ایران در سال ۲۰۱۸ دومین صادرکننده فرش دستباف دنیا بود، اما با کاهش ۲۰۰ میلیون دلاری صادرات در سال ۲۰۱۹ به رتبه سوم صادرات این کالا در جهان تنزل یافت.
طنین همتی|شهرآرانیوز، در سال ۲۰۱۸ با ۲۳۸ میلیون دلار صادرات فرش، بعد از هند رتبه دوم صادرات این کالا را داشتیم، اما با کاهش صادرات این کالا به ۷۳ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ ایران در این سال به رتبه سوم صادرات فرش تنزل یافت.
از آنجایی که کالایی مثل فرش دستباف، سرقفلی برای کشور محسوب می‌شود، این
کاهش میزان صادرات به‌دلایل مختلف داخلی و خارجی زنگ هشداری برای تصمیم‌گیری متولیان در این حوزه است. همچنین فرش استان خراسان رضوی به‌دلیل تولیدات متنوع جایگاه ممتاز و ویژه‌ای دارد و این کاهش صادرات مسلما در میزان صادرات استان هم تأثیر گذاشته است.
کرونا،تحریم،تغییر سلیقه‌ها و تنوع کالای جانشین عوامل کاهش حجم صادرات
عامل توسعه شبکه دست‌بافته‌های داری و دستگاهی خراسان رضوی درباره دلایل کاهش صادرات گفت: در بحث صادرات فرش عواملی خارج از کشور تأثیرگذارند و دست ما نیست. ما بازار بزرگی از فرش ایران را در آمریکا داشتیم که فعلا به‌دلیل تحریم از آن محروم هستیم. این بازار تقریبا یک‌سوم بازار فرش ایران را داشت.
عبداللّه احراری تصریح کرد: بخشی از این کاهش حجم صادرات مربوط به اقتصاد جهان است که تحت تأثیر کرونا قرار گرفته است و بخش دیگر در دنیا مربوط به تغییر سلیقه‌ها و تنوع کالای جانشین در این محصول است. برای مثال ۳۰ سال قبل در کف‌پوش‌ها، فرش دستباف نقش اول را داشت و به‌نوعی بیشترین مشتری را به‌سمت فرش دستباف سوق می‌داد، اما اکنون ده‌ها نوع کف‌پوش است که رقابت تنگاتنگی با فرش ایران دارد.
این فعال حوزه فرش دستباف یادآور شد: ما شاهد تغییر سلایق در بازار آمریکا و اروپا هستیم. قبلا بسیاری از کشورها نگاهشان به فرش نگاه سرمایه‌ای بود. اکنون، ولی از آن جمعیت فقط افراد میان‌سال به بالا این دیدگاه را دارند و برای جوان‌های آن‌ها فرش دستباف ایرانی در اولویت طراحی خانه نیست.
کشورها برای اشتغال‌زایی به تولید فرش روی آورند
وی ادامه داد: اقتصاد دنیا به‌گونه‌ای پیش رفته است که خیلی از کشورها حتی برای اینکه بحث اشتغالشان حل شود، به تولید فرش روی آوردند که در چند سال گذشته شاهد رشد آن در بازار جهانی هستیم. همه این عوامل باعث شد صادرات فرش ما که از سال ۷۳ نزدیک به ۲ میلیارد بود، در نهایت به ۴۰ میلیون دلار هم نرسد.
جای خالی تبلیغات هدفمند درصنعت فرش
وی با اشاره به عوامل داخلی تأثیرگذار در کاهش صادرات این کالا ابراز کرد: متولی فرش به‌جای اینکه در سطح ملی و جهانی به تبلیغات فرش بپردازد و در رسانه‌های پرمخاطب، فرش ایران را مطرح کند و تبلیغات مستمر و هدفمندی انجام دهد، این کار را به‌صورت حداقلی هم انجام نداده است.
عامل توسعه شبکه دست‌بافته‌های داری و دستگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه ما دارای سرقفلی و صاحب برند فرش دستباف در دنیا هستیم، تأکید کرد: دنیا ایران را با نام فرش دستباف می‌شناسد و فرش را هم به‌نام ایران می‌شناسند، اما متأسفانه از این موقعیت استفاده نکردیم و این بازار را داریم از دست می‌دهیم.
فرش ایرانی در بازار خارجی شناسنامه ندارد
احراری با تأکید بر اینکه کالایی به این باارزشی در بازار خارجی شناسنامه ندارد، افزود: متولیان برای این فرش با این قدمت در بازار داخلی و خارجی حتی یک شناسنامه ایجاد نکرده‌اند که نتیجه آن باعث شده است بخشی از تولیدکنندگان ما در کشور‌های رقیب مشغول تولید فرش و گبه و... باشند و محصولاتشان را به‌نام فرش ایرانی روانه بازار کنند. پس یک بخش از کار، از ماست که به‌دلیل سهل‌انگاری و تصمیم جدی نگرفتن متولیان فرش، بازار فرش را تحت تأثیر قرار داده است.
وی تأکید کرد: فرشی که از ایران صادر می‌شود، باید همراه آن یک شناسنامه باشد. مشتری که مبلغ بالایی برای یک فرش نفیس ایرانی می‌پردازد انتظار دارد یک شناسنامه همراه کالای خریداری شده باشد که کیفیتش را تأیید کند که متأسفانه هنوز این اتفاق در این بازار نیفتاده است. در زمینه برندسازی تبلیغات و معرفی فرش ایران نیز هم متولی و هم ذی‌نفعان فرش سهل‌انگاری کردند.
قرادادهای ریالی، ضرر های دلاری
وی با اشاره به افزایش قیمت مواد اولیه گفت: در همین ۲ ماه گذشته قیمت ابریشم ۲ برابر شده و دستمزد‌ها هم به همین نسبت تغییر کرده است. به‌طبع تولیدکننده‌ای که سفارشی را در اسفندماه ثبت کرده و قرارداد را بر اساس ریال بسته است، با تغییرات قیمتی چند ماه گذشته مسلما ورشکست می‌شود. متزلزل‌بودن قیمت‌ها باعث شده است تولیدکننده در بلاتکلیفی باشد که سفارش بگیرد یا نه؟ متأسفانه سیاست‌های پولی و مالی حاکم در کشور به‌گونه‌ای است که دست تولیدکننده را بسته است تا نتواند با فراغ‌بال سفارشی در بلندمدت بگیرد.
ذینفع و متولی فرش هر دو تفکر سنتی دارد
این فعال حوزه فرش ادامه داد: بخش عمده این مشکلات هم به خود جامعه فرش برمی‌گردد، بسیاری از تولیدکنندگان ما سنتی هستند و نهتنها ذی‌نفعان فرش بلکه متولی فرش هم تفکر سنتی دارد. به‌طوری که امسال در شرایط کرونایی که نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف برگزار نشد، مرکز ملی فرش ایران هیچ برنامه‌ای برای استفاده از ظرفیت فضای مجازی نداشت.
احراری با اشاره به اینکه سنتی‌کاربودن و به‌روزنبودن در زمینه بازاریابی جهانی یکی از ضعف‌ها در عرصه است، تأکید کرد: اگر وضعیت به همین صورت پیش برود، اقتصاد فرش روزبه‌روز کوچک‌تر می‌شود، چون نهتنها فرش بلکه کل فراورده‌های فرش ما در واقع با صادرات زنده است و اگر باب صادرات باز نشود و اگر این مشکلات رفع نشود، به‌طبع روزبه‌روز به مشکلات این صنعت اضافه می‌شود.
عامل توسعه شبکه دست‌بافته‌های داری و دستگاهی خراسان رضوی گفت: دیپلمات‌های ما که می‌توانند در این حوزه نقطه قوتی در کشور‌های هدف باشند، هیچ فعالیتی در معرفی این کالا در کشور‌های دیگر نمی‌کنند، حتی با ذی‌نفعان فرش دستباف در نقاط مختلف جهان هم دیداری ندارند. در کل وزارت خارجه، سفرا و رایزن‌های اقتصادی ما هم کمتر با این بحث آشنا هستند.