضا (ع) دارد استاد نقاشی ایران محمود فرشچیان است. بخشی از موزه حرم رضوی به تابلو‌های نقاشی شده استاد محمود فرشچیان اختصاص یافته است. پیش‌تر تابلو‌های استاد در گنجینه هنرهای تجسمی موزه مرکزی به نمایش درآمده بود، اما با افزایش تابلو‌های اهدایی استاد فرشچیان به موزه حرم مطهر رضوی، ضرورت ایجاد فضایی مستقل برای به نمایش‌گذاشتن آثار ایشان دوچندان شد.
خادم موزه آستان قدس در ادامه می‌گوید: «پنجمین روز آفرینش»، «عصر عاشورا»، «پناه (یتیم‌نوازی حضرت علی (ع))»، «یا رب»، «نیایش»، «اولین پیام»، «توسل (پرتره خودشان)»، «هدیه عشق (حضرت علی‌اصغر (ع)»، «ضامن آهو»، «کوثر»، «رمی جمره (امتحان سخت)»، «پرچم‌دار حق (حضرت ابوالفضل (ع))»، «خمسه آل‌طیبه (مربوط به اجدادشان)»، «ستایش پروردگار»، «معراج»، «شام غریبان»، «آسمان چهارم» و «عرش بر زمین (گودی قتلگاه)» که این آخری سال ۱۳۹۶ به حرم مطهر رضوی اهدا شد و من در این مراسم حضور داشتم و از محضر استاد لذت بردم، آثار به نمایش گذاشته شده در تالار آثار استاد فرشچیان است.