گفتگو با برگزیدگان نخستین دوره جایزه «داستان حماسی»

شهرآرانیوز - دومین دوره جایزه «داستان حماسی» که فراخوان و مراسم افتتاحیه این رویداد مهر امسال در محل آرامگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اینک به پایان زمان مهلت ارسال آثار هنرمندان به دبیرخانه (نیمه بهمن) نزدیک شده است. جایزه ملی داستان حماسی، یک رویداد فرهنگی نوپا در حوزه ادبیات است که با محوریت حماسه‌های بومی و اقتباس از متون اصیل ایرانی که ریشه در فرهنگ ما دارند، طراحی شده و قرار است به صورت سالانه، توسط حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی، برگزار شود.

ترکیب هیئت داوران این جایزه نیز داوود امیریان، ساسان ناطق و علی اصغر عزتی پاک، هستند و قرار است در یک زمان کوتاه و با دقت حداکثری، به ارزیابی آثار ارسالی بپردازند. سعید تشکری دبیر علمی این رویداد ملی است.

در ادامه، پای صحبت‌های برگزیدگان دوره اول جایزه داستان حماسی نشستیم و مروری کردیم بر تجربه‌ها و مهم‌ترین نظرات کسانی که در دوره قبلی این رویداد، ازسوی هیئت داوران، برگزیده شدند. اهمیت حماسه در ادبیات داستانی کشور، تأثیری که برگزاری جایزه داستان حماسی می‌تواند بر این بخش از ادبیات ایران بگذارد و همچنین نحوه ارتباط و تعامل هنرمندان جوان و پیشکسوت با جایزه داستان حماسی، از مهم‌ترین محور‌های گفتگو با برگزیدگان نخستین دوره جایزه داستان حماسی است که در ادامه می‌خوانید.

توجه به داستان‌های حماسی

سجاد خالقی، برگزیده نخستین جایزه داستان‌های حماسی، برای رمان «مرد‌های مرز شرقی» درباره ضرورت برگزاری جایزه ملی داستان حماسی می‌گوید: ما در کشورمان جشنواره‌های ادبی مختلفی داریم، اما تا جایی که من اطلاع دارم، این تنها رویداد ادبی کشور است که بر موضوع حماسه متمرکز و محورهایش به طور تخصصی در این حوزه تعریف شده است.

به گفته او، وضعیت امروز ادبیات در کشورمان چندان مطلوب نیست و مشکلات ریز و درشت فرهنگی در کشور وجود دارد و در چنین وضعیتی، توجه ویژه و پرداختن به داستان‌های حماسی از جهات مختلف می‌تواند به بهبود اوضاع کمک کند.

او ادامه می‌دهد: جوامع برای ادامه حیات و بقای فرهنگی خود به حماسه نیاز دارند و حماسه می‌تواند حال مردم را خوب کند. علاوه بر این، از منظر اجتماعی نیز داستان‌های حماسی می‌توانند غرور ملی و اعتماد به نفس عمومی بین مردم را ارتقا بخشند و به انسجام روحیه ملی در عرصه اجتماعی یاری کنند.

خالقی با اشاره به نقش برگزاری جایزه ملی داستان حماسی در جذب و ترغیب نویسندگان جوان و پیشکسوت به ادبیات حماسی می‌گوید: نویسندگان زیادی در کشور ما هستند که کمابیش به شیوه‌های مختلف، در حوزه داستان حماسی مشغول فعالیت هستند و به طور مشخص به داستان نویسی در این عرصه می‌پردازند.

او بیان می‌کند: گروهی از این افراد به شکل جسته و گریخته در این عرصه فعالیت می‌کنند و رویداد‌هایی ازقبیل جایزه داستان حماسی می‌تواند سبب شود که نویسندگان بیشتری به این حوزه از ادبیات گرایش پیدا کنند و فعالیت در زمینه داستان حماسی را جدی‌تر پیگیری کنند که خود نیز به خلق آثار بهتر و با کیفیت بهتر منجر خواهد شد.

خالقی یادآور می‌شود: با برگزاری مداوم جایزه داستان حماسی، نویسندگان جوان و پیشکسوتان عرصه داستان نویسی حماسی، این امکان را پیدا می‌کنند که به عرصه فعالیت حرفه‌ای و میدان تلاش در این حوزه بازگردند یا در مسیر رشد و ترقی باقی بمانند.

به گفته او با افزایش کمیت و کیفیت داستان‌های حماسی در سطح کشور، میزان اثربخشی این آثار هم افزایش خواهد یافت و از این منظر، هم اهداف جشنواره داستان حماسی تأمین می‌شود و هم برای نویسنده‌ها اتفاقاتی امیدبخش رخ خواهد داد.

خالقی معتقد است که برگزارکنندگان جشنواره و نویسندگان می‌توانند از این بستر بهره بگیرند و با تعاملی سازنده به ارتقای ادبیات حماسی کشور کمک کنند.

تقویت غرور ملی

او درباره استقبال مردم از داستان‌های حماسی توضیح می‌دهد: در تبیین دلایل این اقبال عمومی به آثار حوزه داستان حماسی، باید در نظر داشته باشیم که حماسه همیشه مخاطب خاص خودش را داشته است.

خالقی ادامه می‌شود: با برگزاری جایزه داستان حماسی می‌توان امیدوار بود که کار‌هایی در کشور انجام شود که هم نویسنده بتواند حرف و نظراتش را از آن طریق مطرح کند و هم امید به آینده و غرور ملی در مخاطب تقویت شود؛ بدین ترتیب هر دو طیف نویسندگان و مخاطبان به اهداف خود و تعالی فرهنگی مورد نظر دست می‌یابند.

او یادآور می‌شود: با توجه به فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های مختلف کشورمان در این جغرافیای وسیع و متنوع، طبیعی است که ما در تاریخ ایران، حماسه‌های گوناگون داریم؛ حماسه‌هایی که تا به حال چندان به آن‌ها پرداخته نشده است یا کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

به گفته خالقی، وقایعی از جمله حمله مغول، هجوم اسکندر مقدونی و... شاید تلخ باشند، اما در مقابل هرکدام از آن‌ها مقاومت‌های مردمی گوناگونی هم به وقوع پیوسته است که از هر کدامشان می‌توانیم به عنوان یک حماسه یاد کنیم و منبعی برای اقتباس داستان‌های فاخر و خواندنی قرارشان دهیم.

او توضیح می‌دهد: باتوجه به اینکه شرکت کنندگان از نقاط مختلف کشور در جایزه داستان حماسی شرکت می‌کنند، می‌توان امیدوار بود که این رویداد، حماسه‌های بومی را زنده و به مخاطبان عرضه کند.

ترویج فرهنگ‌های بومی

پری غلامی از دیگر برگزیدگان دوره قبلی این رویداد به خاطر نگارش رمان «امانت گندمزار» است. او می‌گوید: اگر هدف از برگزاری این جایزه ایجاد یک پل ارتباطی بین داستان نویس‌های امروز ایرانی با ادبیات کهن، به ویژه شاهنامه فردوسی باشد، ضرورت برگزاری مستمر و سالانه جایزه داستان حماسی انکارناشدنی خواهد بود. او بر این باور است برای خلق آثار مرتبط با این اثر جاودانه و بی بدیل، باید در مسیر ادبیات فاخر گام برداشت.

به گفته او هر نویسنده‌ای به ژانری از داستان نویسی علاقه دارد و زبان، لحن و حال و هوایی که نویسنده برای نوشتن انتخاب می‌کند، نشان دهنده سلیقه اوست. جایزه داستان حماسی اگر بتواند نویسندگانی را که به حوزه حماسی علاقه دارند، جذب کند می‌تواند اثرگذاری خوبی در برقراری تعامل سازنده بین نویسندگان و شکوفایی استعداد‌ها داشته باشد.

غلامی با اشاره به فرهنگ‌های مختلف و حماسه‌های بومی کشور بیان می‌کند: داستان یک مقوله شهری است و می‌تواند در زیست بوم‌های مختلف و فرهنگ‌های گوناگون کشور ما ریشه داشته باشد. هرچند این به معنای کوچک شمردن داستان‌های فردی و شخصی نیست. میزان اثرگذاری و اثرپذیری متقابل حماسه‌های بومی بر ادبیات حماسی، به این موضوع بستگی دارد که چه کسی داستان بنویسد و این کار را با چه روش و قواعدی انجام دهد.

او یادآور می‌شود: اگر هدف از برگزاری این جایزه، ترویج فرهنگ‌های بومی باشد، اتفاقی بسیار خوب و خوش یمن است، اما باید مراقب باشیم که این رویداد مهم فرهنگی، کارکرد ابزاری پیدا نکند.

بزرگداشت حماسه‌های امروز

میلاد حسینی، دیگر برگزیده نخستین دوره جایزه حماسی برای رمان «خان‌کوه هزار مسجد»، می‌گوید: ایران کشور حماسه هاست و ما حماسه‌ها را به چند دسته پهلوانی، اساطیری، مذهبی و عرفانی تقسیم می‌کنیم. خوشبختانه کشور ما نمونه‌های گوناگونی از هر چهار نوع حماسه را در تاریخ خودش دارد و بر همین اساس ضرورت دارد که در عصر کنونی، این حماسه‌ها بازخوانی شوند.

او ادامه می‌دهد: برگزاری جایزه حماسی هم به نوعی بازخوانی تاریخ و گذشته کشور ما برای زندگی امروزمان محسوب می‌شود. این رویداد حتی می‌تواند به عنوان بزرگداشت حماسه‌های امروز که از دید مخاطب پنهان مانده اند، برای آیندگان نیز در نظر گرفته شود.

حسینی توضیح می‌دهد: اتفاق مهمی که در دوره قبل جایزه داستان حماسی که با محوریت داستان‌ها و رمان‌های حماسی برگزار شد، رخ داد، تولید داستان‌ها و رمان‌هایی با حجم حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ صفحه بود که به لحاظ خوانش، برای مخاطب جذاب و دسترس پذیر بود و هم شاید بتوان گفت که شکل تازه‌ای از رمان را پیشنهاد می‌کرد.

او یادآور می‌شود: در رویدادی مانند جایزه داستان حماسی، قابل حدس است که استعداد‌های جوان شناسایی و معرفی شوند؛ اتفاقی که در نخستین دوره این رویداد افتاد و من درباره ادامه این روند در دوره دوم هم بسیار خوش بین هستم. جایزه داستان حماسی باید قدری از شکل رقابتی خود دور شود تا بین پیشکسوتان و جوانان رقابت درنگیرد. این دو گروه باید در کنار یکدیگر باشند تا هم افزایی و حمایت‌های بیشتری شکل گیرد.

به گفته حسینی حماسه، پیوندی جدانشدنی با داستان دارد و این قصه‌ها هستند که حماسه‌ها را شکل می‌دهند و این کلید جذابیت حماسه است. علاوه بر این، فضای بومی و قومی ما مملو از حماسه‌های مختلف است و برای نویسنده ایرانی هم حماسه همیشه جذاب بوده و خواهد بود.

او ادامه می‌دهد: نقل حماسه در فرم‌های مختلف، اعم از شعر، نثر، نمایش و... همیشه برای نویسندگان و مخاطبان جذاب بوده است. در عرصه پژوهش نیز لازم است که یک بنیاد فکری مشخص وجود داشته باشد.

حسینی می‌گوید: شهر به شهر و روستا به روستای این کشور قصه‌ها و حماسه‌های خاص خودش را دارد که در میان آن‌ها سوژه‌های بکر و مهمی یافت می‌شود، سوژه‌هایی که بسیاری از آن‌ها شاید هنوز هیچ جا ثبت و مکتوب نشده اند. در میان آثار مکتوب هم تاریخ ما پر از رساله‌ها و متون مهم است که از مهم ترینشان می‌توانیم به گرشاسب نامه، همای نامه، فرامرزنامه، جهانگیرنامه، ابومسلم نامه و... اشاره کنیم.

او یادآور می‌شود: مخاطب ایرانی به واسطه روحیه وطن پرستی خود، آثار ایرانی شبیه شاهنامه را دوست دارد؛ مهم این است که ما چطور می‌توانیم این داستان‌ها را به آثار فاخر و به فرم ایدئال، به روز و استاندارد تبدیل کنیم.