معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها همه جا صحبت از زدن و نزدن واکسن است. برخی با این بهانه که یک بار مبتلا شده اند و احتمال ابتلای دوباره شان کم است از زدن واکسن طفره می‌روند. برخی به این امید هستند که بقیه واکسن بزنند و آن‌ها به تزریق واکسن نیازی پیدا نکنند. برخی هم معلوم نیست با کدام چرتکه دودوتا چهارتا کرده اند که گمان می‌کنند عوارض واکسن بیش از خود بیماری است و امکان دارد سلامتی شان به خطر بیفتد! خلاصه اینکه این روز‌ها تعداد افرادی که به امید این و آن نشسته اند تا از زخم سوزن خلاص شوند کم نیست.
واقعیت‌های تجربه شده در این یک سال و اندی، در دیگر کشور‌ها نشان می‌دهد نه ابتلای چندباره و نه واکسیناسیون نصفه نیمه، هیچ کدام نتوانسته است، جامعه را به آن حد از ایمنی برساند که زندگی‌ها به روال گذشته بازگردد، موضوعی که قصد داریم به کمک دکتر اصغر حاتمی، معاون فنی و آموزش و نظارت سازمان نظام پزشکی مشهد، آن را به صورت علمی و مستند بررسی کنیم. دکتر حاتمی که متخصص داخلی است در این زمینه مطالعات و پژوهش‌های بسیار داشته است.
اطلاعات ما درباره ویروس کووید ۱۹ در مقایسه با یک سال و نیم گذشته افزایش یافته، اما این ویروس هم چنان برایمان ناشناخته است، چون در افراد واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهد و نمی‌توان آن‌ها را پیش بینی کرد. مطالعات انجمن‌های مختلف در سراسر دنیا از جمله کشورمان نشان می‌دهد معمولا ۸۰-۸۵ درصد افراد وقتی یک بار به بیماری مبتلا می‌شوند، بدنشان ایمن خواهد شد و احتمال ابتلای دوباره شان نادر می‌شود، اما هم چنان باید احتمال ابتلا به سوش‌های دیگری از بیماری را در نظر داشت. افزون بر این، با وجود احتمال کم ابتلای دوباره افراد به بیماری، خطر آن افزایش می‌یابد، چون این افراد می‌توانند در ابتلا‌های بعدی ناقل سالم باشند.
واقعیت این است که واکنش ایمنی‌ای که ویروس نشان می‌دهد هنوز به طور کامل شناخته شده نیست. برای نمونه، بررسی‌هایی که روی سطح ایمنی افراد صورت گرفته است نشان می‌دهد گاهی امکان دارد سطح ایمنی فردی افت کرده باشد، ولی هم چنان دربرابر بیماری ایمن باشد. البته این موضوع به واکنش سلولی بدن فرد هم برمی گردد، چون خاطره‌ای که در سلول‌های ایمنی بدن برجا می‌ماند می‌تواند فرد را از ابتلای دوباره به بیماری ایمن کند. ایمنی بدن در برابر ویروس به چند عامل بستگی دارد: شدت بیماری در فرد، واکنش سیستم ایمنی بدن و ایمنی سلولی فرد.
افزون بر این، تجربه نشان داده است افرادی که با شدت بیشتری به بیماری مبتلا می‌شوند، معمولا ایمنی بدنشان بیشتر است. یعنی زمان طولانی تری از ابتلای دوباره به بیماری در امان خواهند بود.
وقتی ویروسی وارد بدن می‌شود، بسته به میزان حجم ویروس واردشده به بدن و محلی که درگیر شده است، بدن اختلالات ایمنی متفاوتی نشان می‌دهد. از این رو، در افرادی هم که به کرونا مبتلا شده اند شاهد نشانه‌ها و عوارض متفاوتی هستیم. برای نمونه، یکی با مشکلات گوارشی مراجعه می‌کند، یکی خون ریزی بدون دلیل و آن دیگری هم با ریزش مو و افسردگی. برخی هم بدون علامت و با کمی بی حالی. برای همین، گفته می‌شود حتی اگر علائم خفیف سرماخوردگی داشتید، باید احتمال ابتلا به کرونا را در نظر داشته باشید.
هر دارویی عوارض خودش را دارد. واکسن هم این طور است. شما نمی‌توانید تنها به این دلیل از مصرف دارو خودداری کنید، چون آسیب‌ها و عوارض بیماری‌ها بسیار بیشتر از داروی آن هاست؛ بنابراین زدن واکسن ضروری است. واکسن‌ها هم همه عارضه دارند و عارضه‌ای که صحبتش را می‌کنیم مخصوص واکسن کرونا نیست. افزون بر اینکه این عوارض موقتی و خفیف است و پس از مدتی از بین می‌رود. برای نمونه، کرونا کار ۱۰-۵ درصد افراد را به آی سی یو می‌کشاند و سبب مرگ حدود ۲ درصد از این افراد می‌شود. عوارض بیماری هم که جای خود دارد و تا مدت‌ها افراد را درگیر می‌کند. این در حالی است که واکسن کرونا مرگ ومیر ندارد و عوارضش موقتی و بسیار خفیف است.
اگر خودروتان مشکلی پیدا کند یا بخواهید ساختمانی بسازید، به سراغ چه کسی می‌روید؟ جواب مشخص است، اما تعجب می‌کنم چه گونه هنوز برخی برای حل مشکلات جسمی شان به جای اعتماد به متخصصان این رشته که دست کم بیش از بقیه در این زمینه اطلاعات و تجربه دارند، به حرف‌های بی پایه و اساس توجه می‌کنند. با همه اطلاعاتی که در این مدت به دست آورده ایم، کووید ۱۹ هم چنان ویروسی ناشناخته است و نمی‌توان شیوه نامه‌ای قطعی برای آن صادر کرد. از این رو، ما هم چنان بر پیش گیری تأکید می‌کنیم.
وقتی ۱۰۰۰ پارتیکل ویروس وارد سیستم ایمنی بدن شود، فرد بیمار خواهد شد؛ بنابراین باید با ایجاد کردن دیوار‌هایی حائل مانع از این امر شد، درست مانند روش‌های نظامی‌ای که در زمان جنگ برای دفاع به کار می‌بریم. زدن ماسک، شست وشوی مرتب دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی حکم همین دیوار‌های حائل را دارد که برای در امان ماندن از آسیب‌ها و عوارض این ویروس تا زمان ریشه کنی کامل آن باید آن‌ها را جدی گرفت. به خاطر داشته باشید پیش گیری و دفاع همیشه هزینه و آسیب کمتری در مقایسه با درمان و بازسازی خواهد داشت.
واکسیناسیون هم نوعی روش پیش گیرانه از ابتلا به بیماری و کاهش آسیب‌ها و عوارض آن است و اگر قرار باشد مانند برخی کشور‌ها باشیم که هنوز واکسیناسیون آن‌ها کامل نشده به وضعیت سفید رسیده اند، باید سیستم ردیابی سریع و دقیقی از بیماری داشته باشیم و بتوانیم در کمترین زمان ممکن، فرد بیمار را از جمعیت سالم جدا کنیم. به نظرتان با شرایطی که داریم، این ممکن است؟ بنابراین، باید راهکار‌های پیش گیرانه از جمله واکسیناسیون عمومی را جدی بگیریم.
بعد از گذراندن پیک چهارم بیماری، همه متوجه اهمیت جدی گرفتن دستورالعمل‌های بهداشتی شدیم، چون میزان عوارض و تلفات آن به مراتب از پیک‌های قبلی کمتر بود، به ویژه در شهری مانند مشهد که بر اساس آمار، میزان رعایت دستور‌های بهداشتی در آن، با وجود زائرپذیر بودن شهر، بسیار بالا بود و نهاد‌های متولی مانند استانداری، نیروی انتظامی، دانشگاه علوم پزشکی و نظام پزشکی هم خوب عمل کردند؛ بنابراین تا زمانی که دست کم ۷۰-۷۵ درصد افراد جامعه که بیشتر آن‌ها شامل گروه‌های پرخطر هستند واکسینه نشوند، هم چنان باید شیوه‌نامه‌های بهداشتی را جدی بگیریم: ماسک بزنیم، فاصله مناسب را رعایت کنیم، دست هایمان را مرتب بشوییم، از حضور در جمع‌ها خودداری و کمتر به مراکز درمانی مراجعه کنیم، مگر آنکه نشانه‌ای از بیماری داشته باشیم.
دکتر رزیتا خداشاهی
فوق تخصص عفونی در نقص ایمنی و پیوند و رئیس بخش عفونی بیمارستان امام رضا (ع)
پیش فرضی که همه ما از ابتلا به انواع بیماری‌ها داریم این است که با یک بار ابتلا در برابر آن واکسینه خواهیم شد، روندی که در دوران همه گیری کرونا خلاف آن را شاهد بودیم و سبب شد برخی حتی در یک پیک بیماری، یعنی در کمتر از ۳ ماه، از یک سوش بیماری ۲ بار بیمار شوند. به این شرایط سوش‌های مختلف بیماری را که در جامعه در گردش است، مانند سوش چینی، انگلیسی، هندی و آفریقایی، را هم باید اضافه کرد تا متوجه عمق فاجعه شد، دلیلی که سبب می‌شود هیچ کس حتی پس از یک یا ۲ بار ابتلا از بیماری در امان نباشد.
امیدوارم جزو افرادی نباشید که باور دارند با یک بار ابتلا یا ۲ بار، دیگر واکسینه خواهند شد و نیازی نیست واکسن بزنند یا حتی از ماسک استفاده کنند. این در حالی است که ما در این یک سال و اندی، همه جور بیماری را در بیمارستان دیده ایم: از کسی که یک بار خفیف مبتلا شده بود و بار دوم کارش به آی سی یو کشید تا کسی که در هر نوبت ابتلا راهی بیمارستان شده بود. همه این‌ها به ما می‌گوید: هم چنان باید ماسک بزنیم، فاصله اجتماعی مناسب را رعایت کنیم و دست هایمان را مرتب بشوییم، چون سیستم ایمنی همیشه در سطح بالایی قرار ندارد و گاهی ممکن است یک سوش بیماری را رد کنیم و سوش دیگر زمین گیرمان کند.
یادمان باشد زدن واکسن چه داخلی چه خارجی از نزدن آن بهتر است، چون اگر هم قرار باشد عارضه‌ای رخ بدهد به مراتب کمتر از عوارض خود بیماری و مرگ ناشی از آن است.
لابد این روز‌ها از این گوشه و آن گوشه خبر‌هایی شنیده اید درباره اینکه برخی پس از زدن واکسن بیمار شده اند و حتما با خودتان گفته اید: «خب، این چه کاری است که هم واکسن بزنی و هم بیمار شوی یا عوارض به این سختی ببینی؟!» درست می‌گویید، ولی واقعیت چیز دیگری است. همه این افراد بدون استثنا کسانی هستند که درست در زمان تزریق واکسن به بیماری مبتلا بوده و موضوع را آگاهانه یا ناآگاهانه از کارکنان بهداشت و درمان پنهان کرده اند با این تصور که ممکن است سهم واکسنشان بسوزد یا این گونه ایمنی بدنشان افزایش یابد.
موضوع دیگری که لازم می‌دانم آن را با شما در میان بگذارم بحث تردید برخی افراد در دریافت واکسن است. لابد شنیده اید تا زمانی که ۷۵-۷۰ درصد جامعه واکسینه نشوند، هم چنان باید مراقبت‌های بهداشتی را سفت و سخت گرفت، چون هر آن امکان دارد با اوج دیگری روبه رو شویم. هم چنین اگر قرار باشد بخشی از جامعه واکسن بزنند و بخشی نزنند، مانند این است که کسی واکسن نزده باشد، به ویژه در دورهمی‌هایی که فردی واکسن نزده هم حضور دارد، چون به طور حتم در میان واکسینه شده‌ها باز هم ناقلان بدون علامت را خواهیم داشت. این به معنای گردش دوباره ویروس در جامعه است که امکان دارد حتی سلامتی کودکان و نوجوانانی را که قرار نیست واکسینه شوند به خطر بیندازد. پس به احترام سلامتی دیگران هم که شده، همه واکسن بزنیم.