واکنش‌ها درباره‌ی رأی مثبت بهارستان به بررسی طرح مجلس پیرامون فضای مجازی ادامه دارد.
گروه سیاست | شهرآرانیوز؛ نمایندگان مجلس، چهارشنبه ۶ مرداد، به اعمال اصل ۸۵ قانون اساسی درباره طرح پرحرف و حدیث «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و سامان دهی پیام رسانهای اجتماعی» رأی مثبت دادند. طبق این مصوبه، کمیسیون فرهنگی مجلس، مسئول بررسی طرح خواهد شد و این طرح دیگر برای رأی گیری به صحن علنی بهارستان بازنمی گردد.
پس از بررسی در کمیسیون یا کمیسیون‌های تخصصی، طرح مستقیم به شورای نگهبان ارسال خواهد شد تا در صورت تأیید این شورا، به صورت آزمایشی اجرا شود. اما در روز‌های گذشته و تنها ساعاتی پس از رأی مثبت مجلس به اینکه طرح صیانت مطابق اصل ۸۵ قانون اساسی بررسی شود، موجی از واکنش‌های انتقادی به این تصمیم در فضای مجازی شکل گرفت؛ موج انتقادی‌ای که خود به دنبال برخی مخالفت‌ها با کلیت این طرح جنجالی بهارستان است.
درباره پیامد‌های اجرای این طرح درصورت تأیید شورای نگهبان و بدل شدن آن به قانون، تا کنون مسئولان و کارشناسان بسیاری اظهار نظر کرده اند. از جمله در آخرین نمونه، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در کانال تلگرامی خود، یادداشتی را منتشر کرده که در بخش‌هایی از آن آمده است: «به نظر نمی‌رسد در کوتاه مدت و طی چند ماه شبکه‌های اجتماعی فیلتر شوند، اما مکانیزم پیش بینی شده در این پیش نویس، ترکیب کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تعریف شده در آن، احتمال اعمال محدودیت گسترده بر پهنای باند پیام رسان‌ها و حتی اعمال فیلتر را به شدت افزایش داده است. بالا رفتن هزینه اینترنت هم از خروجی‌های دیگر این طرح است. البته در کنار آن نباید افزایش تمایل کاربران ایرانی به سمت اینترنت‌های ماهواره‌ای را هم نادیده گرفت.»
توضیحات تکمیلی بهارستان نشینان
با این حال، رئیس مجلس در آخرین اظهار نظر درباره پیامد‌های طرح صیانت، نظری دیگر بیان کرد. محمدباقر قالیباف درباره سرنوشت این طرح در بهارستان و اظهارات مطرح شده درباره پیامد‌های اجرای آن گفت: طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی در کمیسیونی از منتخبان کمیسیون‌ها به صورت علنی بررسی خواهد شد. عمده ادعا‌ها درباره طرح، خلاف واقع است. مسدودسازی اینستاگرام و واتس اپ برنامه مجلس نیست. تصمیم گیری درباره پلتفرم‌های پرکاربرد مانند اینستاگرام و واتس اپ که ده‌ها میلیون نفر از آن‌ها استفاده می‌کنند و هزاران کسب وکار در آن‌ها جریان دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است و پیچیدگی‌های فراوانی دارد و باید درخصوص آن‌ها متغیر‌های زیادی را مدنظر قرار داد؛ لذا طرح باید به گونه‌ای اصلاح شود که تصمیم گیری نهایی درباره این پلتفرم‌ها مبتنی بر منطقی عقلانی به صورت مستقیم توسط شورای عالی فضای مجازی صورت گیرد.
از سویی سیدنظام الدین موسوی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، درباره روال بررسی این طرح در مجلس گفت: بر اساس تصمیم مجلس این طرح قرار است در کمیسیون مشترکی متشکل از تعدادی از نمایندگان همه کمیسیون‌های مرتبط با موضوع و نه تنها یک کمیسیون بررسی و درصورت نیاز اصلاحاتی روی آن انجام شود. اینکه در فضای مجازی علیه مجلس جوسازی‌هایی شده است، درست نیست و هنوز اتفاقی در موضوع فضای مجازی رخ نداده و یک کمیسیون خاص نیز قرار نیست درباره فضای مجازی تصمیم گیری کند، بلکه همان طور که گفته شد، نخبگان و منتخبانی از همه کمیسیون‌های مرتبط در کمیسیون مشترک حضور خواهند داشت. این طرح هنوز تا تبدیل به قانون شدن راه طولانی دارد.
اما اشاره سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، به اینکه طرح صیانت هنوز تا تبدیل شدن به قانون، راهی طولانی در پیش دارد، نکته درست و قابل تأملی است؛ چنان که هادی طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان، در توئیتی در پاسخ به کاربری که گفته بود رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، از هماهنگی لازم برای تصویب طرح صیانت در شورای نگهبان خبر داده و مشکلی برای تأیید این طرح به شکل فعلی نیست، نوشت: «هیچ گونه هماهنگی پیشینی درباره مصوبات با شورای نگهبان معنا ندارد؛ زیرا اساسا معلوم نیست تا لحظه آخر چه چیزی در مجلس تصویب خواهد شد. تا زمانی که متن کامل و نهایی مصوبه از سوی مجلس برای شورای نگهبان ارسال نشود، نمی‌توان درباره تأیید یا رد آن اظهار نظر کرد.»
شکاف در مجلس؟
به نظر می‌رسد که طرح صیانت به یکی از بزنگاه‌هایی تبدیل شده است که مجلس یازدهم، موسوم به مجلس اصولگرا را از یکدستی خارج کرده و موافقان و مخالفان را در برابر یکدیگر قرار داده است. حجت الاسلام مرتضی آقاتهرانی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس که از مدافعان جدی این طرح است، در حساب توئیتری خود نوشت: «با توجه به ابراز نگرانی‌ها پیرامون اینکه اصل هشتاد و پنجی شدن طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی، مانع از اطلاع افکار عمومی از جزئیات تصویب کمیسیون ویژه می‌گردد، به رئیس مجلس پیشنهاد می‌کنم جلسات این کمیسیون را همچون کمیسیون ویژه برجام مجوز پخش زنده بدهند.»
از سوی دیگر علیرضا زاکانی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، در صفحه توئیتر خود نوشت: «مدیریت فضای مجازی در همه جهان خصوصا ایران حیاتی است و تعارضی با بهره مندی از مواهب آن ندارد. اما فیلترینگ بی راهه‌ای است که حکایت از بی اطلاعی از فضای سایبر دارد. مصوبه مجلس طبق اصل ۸۵، آغاز بررسی‌های عمیق‌تر کارشناسی و گفتگو با فعالان این عرصه در تضمین حقوق کاربران است. اقناع افکار عمومی ضروری است.»
همچنین مسعود پزشکیان، نماینده تبریز، در توئیتی نوشت: «همان طورکه در اوایل مطرح شدن طرح موسوم به صیانت از فضای مجازی هم مطرح کردم، مخالف این طرح هستم و معتقدم این طرح مجلس در جامعه با اقبال مواجه نخواهد شد. این طرح نه تنها در دستیابی به اهداف خود موفق نخواهد شد، بلکه به بیشتر شدن شکاف بین مردم و حاکمیت منتهی خواهد شد.»
موج واکنش‌ها و انتقادات به طرح مجلس
اما واکنش انتقادی به جزئیات طرح صیانت و همچنین روند بررسی آن در مجلس، تنها محدود به خود نمایندگان نیست، بلکه دامنه آن بسیار وسیع‌تر است و از چهره‌های اثرگذار در ارکان حاکمیت و مسئولان دولتی و چهره‌های سیاسی تا عموم شهروندان را شامل می‌شود. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در توئیتر خود درباره طرح صیانت نوشت: «در هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام همه جوانب طرح موسوم به صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی را بررسی می‌کنیم. هیچ طرح و لایحه‌ای نباید مغایر سیاست‌های کلی نظام باشد.»
همچنین حجت الاسلام سیدحسن خمینی در صفحه شخصی اش در اینستاگرام با انتشار فیلمی از سخنان خود، در واکنشی غیرمستقیم به مصوبه اخیر مجلس، درباره بی اثر بودن برخورد‌های سلبی با تکنولوژی و فضای مجازی نوشت: «بزرگ‌ترین شرط توفیق یک قانون آن است که عموم مردم آن را یک «هنجار لازم» بدانند؛ در غیر این صورت جامعه آن را «تحمیل غیرلازم» می‌داند.» او در این فیلم همچنین بیان کرده است: «ماهواره را منع کردید، هست. گفتید تماس‌های تصویری نباشد، آمد. تلگرام را فیلتر کردید، هست. نوع دیگری از مدیریت را باید نشان داد. مصونیت را این بار نباید از زاویه محدودیت رفت.»
سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز در توئیتی در انتقاد از روند بررسی طرح صیانت در مجلس نوشت: «به نظرم تعبیر «موارد ضروری» در اصل۸۵ قانون اساسی در ارجاع قانون گذاری به کمیسیون، سخت گیرانه‌تر از تعبیر «مسائل بسیار مهم» در اصل ۵۹ قانون اساسی در همه پرسی است. موارد متعدد اعمال اصل ۸۵ را شاهدیم، اما گویا هیچ مورد بسیار مهمی برای مراجعه مستقیم به مردم در چهار دهه مجلس نداشته ایم!»
سیدعزت ا... ضرغامی، رئیس اسبق صداوسیما، در تحلیلی از چرایی واکنش‌های گسترده به طرح مجلس در توئیتی نوشت: «حرکت گسترده مدنی علیه طرح صیانت، بیش از اینکه به محتوای طرح مربوط باشد، به شکاف عمیق دولت- ملت و بی اعتمادی مردم به رفتار و نحوه حکمرانی است. توضیحات کارشناسی مردم را قانع نمی‌کند!»
همچنین آذر منصوری، قائم مقام دبیرکل حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، در کانال حزب اتحاد ملت درباره پیامد‌های طرح اخیر مجلس نوشت: «می دانید چند درصد از کسب وکار‌های خرد، متوسط و کلان با طرح صیانت از حقوق کاربران (بخوانید مسدود سازی) متوقف و تعطیل خواهد شد؟ با خیل عظیم این بیکاران در بحران کرونا و تحریم چه می‌کنید؟ خشم مردم را دریابید و با آن شوخی نکنید.»
مصطفی کواکبیان، نماینده ادوار مجلس و دبیرکل حزب مردم سالاری، نیز دراین باره در توئیتر نوشت: «به عنوان مسئول کمیته فضای مجازی کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم از طراحان طرح به اصطلاح صیانت از حقوق کاربران در مجلس می‌خواهم با طرح‌های غیرشفاف، ضدمنافع ملی و قانون اساسی و اشتغال زایی و... خودشان را مقابل ملت قرار نداده و بر آتش خشم آنان بنزین نریزند.»، اما در رابطه با پیامد‌های طرح اخیر بهارستان و چرایی بررسی آن در مقطع کنونی، عباس عبدی نظری متفاوت از دیگران دارد. این فعال سیاسی اصلاح طلب، با هشتگ طرح صیانت مجلس اقلیت در توئیتر نوشت: «چرا پیش از انتخابات تصویب نکردند؟ حتی تکذیب هم نکردند. چون رأی منفی داشت. چرا پیش از دولت رئیسی نهایی کردند؟ می‌خواهند او را در منگنه قرار دهند.»