امسال با حذف هیئت انتخاب پیش‌بینی می‌شد فیلم‌ها با حاشیه کمتری روبه‌رو شوند. اما هنوز جشنواره شروع نشده برخی رسانه‌ها از ایجاد مشکلاتی برای اکران فیلم «شیشلیک» محمدحسین مهدویان خبر داده‌اند. همین موضوع برای ما بهانه‌ای شد تا نگاهی داشته باشیم به فیلم‌های پرحاشیه جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر که با مشکلات مختلفی روبه‌رو شده‌اند.
شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز - جشنواره فیلم فجر یکی از بستر‌های مهم برای معرفی آثار سینمایی تولید شده در طول یک‌سال سینمایی است. بستری که می‌تواند به دیده شدن بهتر فیلم‌های سینمایی کمک کند. اما گاهی اوقات وابستگی جشنواره به دولت‌ها و مستقل نبودن آن‌ها باعث می‌شود برخی آثار از این مزیت محروم بمانند. در طول سال‌ها فیلم‌های سینمایی مختلفی تولید شده که با وجود برخوردار بودن از کیفیت مناسب از سوی هیئت انتخاب از گردونه رقابت حذف شده‌اند یا اینکه به جشنواره فیلم فجر راه پیدا کردند، اما آن‌قدر حاشیه برایشان ایجاد شده که در اکران عمومی به مشکل برخورده‌اند.
امسال با حذف هیئت انتخاب پیش‌بینی می‌شد فیلم‌ها با حاشیه کمتری روبه‌رو شوند. اما هنوز جشنواره شروع نشده برخی رسانه‌ها از ایجاد مشکلاتی برای اکران فیلم «
شیشلیک» محمدحسین مهدویان خبر داده‌اند. در این خبر‌ها اعلام شده بود به دلیل برداشت‌های سیاسی از محتوای فیلم، «شیشلیک» برای حضور در جشنواره با مشکل روبه‌رو شده و مدیران این رویداد هم با توجه به حواشی احتمالی تمایلی به پیگیری وضعیت فیلم ندارند. اما با وجود این اخبار، مهدویان ساعتی پیش از پایان مهلت ثبت‌نام، فرم جشنواره را به عنوان آخرین اثر متقاضی پر کرد تا به حضور متوالی‌اش در این رویداد ادامه دهد.
هنوز معلوم نیست خبر‌های اعلام شده بازی تبلیغاتی خود سازندگان فیلم بوده یا مهدویان با عوامل جشنواره به توافق رسیده‌است. شاید هم برگزارکنندگان با توجه به محدود شدن جشنواره فیلم فجر و نبود نمایش مردمی به این نتیجه رسیده‌اند که «شیشلیک» نمی‌تواند حاشیه چندانی برای این رویداد ایجاد کند. در هرحال هنوز نمی‌توان درباره وضعیت این فیلم تا پیش از اعلام ۲۰ فیلم منتخب جشنواره نظر قطعی داد. اما همین موضوع برای ما بهانه‌ای شد تا نگاهی داشته باشیم به فیلم‌های پرحاشیه جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر که با مشکلات مختلفی روبه‌رو شده‌اند.
بازماندن از کسب سیمرغ
عصبانی نیستم
شاید بتوان مهم‌ترین فیلمی را که در سال‌های اخیر با حاشیه‌های زیادی در جشنواره روبه‌رو شده‌است
«عصبانی نیستم» دومین فیلم بلند سینمایی
رضا درمیشیان پس از فیلم «
بغض» دانست. فیلمی که در سال ۹۲ توانست با جلب نظر هیئت انتخاب به بخش رقابت سودای سیمرغ راه پیدا کند، اما بعد از رونمایی‌اش دچار مشکلاتی شد. «عصبانی نیستم» پس از اولین نمایش خود در جشنواره فیلم فجر با استقبال خوب مردم روبه‌رو شد؛ به‌طوری که در همان سیانس اول نمایش، به سیانس فوق‌العاده رسید.
این فیلم مورد توجه هیئت داوران و منتقدان هم قرار گرفت و در شش رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین تدوین، بهترین صدابردار، بهترین صداگذار و بهترین جلوه‌های ویژه، کاندیدا شد، اما در روز اختتامیه ورق برگشت و جوایز فیلم «عصبانی نیستم» به درخواست علیرضا رضاداد دبیر جشنواره حذف شد. پیش از اختتامیه هم ساخته درمیشیان به دلیل محتوایش که اشاراتی به وقایع سال ۸۸ داشت مورد اعتراض برخی رسانه‌ها و نمایندگان مجلس قرار گرفته بود به طوری که حتی نشست خبری آن در جشنواره لغو شد. اما حواشی «عصبانی نیستم» در جشنواره پایان نیافت و این فیلم برای اکران عمومی هم با مشکلاتی روبه‌رو شد تا اینکه سرانجام در سال ۹۷ با سانسور برخی قسمت‌ها به روی پرده رفت.
حواشی ادامه‌دار یک کارگردان
آغاز حاشیه‌های فیلم «
خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری به پیش از ورود آن به جشنواره فیلم فجر برمی‌گردد. این فیلم در سال ۸۹ ساخته شد، اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه ناجی هنر به دلیل وجود یک صحنه خشن مجوز اکران برای آن را صادر نکردند، تا اینکه سرانجام بعد از سه سال
«خانه پدری» در بخش خارج از مسابقه سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر پذیرفته شد. با وجود راهیابی فیلم عیاری به جشنواره، همچنان زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال جلوگیری از اکران عمومی فیلم مطرح می‌شد از این‌رو بسیاری از مردم برای دیدن فیلم در جشنواره صف کشیدند تا فرصت تماشای ساخته عیاری را از دست ندهند. البته زمزمه‌های مطرح شده درست بود و اکران عمومی فیلم با مشکل روبه‌رو شد،
«خانه پدری» دی ۱۳۹۳ روی پرده سینما رفت، اما در روز اول اکران عمومی از پرده پایین کشیده شد.
این فیلم درنهایت سال گذشته با اصلاحاتی جزئی و با رده‌بندی سنی بالای ۱۵ سال، فقط اکران محدودی در تهران داشت. کیانوش عیاری سه سال بعد از حضور «خانه پدری» در فجر، فیلم سینمایی «کاناپه» را جلوی دوربین برد. فیلمی که به دلیل استفاده از کلاه‌گیس برای بانوان مورد انتقاد‌های زیادی قرار گرفت. حساسیت‌ها روی این اثر به میزانی بود که حتی مانند «خانه پدری» شانس حضور در بخش غیر رقابتی جشنواره را هم پیدا نکرد و با تصمیم هیئت انتخاب سی‌وپنجمین جشنواره ملی فیلم فجر از این رویداد کنار گذاشته شد. «کاناپه» از آن زمان همچنان توقیف است.
حاشیه‌هایی که گریبان‌گیر حاتمی‌کیا شد
به رنگ ارغوان
شاید کمتر کسی فکر کند
ابراهیم حاتمی‌کیا که آثارش معمولا مورد حمایت دولت است هم با چالش‌هایی در جشنواره فیلم فجر روبه‌رو شده‌باشد.
«به رنگ ارغوان» سیزدهمین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا که در سال ۱۳۸۳ مراحل ساختش را در سکوت خبری طی کرد قرار بود در بیست‌وسومین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشته‌باشد، اما از نمایش آن جلوگیری شد.
این فیلم پس از پنج سال توقیف سرانجام در بیست‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر حضور یافت و جوایز مهمی، چون سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره و سیمرغ تماشاگران را به‌دست‌آورد. این فیلم اسفند سال ۱۳۸۸ هم به اکران عمومی درآمد تا یکی از فیلم‌هایی باشد که با وجود حواشی عاقبت‌به‌خیر شده‌است. اما حاتمی‌کیا فیلم پرحاشیه دیگری هم در کارنامه دارد که سرنوشتش مشابه «به رنگ ارغوان» نیست. او «گزارش یک جشن» را در سال ۱۳۸۹ ساخت. فیلمی درباره حوادث بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ که به بیست‌ونهمین دوره جشنواره فجر راه پیدا کرد، اما بعد از نمایش در این رویداد از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توقیف شد. این فیلم همچنان هم فرصت اکران پیدا نکرده‌است.
آثاری که پایشان به جشنواره نرسید
کاناپه
در برخی سال‌ها هم مسئولان برگزاری جشنواره از همان ابتدا آثاری که شاید داستانشان می‌توانست حساسیت‌زا باشد را از بخش هیئت انتخاب حذف کردند. به طور مثال در سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر علاوه بر «کاناپه» ساخته کیانوش عیاری، «ملی و راه‌های نرفته‌اش» به کارگردانی تهمینه میلانی هم در فهرست نهایی فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران قرار نگرفت. آن زمان برخی از اهالی سینما حذف این دو فیلم را به دلیل اعمال برخی ممیزی‌ها دانستند. این اتفاق سال گذشته برای فیلم «مجبوریم» به کارگردانی رضا درمیشیان و «عنکبوت» ساخته ابراهیم ایراج‌زاد هم رخ‌داد و به نظر می‌رسید حذف این دو اثر به دلیل مسائل غیر سینمایی باشد.
البته خود ایرج‌زاد نیز در گفتگو با شهرآرا این موضوع را تأیید کرده‌است. «عکنبوت» که قصه‌اش براساس یک پرونده جنایی واقعی نوشته شده است نامش در میان فیلم‌های رزروی سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر قرار گرفت و هنوز نیز اکران نشده‌است. «آشغال‌های دوست‌داشتنی» به کارگردانی، محسن امیریوسفی دیگر فیلمی است که با وجود تلاش‌های کارگردانش به جشنواره فجر راه پیدا نکرد. امیریوسفی در چند دوره این رویداد نسخه‌ای از فیلمش را به دبیرخانه ارائه داد، اما هربار از سوی هیئت انتخاب رد شد. این فیلم سرانجام بهمن ۱۳۹۷ روی پرده سینما‌های کشور رفت.
توقیفی‌های اکران شده در جشنواره
گزارش یک جشن
جشنواره فیلم فجر برای برخی از آثار هم تنها فرصت نمایششان بوده‌است. «گزارش یک جشن» ساخته حاتمی‌کیا که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد یکی از این آثار است. فیلم «صد سال به این سال‌ها» به کارگردانی سامان مقدم نیز شرایطی مشابه با فیلم حاتمی‌کیا دارد. این اثر که در بیست‌وششمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشت، همچنان توقیف است. «خرس» به کارگردانی و نویسندگی خسرو معصومی که در سی‌امین دوره جشنواره رونمایی شد نیز همچنان اجازه اکران پیدا نکرده‌است.
البته در دهم شهریور امسال نسخه کامل «خرس» بدون اطلاع تهیه‌کننده و کارگردان و بنیاد سینمایی فارابی در یوتیوب منتشر شد. «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش دیگر فیلم توقیفی جشنواره است. این فیلم در سی‌ودومین دوره جشنواره فجر رونمایی و در ۱۱ بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد. «رستاخیز» ۲۴ تیر ۱۳۹۴ به اکران عمومی درآمد، اما ساعاتی پس از آن در پی انتقاد برخی علمای دینی به محتوای فیلم از پرده سینما‌ها به پایین کشیده شد.
تصمیمی برای فاصله گرفتن از حواشی
هرچند که جشنواره فیلم فجر فرصت مناسبی برای دیده شدن آثار محسوب می‌شود، اما از طرف دیگر می‌تواند چالش‌هایی برای اکران عمومی آن‌ها ایجاد کند. به نظر برخی از سینماگران وجود حساسیت‌های بالا در برگزاری جشنواره فیلم فجر می‌تواند حاشیه‌های یک فیلم را دو چندان کند. حساسیت‌هایی که از اکران آرام یک فیلم جلوگیری می‌کند و حتی باعث می‌شود برخی از آثار هیچ زمان رنگ پرده سینما را نبینند. شاید به همین دلیل است که گروهی ترجیح می‌دهند فیلمشان را مستقیم راهی اکران عمومی کنند. از میان کسانی که به نظر می‌رسد این روش را دنبال کرده‌اند می‌توان به داریوش مهرجویی اشاره کرد.
مهرجویی که در بیست‌و‌پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم تماشاگران را برای «سنتوری» کسب کرد منتظر اکران عمومی اثرش بود که با توقیف آن روبه‌رو شد. او بعد از سنتوری با فیلم‌های دیگری، چون «اشباح» و «نارنجی‌پوش» به فجر آمد، اما با آخرین ساخته‌اش «لامینور» متقاضی حضور در این رویداد نشد. براساس اخبار منتشر شده «لامینور» قصه مشابه با سنتوری دارد که می‌تواند دوباره این کارگردان را دچار چالش کند. شاید به دلیل همین موضوع است که مهرجویی سال گذشته جشنواره فیلم فجر را کنار گذاشت و تصمیم گرفت بدون ایجاد حاشیه به اکران عمومی فیلمش فکر کند. سعید سهیلی نیز امسال فیلم «گشت ۳» را آماده اکران داشت، ولی آن را به جشنواره فجر نداد. گویا این کارگردان هم سعی می‌کند خودش را از حواشی دور کند. سهیلی پیش‌تر با فیلم «گشت ارشاد یک» حواشی جشنواره فیلم فجر از سانسور و توقیف را تجربه کرده بود.