مستند «از فرش تا عرش» به کارگردانی مهرداد حدادیان و پژوهشگری و نویسندگی هادی نوروزیان و تهیه‌کنندگی انجمن سینمای ایران در دفتر مشهد به ابعاد زندگی مرحوم آیت‌ا... محمد واله کاشمری، عالم فرزانه و استاد اخلاق در مشهد پرداخته است. حدادیان و نوروزیان در گفتگو با ما از چگونگی شکل‌گیری ایده ساخت این مستند و روند انجام پژوهش‌های آن می‌گویند.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - مستند
«از فرش تا عرش» به کارگردانی مهرداد حدادیان و پژوهشگری و نویسندگی هادی نوروزیان و تهیه‌کنندگی انجمن سینمای ایران در دفتر مشهد به ابعاد زندگی مرحوم آیت‌ا... محمد واله کاشمری، عالم فرزانه و استاد اخلاق در مشهد پرداخته است. این مستند چهل‌دقیقه‌ای، نخستین اثر انجمن سینمای جوانان ایران در مشهد، در موضوع پرداختن به زندگی یکی از چهره‌های مذهبی و علمی است که زمینه‌ای را برای تفاهم‌نامه همکاری میان شهرداری مشهد و انجمن سینمای جوانان ایران نیز فراهم کرده است.
مرحوم واله کاشمری از علما و خطیبان و محدثان بزرگ معاصر مشهد و از شاگردان ممتاز میرزا هاشم قزوینی، حاج شیخ حسنعلی مروارید و میرزا جوادآقا تهرانی در حوزه علمیه مشهد بود. او را «حاجی واله» صدا می‌کردند و مهم‌ترین ویژگی اخلاقی او در کلام دیگران، ارتباط خوب با جوانان و کتاب هدیه دادن بود. حاجی واله متولد سال ۱۳۱۲ در شهرستان کاشمر و درگذشته اردیبهشت ۱۳۷۵ است که در صحن آزادی حرم مطهر دفن شده است. حدادیان و نوروزیان در گفتگو با ما از چگونگی شکل‌گیری ایده ساخت این مستند و روند انجام پژوهش‌های آن می‌گویند.
فیلم‌برداری در کاشمر
مهرداد حدادیان کارگردان جوان «از فرش تا عرش» درباره ایده ساخت این مستند می‌گوید: سال گذشته پیش از همه‌گیری کرونا، پیشنهاد ساخت این مستند از سوی انجمن سینمای جوانان ایران در مشهد به ما داده شد و با توجه به اینکه درباره مرحوم واله اطلاعات و منابع کافی وجود نداشت، تصمیم گرفتیم برای انجام تحقیقات میدانی به کاشمر که محل زندگی ایشان بود، برویم.
به گفته حدادیان نتیجه این سفر تحقیقی و گفتگو با اطرافیان و شاگردان مرحوم واله، شکل‌گیری چارچوب کلی مستند شد، اما با شیوع کرونا با مشکلاتی هم روبه‌رو می‌شوند. او می‌گوید: ما طبق قرارداد باید کار را در زمان مشخص تحویل می‌دادیم، اما امکان فیلم‌برداری در فضا‌هایی مانند حرم مطهر رضوی که مزار مرحوم واله آنجاست یا در حوزه علمیه مشهد که سال‌ها محل تدریس ایشان بوده است، وجود نداشت؛ بنابراین بیشتر فیلم‌برداری را در شهرستان کاشمر که محل اصلی زندگی حاجی واله بوده، انجام داده‌ایم.
فیلم‌برداری در فروردین امسال شروع می‌شود. شروع فیلم‌برداری از کاشمر است و باقی روز‌ها در مشهد. کارگردان مستند «از فرش تا عرش» می‌گوید: در این مستند، خلقیات و رفتار حاجی واله که به استاد اخلاق معروف بوده، در گفتگو با مریدان و دوستان و شاگردان ایشان بازگو می‌شود. مرحوم واله هم‌دوره با آقای بهلول نیز بودند و ارادت ویژه‌ای هم به ایشان داشتند. حتی شنیدیم که جایی از منبر به خاطر ایشان پایین می‌آیند. اما نکته مشترک در صحبت دوستداران حاجی واله، احترام به جوانان، بخشندگی و وارستگی از مال دنیا و رفتار‌های عارفانه است. در مستند آمده است که پدر ایشان ملاک بوده‌اند و در کاشمر اراضی و باغ‌های بسیاری در اختیار داشته‌اند که به حاج آقا رسیده بوده، ولی ایشان همه این اموال را که در اختیار مستأجر بوده، به آن‌ها می‌بخشد.
حدادیان درباره عنوان این مستند «از فرش تا عرش» نیز می‌گوید: فرش کاشمر بسیار معتبر و بااصالت است و مانند فرش کاشان قدمت دارد. باتوجه به این موضوع و اینکه حاجی واله، متولد کاشمر بوده‌اند و بیشتر عمرشان را در این شهر گذرانده‌اند، این عنوان را انتخاب کردیم و رسیدن به عرش هم بیانگر حالات معنوی آن مرحوم در انتهای عمر است.
یک مسجد و یک بستنی‌فروشی
سازندگان مستند «از فرش تا عرش»، در بخشی از مستند، صدای گیرای مرحوم واله را روی معدود عکس‌های باقی‌مانده از او گذاشته‌اند. آن مرحوم جایی می‌گوید: «ما خراسانی‌ها دیگر غمی نداریم؛ ما امام رضا (ع) را داریم.» پژوهشگر این مستند به این موضوع اشاره می‌کند که اطلاعاتی درباره حاجی واله به‌جز حدود ۳۰ صوت سخنرانی در جلسات مذهبی که البته کیفیت صدای خوبی هم ندارند و امکان استفاده کافی در مستند را نداشته‌اند، باقی نمانده است. به گفته هادی نوروزیان مرحوم واله هیچ علاقه‌ای به مصاحبه و فیلم‌برداری نداشته است و صوت‌ها را نیز یکی از شاگردان ایشان به نام حاج آقای ایوبی که اکنون دبیر ستاد برگزاری نماز جماعت در کاشمر است، با توجه به ارادت بسیار به آن مرحوم، حدود ۲۰ سال پیش ضبط کرده است. سخنرانی‌هایی که درباره مسائل مذهبی و اخلاق و خانواده است.
آن‌طور که نوروزیان می‌گوید، یکی دیگر از منابع آن‌ها در مشهد، مسجدی با نام حاجی واله در میدان بسیج است. نوروزیان درباره این مسجد هم می‌گوید: حدود ۴۰ سال قبل از فوت حاجی واله، آقای ماشاا... رضائی، صاحب بستنی‌فروشی رضایی، خانه‌ای را در میدان بسیج می‌خرد که بخشی از آن را به بستنی‌فروشی و بخشی را هم به مسجد تبدیل می‌کند. مسجدی که مدتی بعد به نام حاجی واله مزین می‌شود و او روضه‌های خود را در مشهد در این مکان می‌خواند. به گفته پژوهشگر مستند «از فرش تا عرش»، آقای رضائی هم یکی از ارادتمندان به حاجی واله بوده است که در این مستند با او نیز در درباره ویژگی‌های اخلاقی آن مرحوم صحبت کرده‌ایم.