شهرآرانیوز - جواد اردکانی را به‌عنوان فیلمساز می‌شناسند، اما اهالی فرهنگ و هنر مشهد فعالیت‌های همشهری‌شان را در دهه‌های ابتدایی بعد از انقلاب اسلامی، به‌عنوان هنرمند تئاتر و نیز روزنامه‌نگار عرصه هنر به‌خوبی به یاد دارند. این هنرمند دغدغه‌مند انقلابی در دهه ۶۰ نمایشنامه‌هایی، چون «در ژرفای جدال»، «کلاوو»، «اعدام»، «آقای ژوپ» و «مسخ» را نوشته و کارگردانی نمایش‌هایی، چون «در ژرفای جدال»، «مسخ»، «اپوزیسیون» و «پیشنهاد» و نیز بازی در نمایش‌های «مسخ» و «صدام بالاتر از هیتلر» را در کارنامه‌اش ثبت کرده است.
«پیشنهاد» مهم‌ترین اثر نمایشی او به‌شمار می‌آید که سال ۱۳۶۴ در چهارمین جشنواره تئاتر فجر روی صحنه رفت و ۲ جایزه از این رویداد ملی در زمینه‌های بازیگری و طراحی صحنه را از آن خود کرد. «پیشنهاد» آخرین اثر تئاتری اردکانی به‌شمار می‌آید که بعد از اجرا در فجر، به‌علت اختلافاتی که در گروه به‌وجود آمد، هیچ‌گاه در مشهد روی صحنه نرفت و همین موضوع سبب شد او دیگر به فعالیت در عرصه نمایش تمایلی نداشته باشد و به سمت سینما برود.
او فعالیت حرفه‌ای‌اش را در سینما از سال۱۳۷۶ با مجموعه تلویزیونی «کسب‌وکار آقای کفایت» آغاز کرد و در ادامه «چوری»، «قناری سبیل مردونه»، «به کبودی یاس» و «شور شیرین» را برای سینما ساخت. «مسافر»، «غریبه»، «آینه‌های نشکن»، «چه‌کسی به سرهنگ شلیک کرد؟» و «نوشدارو» از دیگر آثار تلویزیونی این سینماگر مشهدی به شمار می‌آید. این هنرمند که هم‌اکنون در آستانه ورود به دهه ششم زندگی‌اش است، در دهه ۸۰ با ساخت ۲ فیلم سینمایی برای سرداران شهید خراسانی، نامش را به‌عنوان یکی از هنرمندان تأثیرگذار دفاع‌مقدس مشهد ثبت کرد. او در سال ۱۳۸۷ به‌سراغ یکی از فرمانده‌های دراماتیک ۸ سال جنگ تحمیلی رفت؛ «سردار شهید عبدالحسین برونسی».
اردکانی با توجه به منویات مقام معظم رهبری (که در دیداری با هنرمندان، کتاب «خاک‌های نرم کوشک» به‌نویسندگی سعید عاکف را مناسب ساخت یک اثر سینمایی دانستند) فیلم «به کبودی یاس» را براساس زندگی و نیز رشادت‌های سردار بزرگ شهرمان تولید کرد. این اثر بدون ایفای نقش چهره‌ای سینمایی و با هنرنمایی هنرمندان تئاتر و سینمای مشهد ازجمله داوود عین‌آبادی (در نقش شهیدبرونسی)، محمد تقی‌نژاد، علی بکانیان، حسن چودن، سعید، ولی زاده، رضا نامدار فدیهه، علی کشوری، حکیمه خاکسار و ندا کوهی ساخته شد.
«به کبودی یاس» درباره سردار عبدالحسین برونسی است که مرخصی می‌گیرد تا به مشهد، محل زندگی‌اش بیاید. او علاوه بر خانواده‌اش، هم‌رزمانش را هم می‌بیند. ۲ عملیات «بدر» و «خیبر» را در پیش رو دارند و او طرح خود را با هم‌رزمان در میان می‌گذارد و داوطلبان را آماده می‌کند. از آنجا که پیش از سپاهی‌شدنش به شغل بنایی می‌پرداخته است، در همان چند روز اقامت به مرمت خانه‌های هم‌رزمانش هم می‌پردازد. داستان این فیلم مخاطب را از زندگی ساده سردار در مشهد تا رشادت‌هایش در جبهه آشنا می‌کند، تا جایی که با شهادت او اشک بریزد.
فیلم «به کبودی یاس» دارای چند داستان مربوط و منفک است. رفت وآمد دوربین بین جبهه و پشت جبهه، دیدن بسیجی‌ها در صحنه زندگی، نشان‌دادن تفاوت بسیجی‌ها و پس‌زمینه‌های متفاوت اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی‌شان از امتیازات فیلم است. این فیلم در بیست‌وهفتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، برنده سیمرغ بلورین جلوه‌های ویژه و نگاه ملی شده است.
جواد اردکانی با ساخت ۲ فیلم «به کبودی یاس» درباره شهیدبرونسی و نیز «شور شیرین» درباره شهیدکاوه در اواخر دهه ۸۰ را می‌توان از شخصیت‌های پیشرو و اولین سینماگرانی دانست که در عرصه به‌تصویرکشیدن زندگی سرداران شهید گام برداشته و رکورددار ساخت آثاری درباره زندگی شهدای جنگ است که بدون‌شک اگر حمایت می‌شد، شاهد آثار بیشتری از این سینماگر مشهدی در این‌باره بودیم.
جواد اردکانی - سینماگر | در حوزه فیلم سازی دفاع مقدس، چهره محوری محدود به شهدا می‌شود و درباره رزمنده‌هایی که کار‌های مهمی هم در دوران جنگ داشته اند، به علت وجود برخی ملاحظات، خیلی دستمان باز نیست که کار کنیم. برای ساخت فیلم درباره شهدا هم تعداد کار‌ها به شدت محدود است. من هم فقط درباره شهیدبرونسی و شهیدکاوه توانستم کار تولید کنم و بعد از آن اتفاقاتی افتاد که نشد مسیر را ادامه دهم. کارکردن درباره شهدا ضروری و نیاز جامعه است و جدا از اینکه از ایثار و فداکاری آنان قدردانی شده و بزرگداشت آنان حساب می‌شود، فیلم سازی درباره شهدا، تاریخ نگاری آنان و زنده نگه داشتن فرهنگ مقاومت است.
اما متأسفانه نه تنها کار‌های سینمایی در این حوزه بسیار کاهش داشته، بلکه در تلویزیون هم می‌بینیم که چند سالی کاری انجام نشده است. من درباره کم کارشدنم در این حوزه دلایل گوناگونی داشتم. بخشی از آن به سختی‌ها و دشواری‌های کار در این حوزه برمی گردد. درمجموع چهره محوری در فیلم سازی جزو سخت‌ترین گونه‌های سینماست. اگر نگاه کنیم، می‌بینیم بزرگ‌ترین فیلم ساز‌های دنیا هم ریسک بزرگی می‌کنند و در ساخت فیلم‌های چهره‌های مطرح جهانی با چالش‌های زیادی روبه رو هستند.
فیلم ساختن درباره گاندی، چگوارا و دیگر شخصیت‌ها کار آسانی نیست. فیلم سازی چهره‌ها در ایران علاوه بر اینکه سختی‌های خاص خودش را دارد، حاشیه‌های دیگری را به فیلم ساز تحمیل می‌کند. در ایران جدا از موضوع حساسیت‌های اجتماعی و نوع مواجهه دوستان و خانواده، با معضل بزرگی به نام جامعه مخاطب همراه هستیم. فیلم سازی در این حوزه باید مخاطب خود را داشته باشد، اما آنانی که شعار می‌دهند باید در این حوزه فیلم ساخته شود، آیا اصلا وظیفه خود می‌دانند که این طور فیلم‌ها را ببینند؟
همین افرادی که شعار می‌دهند باید درباره شهدای دفاع مقدس فیلم ساخته شود، اصلا قائل به این نیستند که به اندازه یک نفر سهم دارند که فیلم را ببینند و حلقه جامعه مخاطبان را تکمیل کنند. درباره ساخته‌های خود من، این افراد غیرمنصفانه فقط نقد کردند و شلاق کشیدند و باعث شدند من دیگر به سمت وسوی ساختن این دست فیلم‌ها نروم. ۲ فیلم «به کبودی یاس» و «شور شیرین» که به ترتیب درباره شهیدان برونسی و کاوه بود، از سوی خانواده هایشان بسیار حمایت شد.
خانواده‌های این عزیزان با صبر و حوصله بسیار از مرحله پیش تولید فیلم تا آخر آن همه جوره حمایت کردند و پای کار ایستادند، اما خیلی از افرادی که انتظار داشتیم بیایند و حمایت کنند، شروع کردند به کارشکنی و فضایی ایجاد کردند که سالم نبود و اصلا متوجه نبودیم که چرا باید این طور گارد بگیرند.
از سوی دیگر، کار در حوزه دفاع مقدس به دلیل صحنه‌های ویژه و استفاده از ابزار و امکانات نظامی، کاری پرهزینه است و متأسفانه نهاد‌های مختلف نظامی برای این تجهیز صحنه‌ها و در اختیار قراردادن امکانات لازم، قیمت‌های کمرشکنی در نظر می‌گیرند. همین موضوع باعث می‌شود ساخت این دست کار‌ها برای تهیه کننده توجیه اقتصادی نداشته باشد و ساخت این کار‌ها فقط به نهاد‌های دولتی محدود شود. آن طور که تا حالا هم دیده شده است، نهاد‌های فرهنگی دولتی هم هرکدام فقط چندسال یک بار کاری تولید می‌کنند.
این تعداد فیلم درباره حوزه‌ای مانند دفاع مقدس که پر است از داستان‌های غنی از قهرمانان و ایثارگران، بسیار کم است. از سوی دیگر، درحالی که می‌بینیم تلویزیون زمینه بسیار مناسبی در حوزه ساخت فیلم و سریال دفاع مقدس دارد، هم از لحاظ مخاطب و هم از لحاظ امکانات، پنج شش سال می‌شود که هیچ فیلمی تولید نکرده است. من به شخصه اگر بتوانم فیلم خوب بسازم، هم علاقه‌مند هستم و هم باعث افتخارم است که فیلم شهدا را بسازم. پیش از این هم برای ساخت فیلمی درباره شهیدبرونسی، به دلیل صحبت‌های حضرت آقا اقدام به ساخت فیلم «به کبودی یاس» کردم.
ایشان در نشستی که خدمتشان بودیم، گفتند که خوب است در این باره فیلم ساخته شود. بعد از همان نشست در بیت حضرت آقا، با آقای صفارهرندی، وزیر وقت ارشاد، گفت وگویی داشتم و قرار شد درباره شهیدبرونسی کار شود. ساخت آن فیلم لبیکی بود به دعوت حضرت آقا. در دوره جناب شمقدری که در سازمان سینمایی فعالیت می‌کرد، فیلم شهیدکاوه ساخته شد. اقدام برای ساخت این فیلم‌ها هم خواست و عشق قلبی بود و هم همراهی مدیران و مسئولان. اکنون نیز اگر وضعیتی پیش آید که همراهی دوستان را داشته باشیم، حتما دوباره به ساخت فیلم‌های این چنینی اقدام می‌کنم.
در همین‌بار بخوانید
نگاهی به فیلم‌هایی که با محوریت دلاوری‌های شهدا و فرماندهان جنگ ساخته شده‌اند
گفتگو با جواد اردکانی، سینماگر مشهدی، درباره آثار دفاع مقدسی
گفتگو با فرج ا... شوشتری درباره پدرش، سردار شهید نورعلی شوشتری