محمدمهدی خالقی، سازنده مستند روایی «سوتک» و محمد عقیلی یکی از سازندگان نماهنگ «دلِ آرام» که جزو برگزیدگان سومین جشن سالانه انجمن فیلم‌سازان انقلاب اسلامی خراسان رضوی از تجربه دشوار مستندسازی در شرایط تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی که سندی بر شکوه حضور و دلدادگی مردم مشهد بود، می‌گویند.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - یکی از فعالیت‌های مهم انجمن فیلم‌سازان انقلاب اسلامی خراسان رضوی، در سال گذشته، ساخت یک مستند و ۴ نماهنگ از مراسم تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی در مشهد بوده است. مستندسازان انجمن با شیوع کرونا در کشور نیز، مستند‌هایی را درباره این موضوع ساخته‌اند که در جشنواره‌ها درخشیده است. مستند موبایلی «آنجا سپیده‌دم»، روایت رویارویی کادر درمان بیمارستان امام رضا (ع) با کرونا، یکی از این آثار است که به جشنواره فیلم فجر نیز راه یافته و پیش از این در نشریه شهرآرا با سازندگانش گفتگو کرده‌ایم.
اما در مطلب پیش‌رو به گپ‌وگفت با دو عضو انجمن فیلم‌سازان انقلاب اسلامی خراسان رضوی، محمدمهدی خالقی، سازنده مستند روایی «سوتک» و محمد عقیلی یکی از سازندگان نماهنگ «دلِ آرام» که جزو برگزیدگان سومین جشن سالانه انجمن فیلم‌سازان انقلاب اسلامی خراسان رضوی بوده، پرداخته‌ایم. آن‌ها از تجربه دشوار مستندسازی در شرایط تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی که سندی بر شکوه حضور و دلدادگی مردم مشهد بود، می‌گویند.
سوژه‌مان را در ازدحام مردم گم کردیم
«شهادت حاج قاسم سلیمانی برای همه ما سنگین بود، اما با اعلام خبر تشییع پیکر ایشان در مشهد، به فکر انجام کاری گروهی افتادیم تا دین خود را به این شهید ادا کنیم. فراخوان دادیم و گروهی از مستندسازان انجمن حاضر شدند.» محمدمهدی خالقی، سازنده مستند «سوتک» با بیان این مطلب می‌گوید: چند گروه، ایده ساخت نماهنگ دادند و دو گروه هم ایده‌شان ساخت مستند بود. درنهایت برای انسجام کار، به ۶ گروه دونفره تقسیم و در مراسم تشییع حاضر شدیم. البته این گروه‌ها در روز تشییع تعداد نفراتشان بیشتر شد.
خالقی در تیمی سه‌نفره همراه با علی سلمانی و روح‌ا... خالقی، تصمیم به ساخت مستندی روایی با عنوان «سوتک» می‌گیرند. سوتک روایت حضور یک فروشنده قطعات موتورسیکلت به نام حسن میرزایی در مراسم تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی است.
آن‌طور که خالقی می‌گوید، مغازه آقای میرزایی در چهارراه سیلوی مشهد قرار دارد و او در کنار کار، فعالیت‌های فرهنگی هم انجام می‌دهد.
او می‌گوید: شروع مستند از صبح روز تشییع و در مغازه حاج حسن شروع شد. زمانی که او در حال آماده کردن پلاکاردی برای مراسم بود. او روی پلاکارد، دلیل شهادت حاج قاسم را ضعف مسئولانی بیان کرده که برای آمریکا فضای این اقدام را ایجاد کرده‌اند.
به گفته این مستندساز، «سوتک» عنوان صفحه مجازی حاج حسن در فضای اینستاگرام است. او در این صفحه، مطالب انقلابی و انتقادی و عدالتخواهانه منتشر می‌کند.
اما نکته جالب توجه درباره این مستند ده‌دقیقه‌ای اینجاست که تیم مستندساز یک ساعت پس از شروع مراسم و با رسیدن پیکر حاج قاسم به نزدیکی فلکه برق و هجوم جمعیت، حاج آقا میرزایی را گم می‌کنند.
خالقی در این باره می‌گوید: با اینکه پلاکارد را می‌دیدم، نمی‌توانستم در آن ازدحام خودم را به او برسانم و به اجبار تصویربرداری در همین مرحله به پایان رسید. اما مستند سوتک بعد از پایان مراحل ساخت و تدوین به وسیله عضو چهارم گروه مجتبی احسانی، بار‌ها از تلویزیون پخش می‌شود و در جشنواره فیلم عمار به نمایش در می‌آید.
باید گوش‌به‌زنگ باشی
برای تهیه نماهنگ «دل آرام»، محمد عقیلی و صادق رمضانی، تصویربرداری در مسیر فلکه برق تا فلکه ضد را به عهده دارند و هاشم مسعودی و سعید هوشمند، تیم دیگری هستند که برای تصویربرداری از پیکر شهید، به سمت بولوار جمهوری می‌روند. گرچه آن‌قدر در زمان رسیدن پیکر به مشهد، بر جمعیت اضافه می‌شود که در عمل، امکان تصویربرداری از آن‌ها سلب می‌شود.
محمد عقیلی از سازندگان این نماهنگ در این باره می‌گوید: تصویربرداری در شلوغی جمعیت، کار دشواری است، چون در لحظه، اتفاق‌ها عوض می‌شود و نمی‌توان کار را مدیریت کرد و باید گوش به زنگ اتفاق‌های جدید باشی. به همین دلیل، بیشتر تصاویری که ما توانستیم با دست باز شکار کنیم و روی آن مانور بدهیم، تصاویر صبح تا ظهر بود که می‌شد به میان جمعیت رفت.
اما در عمل، از ساعت یک ظهر به بعد آن‌قدر بر جمعیت اضافه شد که نتوانستیم تصویربرداری کنیم و در جای خودمان ماندیم.
او ادامه می‌دهد: من از ساعت هشت‌ونیم فلکه برق بودم و پس از مدتی تصویربرداری، برای قرارگرفتن در ارتفاع، به روی سازه ایستگاه قطار شهری رفتم، اما از ساعت ۱۲ ظهر به بعد به دلیل فراوانی مردم، دیگر نتوانستم پایین بیایم و ۷ تا ۸ ساعت آن بالا ماندم و از همانجا تصویر می‌گرفتم. عقیلی می‌گوید: به چشم خودم می‌دیدم که پای آدم‌ها روی زمین نیست و با سیل جمعیت این طرف و آن طرف می‌رفتند. طوری که در یک ساعت آخر مراسم، هر ۴ تا ۵ دقیقه یک نفر را بی‌حال روی سقف ایستگاه بالا می‌کشاندند.
به گفته این مستندساز، این نماهنگ شش‌دقیقه‌ای با پلان‌های کوتاه، بدون صدای جمعیت و موسیقی تأثیرگذار در قالب اسلوموشن تهیه شده است تا از نظر فرمی، حس بیشتری ایجاد کند.
او همچنین به استفاده از لنز‌های تله و سوپر تله برای گرفتن تصویر از فاصله دور اشاره می‌کند. عقیلی درباره چیدمان تصویربرداری نیز می‌گوید: در ابتدای نماهنگ دل آرام، نگاه‌های نگران مردم دیده می‌شود. بعد همین‌طور به جمعیت اضافه می‌شود و نقطه عطف، زمان ورود پیکر حاج قاسم است.
اما یکی از بخش‌های تأثیرگذار نماهنگ دل آرام، به موسیقی آن مربوط است. بخشی از موسیقی، مربوط به مستند‌هایی خاطره‌انگیز از دیدار‌های عمومی رهبری است. زمانی که ایشان برای دیدار‌های عمومی، از خانه به حسینیه می‌روند. به گفته عقیلی، در نماهنگ هم با این موسیقی، چنین شرایطی از نمایش انتظار مردم تداعی می‌شود و خوش می‌نشیند.