فیاضبخش، بزرگترین مرکز نگهداری معلولان جسمی و حرکتی، در مشهد است و بیش از ۵۵۰ معلول در این مرکز نگهداری میشوند.
محبوبه فرامرزی | شهرآرانیوز؛ باد میوزد. برگها روی زمین خش و خش کنان مسیر دوری را برای پیمودن پیشرو دارند. پاییز با نجوای برگها آمدنش را به رخ میکشد. درختهای بیرون آسایشگاه فیاضبخش سربه فلک کشیدهاند و مغرور. نگاهشان که میکنی انگار به تماشای ماجرایی بینظیر نشستهاند. کسی چه میداند، شاید بادی که بین شاخ و برگهایشان میپیچد خبر از دلتنگیشان برای دخترکان بازیگوش و پسربچههای پر از زندگی آسایشگاه دارد. از کجا معلوم شاید دیگر طاقتشان تمام شده است.
شاید آنها هم دلشان پر میکشد برای خندههای زینب، برای شیطنتهای مریم. شاید آنها هم این روزهای کرونایی دلتنگ دیدن روی ماه فرشتههای آسایشگاه فیاضبخش هستند.
در این گزارش به آسایشگاه معلولان فیاضبخش مشهد، بزرگترین مرکز نگهداری معلولان در کشور، رفتیم تا با شرایط مدافعان سلامت و فرشتههای این مرکز در روزهای تلخ کرونایی آشنا شویم.
جنگ با ماسک و گان
وارد بخش زنان میشوم. بوی تند مواد ضدعفونی توی ذوق میزند. مددیار این بخش در حال رسیدگی به بانوان معلولی است که بعضیهایشان به رسیدگی خاصی نیاز دارند. لباس مخصوص به تن دارد و صدای جیرجیر کفشهایش در سالن میپیچد.
آمنه رزاقی با گوشه آستین صورتش را که زیر ماسک مخفی شده است، لمس میکند و با اندوه خاصی میگوید: همه چیز از اسفند نود و هشتی شروع شد که ناگهان فهمیدیم در عرض چند شبانهروز خیلی از هموطنانمان پرپر شدهاند، آن وقت بود که یک شبه همهمان مدافع سلامت در خط مقدم جبهه سلامت شدیم.
رزاقی نگاهش را بین زنانی که هرکدام روی تخت کز کردهاند و به گوشهای خزیدهاند، تقسیم میکند و ادامه میدهد: ما مدافع سلامت در خط مقدمی بودیم که اسلحه نداشت، تفنگ نداشت، بمب نداشت، لباس جنگی نداشت. باید لباس رزم خاص خودمان را میپوشیدیم؛ همان گانهای سفید و آبی که هنوز هم با وجود خنک شدن هوا و شروع پاییز، پوشیدنش عذابآور است. از گرمای تابستان و پوشیدن این لباسها برایتان نمیگویم، چون از به یاد آوردنش گریهام میگیرد.
او ماسکش را بیشتر به سمت بالا میکشد و میگوید: طی این مدت ماسکهایی روی صورت داریم که باید در طول شبانهروز از آن استفاده میکردیم. هنوز هم به ماسک عادت نکردهایم و جای ماسک روی صورت من و همکارانم درد میکند. خودمانیم، تنفس کشیدن با این ماسکها واقعا سخت است.
درد فراغ
سرپرستار بخش اطفال میان صحبتهای همکارش میآید و میگوید: رد ماسک روی صورت تا مدتها باقی میماند. نفس کشیدن با این تجهیزات راحت نیست؛ با این حال همه اینها را میشود تحمل کرد؛ اما درد دیدن گریه بچهها در آسایشگاه وقتی به دلیل قرنطینه نمیتوانند خانوادههایشان را ببینند، وقتی نمیتوانند بروند و راحت در پارک دور بزنند، به کارگاه اشتغال بروند و کنار هم تا ظهر کار کنند، اصلا نمیشود تحمل کرد.
محدثه همتی بهار ادامه میدهد: دیدن بغض فاطمه وقتی میگفت «مامان کی کرونا تموم میشه بچه آبجیم به دنیا اومده میخوام برم ببینمش»، دیدن گریه نوشین وقتی میگفت «خانم، دلم برای بابام تنگ شده»، دیدن حال بد سمیه وقتی مجبور شد به دلیل قرنطینه یک دوره قرص افسردگی مصرف کند، شنیدن صدای گریه مادر الهه از پشت تلفن وقتی میگفت «بچم خوبه؟ بیتابی نمیکنه؟ چندماهه ندیدمش دارم دق میکنم.» و مهمتر از همه بیتابی بیشتر فرزندان این خانه برای ملاقات هفتگی با نیکوکارانی که جای پدر، مادر، خواهر و برادر نداشته را برایشان داشتند، دردِ دیدن همه اینها عذاب روحی پرستارها و مددیاران شده است.
نعمتی به نام اتحاد
صدیقه عاشوری، سرپرستار بخش زنان آسایشگاه، معتقد است کرونا با همه بدیهایش با همه وحشتناک بودنش با همه هیولا بودنش، یک چیز خوب داشت، اینکه دلها دوباره به هم نزدیکتر شد. اینکه دوباره اتحادشان پررنگتر شد. اینکه یاد گرفتند هوای همدیگر را بیشتر داشته باشند. اینکه میدیدند نیکوکاران باز هم کمکشان میکنند، برایشان ماسک، مواد ضدعفونی و برای بچههای آسایشگاه مواد خوراکی میآوردند حالشان را خوب میکرد.
وی ادامه میدهد: در روزهای اوج کرونا با وجود همه کمبودها، با اینکه کیت مخصوص آزمایشگاهی به ندرت پیدا میشد، نیکوکاران و دستاندرکاران مؤسسه دست به دست هم دادند و کاری کردند که شاید در کمتر مرکز درمانیای رقم خورده است، آنها تمام تلاششان را انجام دادند و این کیتها را برای تست کرونای مددجویان و کارکنان فراهم کردند و طرح غربالگری را انجام دادند تا اطمینان پیدا کنند کسی به کرونا مبتلا نشده است. دیدن همه اینها حالمان را خوب میکند.
مدافعان خستگیناپذیر
مرضیه دشتیان، مسئول خدمات پرستاری آسایشگاه هم در گپ و گفت ما با همکارانش سهیم میشود و میگوید: ما هنوز هم مدافع سلامت هستیم؛ اگر ۸ سال هم طول بکشد باز هم دفاع میکنیم تا کرونا را شکست بدهیم. چون پدران و مادران ما همانهایی هستند که ۸ سال جنگیدند تا ایران رو نجات بدهند؛ ما از نسل همان فرشتههاییم.
او صحبتش را اینطور دنبال میکند: ما ماسک میزنیم، گانهای ضخیم و بلند میپوشیم، از خانوادههایمان دور میمانیم، تمامی آییننامههای بهداشتی را رعایـت میکنیم؛ چون مردم را دوست داریم، این بچهها را دوست داریم، خانوادههایمان و همسایمان را دوست داریم، ایران را دوست داریم، چون با چشم میبینیم این بچهها با همه ناتوانیشان به امید روزی که دیگر اسمی از کرونا نباشد و بتوانند به روزهای خوب و شادشان در آسایشگاه فیاض بخش برگردند، میجنگند.
نگهداری از ۵۵۰ مددجو
فیاضبخش، بزرگترین مرکز نگهداری معلولان جسمی و حرکتی، در مشهد است و بیش از ۵۵۰ معلول در این مرکز نگهداری میشوند.
این جمله را مدیر روابط عمومیآسایشگاه فیاضبخش گفته و ادامه میدهد: معلولان تحت پوشش و حمایت آسایشگاه هستند و از خدمات مختلفی در حوزههای توانبخشی، آموزشی، رفاهی و خدمات دندانپزشکی استفاده میکنند.
به گفته نبوی یک هزار و ۲۰۰ مددجو خارج از آسایشگاه زندگی میکنند؛ اما از خدمات این مرکز بهره میبرند.
دوری در آسایشگاه میزنم، بوی غذا شامه را مینوازد. گوشهای از سالن تختی برای نقل و انتقال معلولان بدحال به چشم میخورد. این آرامش هزینه هنگفتی دارد که مدیر روابط عمومیآسایشگاه فیاضبخش به آن اینطور میپردازد: هزینههای جاری آسایشگاه بیش از ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در ماه است که ۸۰ درصد این هزینهها از سوی مردم تأمین میشود. در واقع به ازای هر مددجو حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در ماه یارانه از طریق مردم و آسایشگاه واریز میشود. این موضوع تا وقتی بیمشکل رفع و رجوع میشد که کرونا پای خیران را از مجموعه کوتاه نمیکرد. حالا به این هزینهها موادضدعفونی کننده و گندزدایی مکرر آسایشگاه هم اضافه شده است.
بنا به گفته نبوی در این آسایشگاه افراد شیرخوار تا سالخورده در ۴ بخش خردسال، زنان، مردان و دانشآموزی دختران و پسران نگهداری میشوند.
با دقتی که در ضدعفونی از بدو ورود تا مسیر طولانی آسایشگاه میبینم کاملا مشخص است که به صورت سختگیرانهای آییننامهها در آسایشگاه رعایت میشود، چنانکه نبوی میگوید: با جدی شدن کرونا، این مرکز تمام آییننامههای بهداشتی را به شکل سختگیرانهای اجرا کرده است و تمام فرزندان این آسایشگاه در قرنطینه کامل هستند تا مشکلی حتی برای یک معلول هم پیش نیاید.
نباید هیچ معلولی مبتلا شود
پرستارها با لباسهای سفید در حال آمد و شد به اتاقها هستند. مریم، خانم پرستار را به اسم کوچک صدا میزند. خانم پرستار هم بیخیال همه سختیهایی که امروز کشیده با لبخند به سمتش برمیگردد و با مریم خوش و بش میکند. مدیر روابط عمومیآسایشگاه معتقد است؛ تمام پرستاران و مددکاران طی این مدت با سختیهای فراوان برای نگهداری معلولان روبهرو هستند؛ اما دست از همراهی نکشیده است و با لباسهای مخصوص به بچههای آسایشگاه خدمترسانی میکنند. از آنجا که این بچهها از بنیه ضعیفی برخوردارند کوچکترین بیتوجهی امکان بروز خطرات در سطح وسیعتری را به همراه دارد.
قرنطینه از بدو تولد
مدیر روابط عمومی آسایشگاه فیاض بخش در ادامه میگوید: بعضی از معلولان از ابتدای تولد به دلیل شرایط ژنتیکی و بیماریهای جسمی و حرکتی اصلا نمیتوانند تکان بخورند یعنی از وقتی به دنیا میآیند در قرنطینه کامل هستند. شاید در شرایط کنونی قرنطینه شدنمان باعث شود شرایط این افراد را درک کنیم.
سیده حشمت نبوی اظهار میکند: ۸۰ درصد از افراد تحت پوشش در این مرکز بیسرپرست هستند و تنها امیدشان دیدار گاه به گاه با خیران و مردم است که کرونا باعث شد در این دیدارها هم وقفهای طولانی بیفتد.
وی به برگزاری جشنهایی اشاره میکند که هر ساله در آسایشگاه فیاضبخش به مناسبتهای مختلف برگزار میشود و ادامه میدهد: تا پیش از کرونا این مراسمها برگزار میشد تا علاوه بر تغییر روحیه معلولان آسایشگاه، خیران و مردم به این مرکز بیایند و آسایشگاه را از لحاظ مالی حمایت کنند.
نبوی اضافه میکند: ۸۰ درصد از هزینههای این مرکز از سوی خیران تأمین شده است و تنها ۲۰ درصد آن را دولت تأمین میکند. کرونا در اینباره نیز به این مرکز آسیبزده است چرا که خیران رفتوآمدی به این مرکز ندارند.
وی خاطرنشان میکند: مسئولان، کادر درمانی، پرستاری، مددیاری و خدماتی آسایشگاه، تمام تلاششان را به کار میگیرند تا شرایط را به شکل مطلوبی برای مددجویان فراهم کنند.
هنرمندان همراه
با وجودی که هر سال هنرمندان، ورزشکاران و چهرههای مطرح فرهنگی و... به مناسبتهای مختلف در آسایشگاه حاضر میشدند و به بچهها دلگرمی میدادند با شیوع کرونا راه دیگری را برای این مهم انتخاب کردند: «هنرمندان و ورزشکاران و... با ارسال ویدیوهایی روحیهبخش با تبریک اعیاد مختلف و ابراز دلتنگی برای کودکان آسایشگاه، به همه خدمتگزاران آسایشگاه خداقوت گفتند و از زحماتشان قدردانی کردند.»
وی به تشکیل کمیته اضطراری پیشگیری و مقابله با این ویروس در مؤسسه همزمان با شیوع ویروس کرونا اشاره میکند و میگوید: برگزاری کلاسهای آموزشی برای مددجویان و کارکنان، توزیع ماسک، ضدعفونی کردن اتاقها، بخشها، تختها، کمدها و... لغو ملاقاتهای عمومی، بازدیدها، مراسم و برنامههای تجمعی، اردوها و برنامههای خارج از مؤسسه، جانمایی مکانی در محل ورودی آسایشگاه برای شستوشوی دستها و... از جمله اقدامات پیشگیرانه برای مبارزه با ویروس کرونا است.
آن طور که نبوی میگوید؛ کرونا؛ شرایط دشوارتری برای ۵۵۰ مددجوی آسایشگاه معلولان فیاضبخش فراهم کرده و به همین دلیل محافظت از سلامت معلولان در رأس توجه دستاندرکاران آسایشگاه است. در اینباره مددکاران گمنام با قرنطینه سفت و سخت، تلاش میکنند هیچ یکی از معلولان درگیر کرونا نشوند.
رعایت سفت و سخت آییننامهها
علی حسنی، مددیار بخش مردان، در اینباره میگوید: توجه به سلامت معلولان از همان بدو ورود به آسایشگاه مشهود و بارز است. تب سنجی، عبور از دستگاه الکترونیکی ضدعفونی کننده، تعویض لباس، ضدعفونی کنندههای مکرر در طول مسیر، دستکش و... نشانگر حساسیت امر است و شاید به همین دلیل خوشبختانه هیچ مورد مشکوک کرونایی در میان مددجویان و مددکاران و دیگر کارکنان آسایشگاه مشاهده نشده است.
وی ادامه میدهد: تأمین مواد بهداشتی و دارو برای پیشگیری از کرونا، روزانه حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان به هزینههای جاری آسایشگاه افزوده و این روزها بیش از پیش چشم امید ما به حضور و همراهی خیران است.
فیزیوتراپی را از سر گرفتیم
حسین محبی، مسئول بخش فیزیوتراپی آسایشگاه هم درباره شرایط کاریاش در این روزهای کرونایی میگوید: ارائه خدمات به مددجویان در گروههای مختلف با توجه به نوع معلولیت و سن و جنس آنها تغییر میکند. در این میان یکی از زنجیرههای مهم حلقه توانبخشی، فیزیوتراپی معلولان است.
وی ادامه میدهد: مجموعه فیزیوتراپی در هر ۳ بخش زنان و مردان و اطفال، روزانه و به طور میانگین ۱۲۰ تا ۱۳۰ نفر از مددجویان را تحت پوشش خدمات خود قرار میدهد. خدمات این بخش به دو صورت کلینیکی و بالینی انجام میشود.
محبی اینطور توضیح میدهد: خدمات کلینیکی برای مددجویانی است که سرپایی و مستقل یا به وسیله بیماربر قادر به مراجعه به بخش فیزیوتراپی هستند و خدمات بالینی مختص مددجویانی است که به هر دلیل قادر به خروج از تخت و مراجعه به بخش نیستند. برای هر کدام از این دو گروه قوانین درمانی خاصی انجام میشود.
وی به تأثیر کرونا بر بخش فیزیوتراپی اشاره میکند و ادامه میدهد: متأسفانه با شیوع ویروس کرونا و اپیدمی آن به طور طبیعی همه فعالیتهای درمانی مرکز تحتتأثیر قرار گرفته که خوشبختانه با سختکوشی و آگاهی کادردرمان در کوتاهترین زمان ممکن همه فعالیتها در قالب جدید و آییننامههای مشخص انجام شده است.
محبی یادآور میشود: این اقدامات و آییننامهها به نحوی انجام شده که کوچکترین آسیبی به مددجویان و همچنین شاغلان در این مرکز وارد نشود. بخش فیزیوتراپی این مجموعه نیز با کمک مدیریت درمان و همت خود کارکنان شاغل در فیزیوتراپی موفق شده که در کوتاهترین زمان ممکن، برنامهریزی و قوانین جدید درمانی مددجویان در شرایط سخت کرونا را انجام دهد.
وی در ادامه میگوید: کرونا هیچ وقت باعث نشد که در ارائه خدمت به مددجویان دچار مشکل شویم. حتی باعث شده با همدلی و سختکوشی بیشتری با حفظ همه آییننامههای درمانی نسبت به قبل چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی پیشرفت هم داشته باشیم.
مسئول بخش فیزیوتراپی آسایشگاه اضافه میکند: در ابتدا آمار کلی از تمامی مددجویانی که قبل از مسئله کرونا از خدمات فیزیوتراپی برخوردار بودند و همچنین کلیه مددجویانی که به علت کمتر شدن سطح فعالیت در معرض ابتلا به دیگر عوارض بیحرکتی از جمله عوارض داخلی، قلبی و تنفسی بودند گرفته شد و سپس طراحی برنامه درمانی خاص آنها انجام شد.
محبی در ادامه میگوید: اکنون کلیه کارکنان بخش فیزیوتراپی با داشتن برنامه درمانی مشخص روزانه با مراجعه به بالین مددجویان، در حال انجام خدمترسانی به این افراد هستند.
مسئول بخش فیزیوتراپی آسایشگاه به کمک خیران در این حوزه اشاره و بیان میکند: اگر حمایت و یاری خیّران نبود بهطور قطع با این شرایط سخت بیماری از یک طرف و تهیه و آماده نبودن تجهیزات بهداشتی و حفاظتی برای انجام کار از طرف دیگر، خدمات درمانی ما به مشکل برمیخورد. در اینباره با همت کارکنان و درایت مدیریت از این مشکل بزرگ عبور کردیم و در حال انجام خدمت هستیم. هیچ مشکلی حتی از کرونا نیز سختتر نمیتواند ما را از رسیدگی به مددجویان بازدارد.
چهره به چهره با کرونا
داوود عبدالهی، مسئول واحدی بهنام گفتار درمانی در آسایشگاه فیاض بخش، است. او درباره این بخش میگوید: این بخش با ارائه خدمت به مددجویان دچار مشکل گفتار و زبان، جلسههای درمانی ویژهای برای درمان این اختلالات برگزار میکند.
وی درباره تأثیر کرونا بر این بخش میگوید: با توجه به اینکه گفتار درمانگر رابطه نزدیک و چهره به چهرهای با مددجو دارد، با شروع کرونا در اسفند ۹۸ و اوج آن در آخر اسفند، این واحد تعطیل شد. با کاهش تدریجی و مهار آن در مؤسسه، این واحد فعالیت خود را از اوایل اردیبهشت امسال دوباره شروع کرد. در اینباره تمهیدات لازم برای پیشگیری از ابتلای مددجویان و درمانگران اندیشه شد که شامل استفاده از دستکش، ماسک و گان بود.
عبدالهی توضیح میدهد: از آنجا که در گفتاردرمانی استفاده از ماسک به لحاظ توجه مددجو به صورت درمانگر، مقدور نیست، به همین دلیل از پارتیشن سلفونی به عنوان حائل بین درمانگر و مددجو استفاده میشود. با این تمهیدات ارائه خدمات به روال عادی برگشت.
وی میافزاید: شروع به کار دوباره این واحد با تغییرات گسترده در نحوه پذیرش مددجویان آغاز شد. حذف مددجویان بخشهای زنان و مردان از نتایج فاصلهگذاری اجتماعی در مؤسسه بود و تنها مددجویان بخش اطفال از خدمات کادر درمانی بهرهمند شدند.
عبدالهی ادامه میدهد: در این بخش استفاده از ماسک، دستکش و لباس ویژه یعنی گان، ضروری به نظر میرسد که از روز اول کاری با هماهنگی مسئول توانبخشی و خدمات پرستاری در اختیار همکاران واحد کاردرمانی قرار گرفت. جابهجایی مددجویان به صورت محدود و تک نفره انجام میشود و پس از پایان جلسه درمانی از سوی مددیار مربوط به اتاق برگردانده میشوند.
مسئول بخش گفتاردرمانی در ادامه به افت محسوس عدهای از معلولان در تکلم اشاره میکند و میگوید: از نکات مهم ارزیابی دوباره مددجویان، افت محسوس گروهی از آنها بود که نیاز مستقیم به ارائه رزرو درمانی از سوی کاردرمانگر داشتند.
تشکیل ستاد مقابله با کرونا
در ادامه این گزارش به سراغ مسئول فنی مؤسسه میروم. او درباره اقدامات انجام شده برای مقابله با کرونا میگوید: در ابتدا ستاد مقابله با کرونا تشکیل دادیم؛ سپس کلاسهای آموزشی برای مددجویان و کارکنان برگزار کردیم.
حمید مجیدی ادامه میدهد: اجرای طرح قرنطینه مددجویان از اوایل اسفند ماه ۹۸ انجام شد؛ سپس اطلاعرسانی پیامهای بهداشتی در مؤسسه به صورت گسترده انجام شد.
وی به لغو تمامیملاقاتها، بازدیدها، مراسم، جلسهها و تجمعهای چند نفره اشاره میکند و میگوید: دستگاههای مکانیزه ضدعفونی در ورودی بخشها و ساختمانهای اداری مستقر کردیم؛ سپس استفاده از ماسک، شیلد، گان، دستکش و پاپوش برای کسانی که با مددجویان در ارتباط هستند مانند پرستاران، مددیاران و خدمات اجباری شد.
مجیدی به انجام بارها آزمایش غربالگری از مددجویان و کارکنان اشاره میکند: از آغاز شیوع کرونا تا کنون بارها با استفاده از کیتهای مخصوص آزمایشگاهی تست کرونا انجام دادیم.
وی به استفاده از ظروف یک بار مصرف برای غذا و نوشیدنی اشاره و اضافه میکند: طرح فاصلهگذاری اجتماعی برای مددجویان و خلوت کردن اتاقها با انتقال تعداد زیادی از آنها به مجموعه ورزشی شادروان علی حمیدی انجام شد. ضدعفونی و گندزدایی مرتب اتاقها، بخشها، وسایل و جدا کردن تمامیبخشها از یکدیگر با استفاده از درهای برقی نیز در همین راستا انجام شد.
مجیدی در ادامه میگوید: اجرای برنامههای شاد، نمایش فیلم، بازی و سرگرمی، ایجاد فضایی مفرح برای مددجویان در دوران قرنطینه نیز همچنان در حال انجام است.
به گفته مسئول فنی آسایشگاه؛ هزینههای سنگین تحمیل شده به آسایشگاه درباره پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا تا کنون مبلغی بالغ بر ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بوده است چیزی نزدیک به روزانه حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان که این مبلغ از سوی مردم خیر و نیکوکار تأمین شده است.
وی در ادامه یادآور میشود: معلولان این آسایشگاه به دلیل اینکه دچار بیماریهای مزمن و بیماریهای تنفسی هستند وضعیــت قرنطینــه آنان تا اتمام کرونا باید ادامــه یابد. در اینباره به ماسک و دستکش و دیگر وسایل حفاظتی نیاز داریم.