محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - مراسم افتتاحیه دومین جایزه داستان حماسی کشور، به همت حوزه هنری انقلاب اسلامی در خراسان رضوی، روز گذشته در محل آرامگاه فردوسی برگزار شد و در این مراسم از سه چهره حماسه‌ساز سال‌های اخیر جامعه ایران تقدیر شد. جایزه ملی داستان حماسی که نخستین دوره آن دو سال قبل برگزار شده بود، در حالی دومین دوره خود را آغاز کرد که علاقه‌مندان به شرکت در این رویداد در سراسر کشور تا ۱۵ بهمن ۱۴۰۰ فرصت دارند آثار خود را به دبیرخانه این جشنواره ارسال کنند.
دومین جایزه داستان‌های حماسی در دو محور داستان نیمه‌بلند و رمان برگزار خواهد شد که داستان‌های نیمه‌بلند در قالب بیشتر از ۵ هزار کلمه و رمان‌ها در قالب بیشتر از ۵۰ هزار کلمه به دبیرخانه جشنواره عرضه می‌شوند. بر طبق زمان‌بندی مشخص شده، مراسم پایانی، اعلام نتایج و رونمایی از کتاب‌های منتشر شده دومین جایزه داستان حماسی، ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد. در ادامه، گزارشی می‌خوانید از متن و حاشیه این مراسم که با حضور محمد مهدی دادمان، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی، مجید طهوریان عسکری، رئیس کمیسیون ویژه توسعه و بهسازی توس، مجیدی عسکری، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی و تعدادی از فعالان فرهنگی برگزار شد.
بخش‌های ابتدایی مراسم افتتاحیه دومین جایزه داستان حماسی بر تبیین رویکرد حوزه هنری انقلاب اسلامی در طراحی و اجرای این مراسم اختصاص داشت و سخنرانان بخش‌های مختلف در صحبت‌های خود بر نکاتی همچون اهمیت فرهنگی شهر توس و آرامگاه فردوسی، ضرورت توجه به ادبیات حماسی و همچنین محوریت زبان فارسی در خلق آثار هنری بر اساس زندگی و سرگذشت حماسه‌سازان معاصر ایران تأکید کردند.
محمد مهدی دادمان، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی، در سخنان کوتاهی از اضافه شدن «نشان گردآفرید» به دومین دوره جایزه داستان حماسی خبر داد. جایزه‌ای که قرار است از این پس، در هر دوره، به یک بانوی ایرانی حماسه‌آفرین تقدیم شود. وی همچنین از نقش و جایگاه زنان ایرانی در حماسه‌سازی سخن گفت و مادران شهدا را نمونه‌ای برجسته از زنان قدرتمند و حماسه‌آفرین در تاریخ ایران معرفی کرد و جایگاه رفیع ایشان را مورد ستایش قرار داد.
در بخش بعدی، محمد رضا سنگری، عضو شورای راهبردی دبیرخانه هنر حماسی و رئیس اندیشکده ادبیات پایداری حوزه هنری انقلاب اسلامی، صحبت‌های خود را با تبیین تمایز میان فیلسوف و حکیم آغاز کرد. وی در ادمه دو خصلت دین‌ورزی و اخلاق‌مداری را وجه تمایز حکیم از فیلسوف بیان کرد و از حکیم ابوالقاسم فردوسی به عنوان حکیمی که سه ویژگی جود، شجاعت و خردورزی در شخصیت و آثارش تنیده شده، سخن گفت.
سنگری همچنین پیشنهاد کرد که در دوره‌های بعدی جایزه داستان حماسی، بخشی را هم با عنوان جایزه «سهراب» اضافه کنند تا نشانی باشد برای تجلیل از نوجوانان حماسه‌ساز معاصر ایران، افراد کم‌سن، اما بزرگی مثل علی لندی که حماسه‌سازی ایشان باید به جامعه معرفی شود.
رئیس حوزه هنری خراسان‌رضوی نیز در این مراسم گفت: دبیرخانه هنر حماسی از سال ۹۷ با ۳ مسئله‌شناسی در فضای فرهنگی و هنری شکل گرفت که امید است با همین رویکرد ادامه مسیر را طی کند.
مجید عسگری، اولین مسئله آن است که در فضای فرهنگی‌هنری کشور ما از ادبیات کهن و ادبیات حماسی، شاعران حماسه‌سرا و متون حماسی دینی آن‌گونه که باید و شاید برای زندگی امروزمان استفاده نکرده‌ایم و این گنجینه کهن همچنان به فضای روزآمد تبدیل نشده است.
او چالش‌های هویتی و دوگانه را دومین مسئله این رویداد دانست وگفت: در فضای امروز جامعه ما ازجمله چالش ایرانیت و اسلامیت، چالش ملیت و اسلامیت و همچنین چالش‌های گردشگری زیارت و دیگر چالش‌های دوگانه‌ای را که مطرح می‌شود، باید با تولیدات هنری از بین برد و آن‌چیزی را که در نگاه و فرهنگ انقلابی ما بوده است، دوباره با استفاده از ادبیات کهن و ادبیات دینی تولید کرد.
رئیس حوزه هنری خراسان‌رضوی در تشریح سومین مسئله گوشزد کرد: هنر باید رکن اول تمدن‌سازی و ظرفیت‌سازی اجتماعی باشد، اما متأسفانه تولیدات هنری ما آن‌چنان که باید به رکنی که بتواند آینده ایران اسلامی و پیشرفتی که رهبری از ما می‌خواهند را محقق کند، تبدیل نشده است.
محمد کاظم کاظمی، شاعر برجستـه افغاستانی، نیز دیدگاه‌های خود را درباره مرکزیت فرهنگی خراسان و ارزش‌های زبان فارسی مطرح کرد. کاظمی مرکزیت فرهنگی خراسان امروز در جغرافیای کهن خراسان بزرگ و پایتختی مشهد در این منطقه را مورد اشاره قرار داد و بر تأثیر نقش زیارتی شهر مشهد در فرهنگ بومی تأکید کرد.
او از رهگذر این سخنان، پیشنهاد تبدیل شدن ساختمان سینما آسیا، که مدت‌هاست تخریب شده، به پایگاهی برای فرهنگستان زبان فارسی در منطقه خراسان را هم مطرح کرد که این پیشنهاد در بخش بعدی از سوی مجری برنامه پیگیری شد و مجید طهوریان عسکری، عضو شورای اسلامی شهر مشهد، نیز از این طرح استقبال کرد و وعده داد که شرایط حقوقی تحقق این مطالبه فرهنگی را مورد بررسی قرار دهد.
در بخش دیگری از این مراسم، سعید تشکری، دبیر علمی دومین جایزه داستان حماسی، به نمایندگی از هیئت داوران به جایگاه دعوت شد و سخنان خود را درباره جایگاه ادبیات حماسی و اهداف این رویداد بیان کرد. تشکری که به عنوان نماینده هیئت داوران دومین جایزه داستان حماسی، متشکل از علی اصغر عزتی پاک، داوود امیریان و ساسان ناطق، صحبت می‌کرد، با تبیین تمایز بین ایران‌شهر و آرمان‌شهر، به جای خالی آثار اقتباسی در ادبیات داستانی و کم بودن داستان‌های مرتبط با هویت ملی ایرانی اشاره و نمونه‌هایی از این کمبود را یادآوری کرد که جایزه داستان حماسی به دنبال برطرف کردن این کاستی‌هاست. او از همکاران خود در هیئت داوران و برگزارکنندگان این رویداد هم صحبت و از اهالی رسانه برای نشستی جزئی‌نگر و صمیمانه، بعد از مراسم، دعوت کرد.
پس از پایان مراسم افتتاحیه، خبرنگاران و اصحاب رسانه این فرصت را پیدا کردند تا در نشستی صمیمانه، به بحث و تبادل‌نظر با سه تن از اعضای هیئت داوران، یعنی سعید تشکری، داوود امیریان و ساسان ناطق، بپردازند. در این جلسه جزئیات روند داوری آثار از سوی داوران تشریح و آمار‌هایی از اولین جایزه داستان حماسی همراه با پیش‌بینی داوران از میزان استقبال اهالی ادبیات از دومین دوره این رقابت، ارائه شد.
در این نشست، سعید تشکری بر اهمیت اقتباس در ادبیات تأکید کرد و تمایز میان اقتباس و بازنویسی را توضیح داد. داوود امیریان نیز، ضمن ابراز امیدواری در دریافت آثار پرتعداد و قوی در دومین جایزه داستان حماسی، برخی نمونه‌های قدرتمند اقتباسی مرتبط با ادبیات حماسی را ذکر کرد و خصلت‌های برجسته آثار فاخر را مورد اشاره قرار داد.
ساسان ناطق نیز در صحبت‌هایی کوتاه، دلیل اهمیت جایزه داستان حماسی را نگاه راهبردی آن و رویکرد تخصصی جایزه به ادبیات حماسی معرفی کرد. از دیگر محور‌هایی که در این نشست مطرح شد، می‌توان به زمان‌بندی برگزاری مراحل مختلف دومین جایزه داستان حماسی، امکان بررسی حضوری یا برخط کارگاه‌های مختلف در خلال برگزاری و همچنین ارائه محتوای آموزشی به علاقه‌مندان از سوی اعضای هیئت داوران اشاره کرد.
مراسم افتتاحیه دومین جایزه ادبیات حماسی که با تقدیر از نوجوان فداکار علی لندی آغاز شده بود، در بخش پایانی نیز با تجلیل از سه حماسه‌ساز معاصر به کار خود پایان داد. هاشمیه متقیان، بانوی ورزشکار و معلول کشورمان که در مسابقات پارالمپیک ۲۰۲۰ توکیو موفق شده بود مدال طلای رشته پرتاب نیزه را به خود اختصاص دهد، چهره برجسته این مراسم تجلیل بود که علاوه بر قطعه‌ای از فرش متبرک حرم مطهر امام رضا (ع) و دیپلم افتخار، تندیس گردآفرید دومین دوره جایزه داستان حماسی نیز به او تقدیم شد. متقیان در سخنان کوتاهی، خودش را سرباز وطن معرفی کرد و دلیل خوشحالی خود را افتخارآفرینی برای کشور ایران و برانگیخته شدن غرور ملی مردم از کسب این مدال طلا دانست.
آقایان عباسعلی سپاهی‌یونسی و جنتی نیز دو چهره دیگری بودند که دومین جایزه ادبیات حماسی از ایشان با قطعه‌ای از فرش متبرک حرم رضوی و دیپلم افتخار تقدیر کرد. سپاهی‌یونسی به عنوان فعال اجتماعی گروه کار‌های خوب که یک مجموعه فعال در زمینه یاری رساندن به اقشار ضعیف است، با حضور مسئولان شهری و فرهنگی مشهد مورد تجلیل قرار گرفت.
وی فعالیت‌های خیرخواهانه خود در چهار سال اخیر را نوعی انجام وظیفه اجتماعی توصیف کرد و نشستن لبخند بر لب بچه‌های مناطق محروم را مهم‌ترین دستاورد گروهش در عرصه ملی دانست که می‌تواند موجب آبادانی ایران عزیز شود. جنتی، مدافع حرم و مدافع سلامت، نیز دیگر چهره‌ای بود که در این مراسم از تلاش‌هایش در عرصه حماسه‌آفرینی انسان‌دوستانه قدردانی شد. وی همچنین در سخنان کوتاهی آرمان‌های دینی و ملی خود را یادآوری کرد و با بغضی در گلو که ناشی از ارتباط با امام حسین (ع) بزرگ‌ترین حماسه‌ساز تاریخ بود، از خانواده خود تقدیر کرد.
انتخاب موقعیت مکانی برگزاری مراسم دومین جایزه داستان حماسی، با توجه به موقعیت ویژه آرامگاه فردوسی، بسیار مناسب به نظر می‌رسید. صحنه‌آرایی اصلی این مراسم به نحوی طراحی شده بود که بنای دوست‌داشتنی و خاطره انگیز آرامگاه در نمای پشت صحنه اجرا قاب جذابی را پدید می‌آورد. به‌علاوه، برگزاری مراسم در فضای باز باعث شده بود که هم شیوه‌نامه‌های بهداشتی به نحو مطلوبی رعایت شوند و هم گردشگران و مردم عادی که در حال بازدید از آرامگاه فردوسی بودند، می‌توانستند حتی برای چند دقیقه با محتوای این مراسم همراه شوند.
تضمین کیفیت مناسب صدا و تصویر در رویدادی که در فضای باز و در روز برگزار می‌شود، دشوار به نظر می‌رسد، اما دست‌اندرکاران این مراسم به‌خوبی استاندارد سمعی و بصری آیین افتتاحیه را مدیریت کرده بودند و تصاویر و صدا‌ها با کیفیت مناسبی برای حضار دریافت می‌شد. به‌علاوه، کلیپ‌های تهیه شده به عنوان میان‌برنامه نیز، هم با محتوای بخش‌های مختلف این مراسم انطباق و سازگاری محتوایی داشتند و هم به لحاظ کیفی آثاری درخور، جذاب و متنوع بودند. ترانه و موسیقی نماهنگی که در یکی از بخش‌های میانی مراسم پخش شد، محصول هنرمندان مشهدی بود.
علاوه بر این‌ها، اضافه کردن بخش نقالی و پرده‌خوانی به این مراسم بهترین انتخاب برگزارکنندگان افتتاحیه دومین جایزه داستان حماسی به شمار می‌رفت که با محتوای مراسم سازگاری مناسبی داشت. محمد جهانپا در دو بخش مختلف از این رویداد به قرائت اشعاری از حکیم ابوالقاسم فردوسی و نقالی و پرده‌خوانی پرداخت که بسیار مورد توجه حضار قرار گرفت و حتی توجه گردشگران و افراد رهگذر را هم به خود جلب کرد.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد و رئیس کمیسیون ویژه توسعه و بهسازی توس، در مراسم افتتاحیه دومین جایزه داستان حماسی کشور با اشاره به شعار «مشهدالرضا (ع) جهان‌شهر برکت و کرامت» گفت: مقام معظم رهبری ۲۵ سال پیش در مرقومه‌ای درباره محدوده شهر توس، مسئولان را به رفع مسائل فرهنگی و زیباسازی، آبادانی و حفظ میراث ماندگار در این خطه مکلف کرده بودند، اما ۱۵ سال از آن زمان گذشت و مسئولان وقت تازه به فکر تعیین تکلیف این فرمایشات افتادند.
مجید طهوریان عسکری با بیان اینکه آبادانی، توسعه و پیشرفت در این منطقه قطعا باید شکل بگیرد، گفت: همکارانم در شورای پنجم اقداماتی را شروع کردند که حتما باید ادامه یابد. حتما دولت آقای رئیسی به‌صورت ویژه باید به مسائل توس توجه کند و استدعا می‌کنیم براساس آنچه در سال ۱۳۹۰ برای همکاری در راستای ایجاد رفاه و آسایش و توسعه و آبادانی خطه توس توافق کردیم، عمل کند؛ زیرا مدیریت شهری به‌تن‌هایی نمی‌تواند مطالبه مقام معظم رهبری را در این حوزه محقق کند.
اگر دستگاه‌های دولتی (استانداری، میراث فرهنگی، راه‌وشهرسازی و...) با مدیریت شهری همراهی لازم و کامل کنند، ما بر آنیم این خطه را که بیش از ۴۰۰ شاعر و نامدار در آن زاده شده است و باعث فخر و مباهات این مرزوبوم بوده‌اند، به پایگاه جهانی ادبیات حماسی تبدیل کنیم.
او تأکید کرد: اگر مشهدالرضا (ع) جهان‌شهر است، خطه توس سرزمین جهانی‌شدن ادبیات فارسی و حماسی است. اینجا می‌تواند محل رفت‌وآمد همه انسان‌های علاقه‌مند به ادبیات فارسی باشد و ما مسئولیم در حوزه ادبیات حماسی به‌صورت ویژه عمل کنیم. مدیریت شهری مشهد به‌دنبال طراحی «نشان مشهد» است، اما اگر این نشان از ۲ موضوع حضرت‌رضا (ع) و حوزه حماسی در ادبیات فارسی خارج باشد، نمی‌توان به آن نشان مشهد اطلاق کرد.
وی همچنین آمادگی مدیریت شهری را برای راه‌اندازی دبیرخانه دائمی جایزه سال ادبیات حماسی در مشهد اعلام کرد و گفت: توس نیز می‌تواند به محل اهدای جوایز سالانه مرتبط با حوزه حماسی کشور تبدیل شود که لازم است حوزه هنری دراین‌زمینه با معاونت فرهنگی شهرداری همکاری کند.
طهوریان عسکری که در سخنان خود به تلاش برای طراحی نشان مشهد اشاره کرده بود، در حاشیه مراسم و در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار شهرآرا، توضیح داد که دو شاخصه حضرت امام رضا (ع) و حوزه حماسه‌آفرینی باید در طراحی نشان مشهد مورد توجه قرار گیرند. وی در این گفتگو، ضمن تقدیر از نقش حوزه هنری و همکاری شهرداری مشهد برای برگزاری دومین جایزه داستان حماسی، ابراز امیدواری کرد که خطه توس به پایگاه جهانی سرزمین متمدن ایران در زمینه ادبیات حماسی تبدیل شود.
طهوریان عسکری همچنین اعلام آمادگی کرد که دبیرخانه دائمی این جشنواره با همکاری حوزه هنری به کار خود ادامه دهد و جایزه بین‌المللی فردوسی نیز، با توجه به جایگاه بین‌المللی این شاعر در سطح جهان، طراحی شود. وی در پایان صحبت‌های خود در این گفتگو ابراز امیدواری کرد که جایزه بین‌المللی فردوسی، در نتیجه همکاری نزدیک نهاد‌هایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با مجموعه مدیریت فرهنگی و شهرداری مشهد، طراحی و به صورت سالانه به فعالان ادبیات در سطح جهان اهدا شود.