محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ «گردش مالی زائران و گردشگران در مشهد حدود ۱۵هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.» «سال قبل از شیوع کرونا، مشهد به‌طور تقریبی بیش از ۱۵۰میلیون دلار از محل ورود گردشگران سلامت، جذب ارز داشته است.» «مشهد از دیرباز دروازه تجارت شرق ایران بوده و این موقعیت راهبردی باعث گسترش ارتباطات اقتصادی و فرهنگی با تجار کشور‌های هم‌جوار و رفع نیاز‌های کالایی یکدیگر شده و مشهد را طلایه‌دار صادرات غیرنفتی در شرق کشور کرده است.»
این‌ها بخشی از ظرفیت‌های اقتصادی مشهد به‌عنوان دومین کلان‌شهر مذهبی جهان است؛ شهری که براساس آمار‌های رسمی تا پیش از شیوع کرونا سالانه پذیرای بیش از ۲۵ میلیون زائر داخلی و ۲ میلیون زائر خارجی بوده است. کارشناسان و فعالان اقتصادی با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی مشهد هم‌زمان با شروع مدیریت جدید شهری، معتقدند که با وجود مشکلات فعلی مانند تحریم‌ها و تداوم شیوع کرونا بازهم می‌توان این شهر را به یکی از کانون‌های جذب سرمایه‌گذاری در ایران تبدیل کرد.
استادیار گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه فردوسی در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه هویت فرهنگی مشهد مهم‌ترین مزیت این شهر است و این مسئله باید در برنامه‌ریزی‌ها محل توجه قرار بگیرد، می‌گوید: اگر در حوزه جذب سرمایه‌گذاری در مشهد، به هویت فرهنگی این شهر توجه نشود، نه‌تن‌ها به هویت آن ضربه می‌زند، بلکه در بلندمدت، کم‌رنگ شدن هویت مذهبی شهر سبب می‌شود که میزان جذب سرمایه‌گذار و نرخ رشد اقتصادی شهر نیز به‌شدت کاهش بیابد. بر این اساس، باید سرمایه‌گذاری در مشهد با پیوست فرهنگ مذهبی این شهر انجام بگیرد.
دکتر وحید ارشدی می‌افزاید: برآورد‌ها نشان می‌دهد شیعیان جزو مهم‌ترین کانون‌های سرمایه‌گذاری در جهان هستند. بر این اساس این سؤال پیش می‌آید که چرا ما آن‌گونه که شایسته است، نتوانسته‌ایم در سال‌های گذشته مشهد را به یکی از کانون‌های جذب سرمایه‌گذاران شیعه جهان تبدیل کنیم. وی ادامه می‌دهد: حدود سه سال پیش، تحقیقی براساس مصاحبه با ۲۰ سرمایه‌گذار خارجی انجام دادیم تا موانع و راهکار‌های جذب سرمایه‌گذار در مشهد را بررسی کنیم. در همین مصاحبه، یکی از سرمایه‌گذاران که در کانادا سرمایه‌گذاری کرده بود، اعلام کرد که ترجیح می‌دهد درصورت فراهم بودن زیرساخت‌ها، در مشهد که یکی از کانون‌های فرهنگی مهم تشیع است، سرمایه‌گذاری کند، اما در عمل کاغذبازی پیچیده اداری و روند طولانی صدور مجوزها، سبب شد نتواند به این خواسته خود جامه عمل بپوشاند.
وی بیان می‌کند: داده‌های این تحقیق نشان داد که هویت مذهبی مشهد بزرگ‌ترین مزیت این شهر برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه شهر است، اما موانع اداری و مقررات زائد سبب شده است از این ظرفیت آن‌گونه که انتظار می‌رود، استفاده نشود.
این استاد اقتصاد با بیان اینکه شناخت دقیق زائران می‌تواند کمک زیادی به جذب سرمایه‌گذار در شهر بکند، می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش بزرگی از زائرانی که به مشهد می‌آیند، از اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه هستند، اما ما بدون درنظر گرفتن خواسته و نیاز‌های این افراد، اطراف حرم مطهر را پر از هتل لوکس کرده‌ایم، این درحالی است که می‌توانیم با تسهیل ساخت اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت، بستر افزایش روز‌های اقامت زائران در مشهد را فراهم کنیم. تحقق این موضوع می‌تواند به رشد بیشتر شهر کمک کند.
ارشدی با بیان اینکه هدایت درست منابع در مشهد، می‌تواند سبب کاهش نرخ بیکاری و موجب پیشرفت اقتصادی در این شهر شود، می‌گوید: این سؤال مطرح است که چرا با وجود حجم گردش مالی مشهد، نرخ بیکاری در این شهر زیاد است و رشد اقتصادی پذیرفته‌شده نیست. به نظر می‌رسد در سال‌های گذشته با مشکل هدایت سرمایه‌گذاری در شهر مواجه بوده‌ایم. این مسئله سبب شده است بازدهی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده، مطلوب نباشد و درنتیجه نرخ رشد اقتصادی مشهد چندان افزایش نیابد.
نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی مشهد هم در گفتگو با شهرآرا با بیان اینکه سرمایه حکم پرنده‌ای را دارد که با کوچک‌ترین احساس ناامنی خواهد پرید، می‌گوید: در یک دهه گذشته نتوانسته‌ایم امنیت کافی به سرمایه‌گذاران بدهیم و همین مسئله سبب شده است در سال‌های گذشته، جرثقیل‌های ساختمانی زیادی در مشهد فعالیت‌های خود را متوقف کنند.
محسن شرکا می‌افزاید: حاکم بودن سلیقه بر روند جذب و اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری، یکی از آسیب‌های مهم سرمایه‌گذاری در مشهد است. همین مسئله موجب شده است روند جذب سرمایه‌گذار مطلوب نباشد. برای حل این مسئله نیز باید قانون مدونی تهیه شود و به اجرا درآید تا تأثیرگذاری سلیقه‌های شخصی در حوزه سرمایه‌گذاری را به کمترین میزان ممکن برسانیم.
وی بیان می‌کند: این انتقاد وجود دارد که چرا برخی کشور‌های همسایه مانند ترکیه می‌توانند تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران را جذب کنند، اما ما در مشهد که جاذبه زیادی برای جذب سرمایه‌گذار دارد، موفق عمل نکرده‌ایم؟ اولین پاسخ به این پرسش، موانع سلیقه‌ای بر سر راه سرمایه‌گذاری است. گاه دیده می‌شود که بعد از اینکه فردی مراحل صدور مجوزها را گذرانده و کار را شروع کرده است، ناگهان اعلام می‌شود که پروژه به‌دلیل یک مسئله اداری باید متوقف شود. سؤال اینجاست که آیا نباید قبل از صدور مجوز، همه جوانب درنظر گرفته شود تا در جریان اجرای آن، دیگر نیازی به توقف پروژه نباشد؟
این‌گونه اقدامات نه‌تن‌ها با تاخیر در اجرای پروژه‌ها، بازدهی سرمایه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه با تبلیغ منفی، جذب سرمایه‌گذار در شهر را نیز کم می‌کند. بر این اساس، انتظار می‌رود مدیریت‌شهری تأثیر سلیقه‌ای اجرای قانون‌ها را به کمترین میزان ممکن برساند. شرکا تاکید می‌کند: باید در چارچوب قانون برای سرمایه‌گذاران فرش قرمز پهن کرد؛ به‌خصوص در شرایط فعلی که اقتصاد به‌دلیل تأثیر کرونا و تحریم‌ها زیرفشار است و بهترین راهکار برای خنثی کردن این مسائل، حمایت از سرمایه‌گذاری است.
وی بیان می‌کند: جذب سرمایه‌گذار سبب رونق اقتصاد شهر و ایجاد اشتغال در آن می‌شود و درنتیجه آسیب‌های اجتماعی در مشهد را کاهش می‌دهد.