شبکه‌های اجتماعی چندسالی است که به جزئی جدانشدنی از زندگی روزمره خیلی از ما تبدیل شده اند و در یک سال گذشته به دلیل شیوع کرونا و خانه نشینی بیشتر، نقش پررنگ تری هم پیدا کرده اند. در این مطلب می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که چگونه می‌توانیم از اطلاعات شخصی خود در این شبکه‌ها بیشتر محافظت کنیم.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - شبکه‌های اجتماعی چندسالی است که به جزئی جدانشدنی از زندگی روزمره خیلی از ما تبدیل شده اند و در یک سال گذشته به دلیل شیوع کرونا و خانه نشینی بیشتر، نقش پررنگ تری هم پیدا کرده اند. اما به احتمال خیلی از ما اگر بدانیم که این برنامه‌ها تا چه اندازه درباره ما می‌دانند، شگفت زده خواهیم شد. از شماره تلفن و نشانی محل زندگی گرفته تا عکس‌ها و پیام‌های خصوصی که با دوستانمان ردوبدل می‌کنیم و علایقی که در زمینه‌های مختلف داریم، همه از جمله اطلاعاتی هستند که خیلی وقت‌ها ناخواسته با شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاریم. بحث حریم خصوصی و حفاظت از محرمانگی اطلاعات کاربران در اینترنت، مدت هاست که به چالشی حقوقی در دنیا تبدیل شده و قوانین مختلفی درباره آن وضع شده است. در هفته‌های گذشته خبر تغییر سیاست‌های محرمانگی پیام رسان واتس اپ بار دیگر این موضوع را به یکی از سوژه‌های داغ دنیای اینترنت تبدیل کرد. از آنجایی که خیلی از ما روزانه از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم، در این مطلب می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که چگونه می‌توانیم از اطلاعات شخصی خود در این شبکه‌ها بیشتر محافظت کنیم.
اطلاعات، سرمایه عصر اینترنت
وقتی که حرف از جمع آوری اطلاعات کاربران در شبکه‌های اجتماعی می‌شود، به احتمال برای خیلی از ما این سؤال پیش می‌آید که جمع کردن اطلاعات شخصی ما به چه درد شبکه‌های اجتماعی می‌خورد؟ به همین دلیل شاید برای بخشی از مردم آن قدر‌ها اهمیت نداشته باشد که مثلا واتس اپ، اینستاگرام و... بخشی از اطلاعات کاربرانشان را جمع آوری کنند. اما ماجرا به همین سادگی‌ها هم نیست. همین اطلاعاتی که در نگاه اول شاید چیز خاصی به نظر نرسند، در دنیای امروز به مهم‌ترین سرمایه غول‌های اینترنتی تبدیل شده است و عطش این شرکت‌ها برای جمع کردن اطلاعات خصوصی کاربرانشان روزبه روز بیشتر از قبل می‌شود تا جایی که با وجود قوانین مختلفی که در دنیا برای حریم خصوصی تعریف شده است، در عصر اینترنت، خصوصی ماندن اطلاعات شخصی افرادی که در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند، بیشتر به افسانه و خیال شبیه شده است.
فرض کنید که یک شبکه اجتماعی مثل یک میهمانی بزرگ است، تعدادی از افرادی که در آنجا حضور دارند، برای شما آشنا هستند و شما آن‌ها را می‌شناسید، اما تعداد زیادی هم هستند که آن‌ها را نمی‌شناسید. تصور کنید که در این میهمانی اطلاعات شخصی شما و موضوعاتی که لحظه به لحظه راجع به آن‌ها فکر می‌کنید، روی یک تخته بزرگ نوشته شده و به پشت شما چسبانده شده باشد، به طوری که همه به راحتی بتوانند آن را ببینند و بخوانند بدون آنکه حتی شما متوجه شوید. آیا واقعا می‌خواهید در این میهمانی شرکت کنید؟ آیا واقعا راضی هستید که همه، همه چیز را راجع به شما بدانند؟
به احتمال برای خیلی از ما حضورنداشتن در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها کاری نشدنی است. پس حالا که قصد حضور در این میهمانی را داریم، چطور می‌توانیم از حریم شخصی مان محافظت کنیم؟
سیاست‌هایی برای پنهان شدن
مقدار اطلاعات شخصی‌ای را که به اشتراک می‌گذارید، محدود کنید. اطلاعاتی مثل نشانی یا برنامه روزانه را که ممکن است انتشارش به ضرر شما شود، به اشتراک نگذارید. اگر افرادی که با شما در ارتباط هستند، اطلاعاتی از شما به اشتراک گذاشتند، مطمئن شوید که این اطلاعات آن قدر زیاد نیست که اگر غریبه‌ها بدانند، شما را ناراحت کند. همچنین هنگام به اشتراک گذاشتن اطلاعات یا عکسی از افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستید نیز محتاط باشید.
اینترنت یک منبع عمومی است. فقط اطلاعاتی را منتشر کنید که قبول دارید اشکالی ندارد همه آن را ببینند. این شامل اطلاعات و عکس‌ها در پروفایل شما و فروم‌ها و بلاگ می‌شود. همچنین وقتی شما اطلاعاتی را آنلاین به اشتراک می‌گذارید، نمی‌توانید آن را پس بگیرید. حتی اگر شما آن اطلاعات را از آن سایت حذف کنید، زیرا ممکن است به صورت ذخیره شده یا کش شده در سیستم‌های دیگران وجود داشته باشد.
درباره غریبه‌ها محتاط باشید. افرادی را که می‌خواهید با آن‌ها در تماس باشید، کم کنید. اگر شما با افرادی که آن‌ها را نمی‌شناسید تعامل دارید، درباره دادن اطلاعات به آن‌ها و ملاقات حضوری محتاط باشید.
در شبکه‌های اجتماعی مختلفی که عضو هستید، تنظیمات حریم خصوصی حساب کاربری خود را بررسی کنید و از امکانات تنظیم حریم خصوصی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای پنهان ماندن اطلاعات خود استفاده کنید. تنظیمات پیش فرض هر برنامه‌ای ممکن است به همه امکان دیدن اطلاعات شما را بدهد، اما شما می‌توانید تنظیمات را سفارشی و اطلاعاتتان را محدود به دسترسی افراد خاصی کنید. اما در مجموع ریسک نکنید اطلاعاتی را که نمی‌خواهید همه ببینند، منتشر کنید، زیرا احتمال این نیز هست که اطلاعات شما در دسترس دیگران قرار بگیرد.
سایت‌ها ممکن است گزینه‌های تنظیماتی خود را تغییر دهند، پس به روز باشید و تنظیمات حریم شخصی خود را به صورت دوره‌ای بررسی کنید که مناسب‌ترین گزینه‌ها را انتخاب کرده باشید.
قبل از عضوشدن در شبکه‌های اجتماعی یا سایت ها، سیاست حفظ حریم خصوصی شان را بررسی کنید. شاید این کار کمی زمان بر و سخت باشد، اما اگر به حفظ اطلاعات شخصی خود اهمیت می‌دهید، ارزش انجام دادن دارد. برخی سایت‌ها ممکن است ایمیل و علاقه مندی‌های کاربرانشان را در اختیار شرکت‌های دیگر بگذارند که ممکن است منجر به افزایش اسپم شود. سعی کنید با سیاست، فهرست دوستان خود را در اختیار این سایت‌ها قرار ندهید. برخی سایت‌ها به فهرست افرادی که شما به آن‌ها اشاره کرده باشید، ایمیل اسپم می‌فرستند تا آن‌ها نیز به سایت ملحق شوند.
امن‌ترین شبکه‌های اجتماعی خارجی
۱- سیگنال
پیام رسان معروف
سیگنال در سال۲۰۱۴ نخستین بار در دسترس عموم قرار گرفت و کاربران توانستند از آن استفاده کنند. این نرم افزار پیام رسان همیشه از امن‌ترین پیام رسانهای جهان شناخته می‌شد و هنوز هم به عنوان رتبه اول امنیت در میان پیام رسان‌ها شناخته می‌شود. علت امنیت زیاد سیگنال استفاده از قابلیت رمزنگاری پیشرفته‌ای با عنوان Encryption End to End است که باعث می‌شود همه مکالمات متنی، صوتی و تصویری این پیام رسان در پلت فرم خود به صورت کاملا محرمانه باقی بماند، به طوری که حتی خود سیگنال هم امکان دسترسی به مکالمات کاربرانش را ندارد؛ بنابراین می‌توان گفت که هیچ نهادی نمی‌تواند اطلاعات خصوصی کاربران سیگنال را رصد یا از آن جاسوسی کند.
۲- تلگرام
تلگرام را می‌توان شناخته شده‌ترین پیام رسان برای ایرانی‌ها دانست. شاید علت محبوبیت تلگرام در ایران همین امنیت زیاد آن باشد. پیام رسان تلگرام در کنار سرعت خوب خود از امنیت زیادی هم برخوردار است. زیرساخت امنیتی تلگرام با استفاده از پروتکل رمزنگاری پیشرفته endtoend encryption فراهم شده است و همین، دلیل افزایش محبوبیت تلگرام در مدت کوتاه فعالیت خود شده است. در عین حال تلگرام امکان دیگری با عنوان مکالمه محرمانه (secret chat) نیز دارد.
۳- سایلنس
پیام رسان سایلنس که کاربران هر ۲ سیستم عامل اندروید و IOS می‌توانند از آن استفاده کنند، برخلاف دیگر برنامه‌های فعال در این حوزه نیازی به اتصال به اینترنت ندارد. برنامه Silence فقط یک بستر ارسال پیام متنی است که به وسیله SMS اطلاعات را جابه جا می‌کند و در آن نیازی به اتصال به شبکه جهانی اینترنت یا دیتا وجود ندارد. به علاوه اینکه در این پیام رسان کاربران نیازی به ثبت نام هم ندارند و بدون لاگین از آن استفاده می‌کنند. اپلیکیشن سایلنس کاملا رایگان است و می‌تواند تجربه ارسال پیام‌های متنی امن را در بستر SMS برای شما فراهم کند.
امن‌ترین شبکه‌های اجتماعی بومی
۱- پیام رسان بله
این پیام رسان، رمزنگاری را واقعا به شکل خیلی خوبی انجام می‌دهد. حتی packetها نیز رمزنگاری شده اند و به هیچ وجه رویت نمی‌شوند. البته از آنجایی که این برنامه از همان ابتدا قرار بود برای تراکنش‌های بانکی هم استفاده شود، کاملا پیش بینی شدنی بود که تا این اندازه به رمزنگاری و امنیت اطلاعات کاربران در آن توجه شود.
۲- بیسفون
این پیام رسان، پیام‌های ارسالی و دریافتی شما را رمزنگاری می‌کند و کیفیت این رمزنگاری هم تاحد مقبولی زیاد است و هکر‌ها به همین راحتی‌ها نمی‌توانند از اطلاعات شما در پیام رسان بیسفون رمزگشایی کنند. یگانه نکته منفی در بیسفون، ضعف آن در رمزنگاری عکس پروفایل کاربران است.
۳- آی گپ
جدا از خدمات رایج موجود در پیام رسانهای مختلف که آی گپ نیز آن‌ها را داراست، این برنامه موبایلی ۲ ویژگی سرعت و امنیت را نیز به کار خود افزوده است. سرعت آی گپ ناشی از استفاده از شبکه توزیع محتوا (CDN) است و امنیت آن نیز به دلیل بهره گیری از سیستم رمزگذاری AES۲۵۶ در این پیام رسان است؛ بنابراین می‌توان گفت که آی گپ از امن‌ترین پیام رسانهای ایرانی است.
کارآگاه‌های خصوصی روی گوشی شما
۱- دسترسی‌های مشکوک را بشناسید
خیلی از برنامه‌هایی که روی تلفن همراه خود نصب می‌کنید، همان ابتدا از شما دسترسی‌های مختلفی می‌خواهند. گاهی حتی بعضی برنامه‌ها بدون اطلاع شما به بخش‌هایی از اطلاعات خصوصی تان دسترسی دارند. برای شناسایی دسترسی‌های مشکوک راه‌های متعددی وجود دارد. شاید بهترین راه این باشد که از همان ابتدا و قبل از نصب، به فهرست دسترسی‌های هر نرم افزار نگاهی بیندازید و در صورتی که به دسترسی مشکوکی برخوردید، از دانلود آن پرهیز کنید. اما تکلیف نرم افزار‌هایی که همین حالا در تلفن همراهتان دارید چه می‌شود؟ آیا از امنیت آن‌ها مطمئن هستید؟
برای فهمیدن این موضوع اپلیکیشنی مثل MyPermissions Privacy Cleaner می‌تواند خیلی به کارتان بیاید. کار برنامه این است که دسترسی همه نرم افزار‌های نصب شده روی دستگاهتان را بررسی کند تا به شما بگوید که کدام امن و کدام مشکوک یا خطرناک است. این برنامه اندرویدی پس از بررسی دسترسی ها، همه نرم افزار‌ها را از خطرناک‌ترین تا امن‌ترین طبقه بندی می‌کند. حالا می‌توانید به سراغ تک تک آن‌ها بروید و دسترسی هایشان را بخوانید. پس از بررسی اولیه، برنامه ۲ گزینه در اختیارتان قرار می‌دهد؛ یا ریسک استفاده از برنامه‌های با دسترسی مشکوک را بپذیرید و به آن‌ها اعتماد کنید یا اینکه درجا آن را از حافظه دستگاه خود پاک کنید. تصمیم با خود شماست. این برنامه همچنین قبل از نصب برنامه‌های مختلف، درباره سطح دسترسی آن‌ها به اطلاعات شما هشدار می‌دهد.
۲- صدور دسترسی موقت
گاهی پیش می‌آید که قصد استفاده از یک سرویس خاص از برنامه یا شبکه اجتماعی‌ای را داریم. سرویسی که نیازمند دسترسی آن برنامه به بخشی از اطلاعات شخصی ماست. مثلا شما می‌خواهید موقعیت مکانی خود را در واتس اپ برای یکی از دوستانتان بفرستید و برای این کار، واتس اپ نیاز دارد به موقعیت مکانی شما دسترسی داشته باشد. خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که ما در لحظه استفاده، مجوز دسترسی را به برنامه می‌دهیم و پس از آن هم دیگر سراغ تنظیم دوباره حریم خصوصی نمی‌رویم تا دسترسی برنامه را به آن بخش از اطلاعاتمان قطع کنیم. اما با کمک برنامه Bouncer این امکان در اختیارتان قرار می‌گیرد که برای برنامه‌ها دسترسی موقت صادر کنید. به این صورت که مثلا اگر فیس بوک از شما دسترسی موقعیت جغرافیایی بخواهد، Bouncer می‌تواند «در حین کار» با نرم افزار این دسترسی را صادر کند و به محض اینکه از نرم افزار خارج شوید، دسترسی داده شده را به طور خودکار غیرفعال کند؛ بنابراین دیگر هیچ وقت نگران فعالیت مشکوک نرم افزار‌ها در پس زمینه نخواهید بود.
۳- قفل گذاری روی عکس‌ها
همه ما تصاویر و ویدئو‌هایی در گوشی هایمان داریم که دوست نداریم به جز خودمان چشم کس دیگری به آن‌ها بیفتد. بهترین راه برای محافظت از این تصاویر استفاده از نرم افزار‌هایی است که با رمزگذاری، این فایل‌ها را پنهان و از دسترس شبکه‌های اجتماعی یا برنامه‌هایی که قصد دسترسی به محتوای گالری تلفن همراهتان را دارند، دور می‌کند. اپلیکیشن AppLock به دلیل عملکرد آفلاین، از امن‌ترین این برنامه هاست که به جز پنهان سازی تصاویر می‌تواند همین کار را برای نرم افزار‌های نصب شده روی گوشی مثل نرم افزار پیامک و تقویم و یادداشت برداری و... هم انجام بدهد.