نجمه موسوی‌زاده| شهرآرانیوز؛ مطابق نشانی داده‌شده دنبال تابلوی ورودی شهرک صنفی‌صنعتی طرق می‌گردیم، اما تا چشم کار می‌کند، خودرو‌های سنگین ازجمله اتوبوس، کامیون و تریلی را می‌بینیم؛ خودرو‌هایی که یا در گوشه‌ای از خیابان و گاراژ پارک شده‌اند، یا چندنفر با لباس کار در حال تعمیر آن هستند. شکل و شمایل مکان نشان می‌دهد که به مقصد رسیده‌ایم؛ هرچند که خبری از تابلوی ورودی نیست! همین‌طور که در حال براندازکردن محل هستیم، کامیون قدیمی قرمزرنگی با سرعت زیاد از کنارمان عبور می‌کند و به‌دلیل خاکی‌بودن زمین زیر پایمان، گردوخاک به هوا بلند می‌شود. در این میان هیچ‌چیز به اندازه دیدن کودکان مهاجر افغانستانی که با دردست‌داشتن کیسه‌های برنج در جای‌جای شهرک می‌گردند، توی ذوقمان نمی‌زند. به درخواست واحد‌های صنفی و صنعتی، برای رصد مشکلات شهرک آمده‌ایم؛ مشکلاتی که سال‌هاست صاحبان مشاغل با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
سازمان میادین شهرداری سال ۱۳۷۹ با هدف کاهش بار آلودگی هوا و زیباسازی منظر شهری اقدام به انتقال مشاغل مزاحم به خارج از شهر کرد. یکی از این مشاغل مشمول افرادی می‌شد که در خیابان‌های گاراژدار‌ها و سیدی با خودرو‌های سنگین و نیمه‌سنگین سروکار داشتند و سروصدای زیادی ایجاد می‌کردند. مکان جدید، زمین بایری به مساحت ۲۰ هکتار در نظر گرفته شد که نقطه اتصال آن به شهر، فقط جاده سردخانه بود و عنوان «شهرک صنفی‌صنعتی طرق» بر آن گذاشته شد. چون شهرک هیچ‌گونه امکاناتی ازجمله آب، برق، تلفن و... نداشت، مشکلات زیادی سر راه صاحبان مشاغل مزاحم بود. به همین دلیل چندنفر به‌عنوان نماینده انتخاب شدند تا مسائل را به فرمانداری منتقل کنند. همین جمع هیئت‌امنای شهرک را تشکیل دادند.
۲۱ سال پیش این مشاغل به بعد از پلیس‌راه و خارج از محدوده شهری منتقل شدند؛ بنابراین شهرک زیرمجموعه بخشداری احمدآباد قرار گرفت، اما بعد از چندسال و با گسترش شهر، اصناف برای کسب مجوز باید به شهرداری منطقه ۷ و بخشداری احمدآباد مراجعه می‌کردند. همین موضوع باعث شد تا واحد‌های صنفی و صنعتی داخل شهرک نامه‌ای به فرمانداری بزنند و خواستار تعیین‌تکلیف خود شوند. حسن موحدیان، فرماندار وقت، شهرک را زیرمجموعه شهرداری منطقه ۷ قرار داد و بخشی از مشکلات آنها حل شد.
به این ترتیب نقشه شهرک صنفی‌صنعتی طرق در کمیسیون ماده ۵ به تصویب رسید و قطعات زمین شهرک را آستان قدس رضوی تقسیم‌بندی و واگذار کرد، اما عنوان «صنفی‌صنعتی» برای شهرک باعث شده است تا از قوانین دیگر شهرک‌ها تبعیت نکند. با قرارگرفتن زیرمجموعه شهرداری منطقه ۷ و پرداخت عوارض، از شهرداری خدمات دریافت می‌کنند، اما برخی خدمات مانند آسفالت معابر بر عهده صاحبان مشاغل و مشارکتی است.
کم‌کم مشکلات مربوط به تأمین برق، گاز و تلفن برطرف شد، اما مشکل تأمین آب برای شهرک صنفی‌صنعتی طرق همچنان پابرجاست. محمد پوریان، رئیس هیئت‌مدیره شهرک، در این‌باره توضیح می‌دهد: از زمانی که شهرک جزو شهر نبود، برای تأمین آب قراردادی با شرکت خصوصی آب‌رسانی طرق بسته شده است، ولی مشکلاتی به‌خاطر همین موضوع وجود دارد. به‌عنوان مثال تابستان امسال با قطعی برق، آب شهرک نیز قطع می‌شد. همچنین برخی خیابان‌ها که شامل قرارداد قدیم نبوده است، آب ندارند. می‌توان گفت که مشکلات نبود آب زنجیروار به هم وصل شده است. به آبفای مشهد وصل نشدیم و طرح اگو هم اجرایی نمی‌شود. اجرا نشدن طرح اگو باعث شده است تا لایه دوم آسفالت در معابر شهرک ریخته نشود.
شهرک ساختار مرتبی ندارد و بیشتر شبیه پارکینگ بزرگی است که خودرو‌های سنگین و نیمه‌سنگین در آن به چشم می‌خورد. وقتی این موضوع را با پوریان در میان می‌گذاریم، توضیح می‌دهد: این مکان علاوه بر صنعتی، شهرک صنفی است و مغازه‌های لوازم‌یدکی، تعمیرات خودرو و... در آن وجود دارد. برخی خودرو‌های سنگین به‌دلیل تعمیرات و برخی نیز، چون به آنها سرویس نمی‌خورد، چند روز در اینجا می‌مانند. اگر شهرک سامان‌دهی شود، مشکلات حضور خودرو‌های سنگین در شهر حل خواهد شد. چون خودرو‌های سنگین اینجا پارک می‌کنند و دیگر وارد شهر نمی‌شوند.
برخی از خیابان‌های شهرک خاکی است. به همین دلیل با کوچک‌ترین باد یا حرکت خودرو‌های سنگین گردوخاک بلند می‌شود. زمان شکل‌گیری شهرک در فرمانداری مصوب می‌شود که ۵۰ درصد هزینه‌های آماده‌سازی را مردم، ۲۵ درصد را شهرداری منطقه و ۲۵ درصد را آستان قدس رضوی پرداخت کند. رئیس هیئت‌مدیره شهرک صنفی‌صنعتی طرق با اشاره به این موضوع، توضیح می‌دهد: ۸۵ درصد کار‌های آسفالت تمام شده است، اما در برخی نقاط مانند «کارآفرین»های فرعی هنوز خاکی هستند و به‌دلیل مشارکت ضعیف واحد‌های صنفی، نتوانسته‌ایم آسفالت را تمام کنیم. شهرداری نیز کمکی به ما نمی‌کند که خودش وارد عمل شود و آسفالت معابر را به پایان رساند.
پوریان با بیان اینکه مسئولان با شنیدن کلمه «صنعتی» این انتظار را دارند که باید همه امکانات و خدمات‌دهی را خودمان تأمین کنیم، می‌گوید: کلمه «صنفی» و پرداخت عوارض شهرداری، ما را زیرمجموعه شهری قرار می‌دهد. بسیاری از اقدامات به‌صورت مشارکتی و با کمک افراد مستقر در شهرک تأمین شده است؛ مانند گازکشی و ایجاد امنیت، اما در جا‌هایی نیاز داریم تا مسئولان پای کار بیایند. مصوبه پرداخت سهم ۵۰، ۲۵ و ۲۵ مربوط به زمانی است که جزو مجموعه شهر نبودیم. این مشارکت ۵۰ درصدی برای ما مبلغ زیادی است.
دسترسی‌نداشتن به سرویس حمل‌ونقل عمومی موضوعی است که کارگران شهرک از آن به‌عنوان مشکل یاد می‌کنند. طبق گفته آنها، یکی از خطوط، خارج از شهرک توقف می‌کند و با توجه به مساحت دوهکتاری شهرک، رسیدن تا محل کار سخت است. البته چندسالی است که اتوبوس دیگری داخل محدوده شهرک ایستگاه دارد، اما به‌دلیل سکونت کارگران در بولوار صبا، این افراد تقاضا دارند اتوبوسی از پایانه صبا برای این مکان در نظر گرفته شود.
نبود امکانات رفاهی برای رانندگان گله دیگر آنان است. بیشتر خودرو‌های سنگین از شهر‌های مختلف می‌آیند؛ بنابراین نیاز به برخی امکانات اولیه مانند استراحتگاه و حمام وجود دارد. زمین‌هایی برای ساخت این امکانات از قبل پیش‌بینی شده است، اما به گفته پوریان، آستان قدس رضوی این زمین‌ها را به آنها واگذار نمی‌کند.
شهرک صنفی‌صنعتی طرق به‌دلیل موقعیت مکانی برخی معضلات حاشیه شهر را نیز یدک می‌کشد. یکی از این موضوع‌ها تأمین امنیت شهرک است. سرقت‌های زیاد و حاشیه‌های ایجادشده باعث می‌شود تا برای سامان‌دهی با گرفتن مبالغی از هر گاراژ و مغازه با شرکت خصوصی که زیر نظر نیروی انتظامی فعالیت می‌کند، قراردادی بسته شود، اما، چون شهرک محصور نیست و از همه نقاط آن می‌توان وارد این محدوده شد، امنیت به‌طور کامل تأمین نمی‌شود.
پوریان تأکید می‌کند: نداشتن ورودی و خروجی مشخص برای شهرک باعث شده است تا به معضلات موجود دامن زده شود.
ماهیت و شغل افراد شهرک، اقتضا می‌کند تا فضا‌های امدادی و درمانی مانند درمانگاه در آن وجود داشته باشد. جواد حسین‌زاده، یکی از کسبه شهرک، می‌گوید: حوادث زیادی مانند قطع انگشتان دست هنگام کار با دستگاه، برخورد در کامیون با فرد و... تاکنون در شهرک اتفاق افتاده و با توجه به اینکه نزدیک‌ترین مکان به ما بیمارستان امدادی است، تا رسیدن اورژانس و انتقال فرد به بیمارستان، ضربه ناشی از حادثه سنگین‌تر می‌شود. اگر درمانگاهی در این محل وجود داشته باشد، برای ما بهتر خواهد بود.
زمان بازدید شهرک، کودکان مهاجر ده‌دوازده‌ساله‌ای را می‌بینیم که نه برای بازی، بلکه برای کارکردن به داخل شهرک آمده‌اند. کارشان جمع‌کردن ضایعات است. کارگاه‌های ضایعاتی حومه شهرک باعث ورود این کودکان و تعداد زیادی از مهاجران شده‌اند که شغلشان جمع‌آوری ضایعات است. پوریان توضیح می‌دهد: معضلات کارگاه‌های ضایعاتی زیاد است. آنها لوازم ضایعاتی را با آتش‌زدن بازیافت می‌کنند. این کار باعث می‌شود تا کل شهرک را دود بگیرد. برای سامان‌دهی آنها از گروه‌های امنیتی استفاده کردیم و اکنون اجازه دارند در ساعت‌های مشخصی این کار را انجام دهند.
پوریان می‌افزاید: حضور کودکانی که در اینجا به حال خود رها شده‌اند و با آویزان‌شدن از سطل‌های زباله دنبال ضایعات هستند، علاوه بر آشغال‌پراکنی، مشکلات زیست‌محیطی و سلامت را نیز به‌دنبال دارد. از طرفی ضایعاتی‌هایی که از شهر بیرون رانده می‌شوند، به شهرک می‌آیند و هرروز بر تعدادشان افزوده می‌شود.
از قدیم گفته‌اند حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند. حوادث آتش‌سوزی و خطرات ناشی از آن یکی از موضوع‌هایی است که به‌عنوان مشکل اساسی شهرک صنعتی طرق مطرح می‌شود. به گفته مدیرعامل شهرک، هرهفته شاهد دوسه حادثه آتش‌سوزی هستند که گاهی ممکن است این حوادث جانی نیز باشد. در همین راستا واحد‌های صنعتی چندین‌بار درخواست ساخت ایستگاه آتش‌نشانی را مطرح کرده‌اند.
پوریان می‌گوید: شهرک به‌دلیل فضای صنعتی‌اش نیازمند ایستگاه آتش‌نشانی است و حتی در زمان ساخت آن، فضای ویژه‌ای برای ایستگاه جانمایی شده، اما هیچ‌گاه تعبیه نشده است و در زمان وقوع حادثه باید نیرو‌های آتش‌نشان از ایستگاه بولوار ساعی و درصورت شدت بیشتر حادثه، از ایستگاه میدان عسکریه اعزام شوند.
پوریان با اشاره به اینکه در هفته گذشته نیز شاهد وقوع یک حادثه آتش‌سوزی بودیم، ادامه می‌دهد: شمال‌شرق شهرک، واحد‌های ضایعاتی هستند و این محل مستعد آتش‌سوزی است. بار‌ها شاهد اتفاقات ناگوار در این نقطه و همچنین شهرک بوده‌ایم، اما با وجود اینکه در نشست‌های کمیسیون بهداشت و رابطان شهرداری موضوع را مطرح کرده‌ایم، به درخواست‌های ما پاسخی داده نشده و جواب آنها این بوده است که زیرمجموعه ایستگاه آتش‌نشانی بولوار ساعی هستیم. این حوادث به‌جز اینکه آسیب‌های مالی برای صاحبان صنایع دارد، در برخی مواقع جان افراد را نیز تهدید می‌کند. به‌عنوان مثال بهمن پارسال به‌دلیل آتش‌گرفتن بخاری‌نفتی در اتاقک نگهبانی، نگهبان در اتاقک کارش محبوس شد و تا زمانی که نیرو‌های آتش‌نشانی به محل رسیدند، او به‌علت شدت سوختگی جانش را از دست داد.
رئیس هیئت‌مدیره شهرک صنفی‌صنعتی طرق می‌گوید: نه‌تن‌ها ایمنی، بلکه بحث پیشگیری نیز با ایجاد ایستگاه آتش‌نشانی در شهرک اتفاق می‌افتد. چون به‌علت ماهیت شهرک، همیشه امکان حادثه وجود دارد. به‌عنوان مثال کپسول‌های حمل گاز که در کنار هم قرار دارند، بسیار خطرآفرین‌اند و ممکن است با آتش‌گرفتن یکی از آنها، این شعله به دیگر کپسول‌ها منتقل شود و اتفاق خطرناک بزرگی رخ دهد.
ملک‌های داخل مسیر یکی از مشکلات اصلی شهرک به شمار می‌رود. پوریان می‌گوید: آستان قدس در کمیسیون ماده ۵ متعهد شده است تا املاک داخل مسیر را بازگشایی کند، اما در این بحث خوب عمل نشده است و با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، قرار شد که ۲ ملک را آزاد کنند. یکی از آنها پست برقی است که انتهای بولوار کارگر قرار دارد و به‌نوعی خیابان را بسته است و از طرفی به‌دلیل نبود روشنایی در این مکان، با تاریک‌شدن هوا، حوادثی مانند تصادف را رقم می‌زند. با تعامل با شرکت برق، علائم خطر همچون چراغ چشمک‌زن گذاشته شده است که مقداری ایمن‌سازی شود، اما بیشتر اوقات این چراغ خاموش و سوخته است.
ملک دیگری وجود دارد که مسیر کنارگذر را مسدود کرده است. آن‌طور که پوریان برای ما نقل می‌کند، مالک اصلی فوت کرده و چندسالی است که ملک به وارثان منتقل شده و آستان قدس اجاره‌اش را با وارثان تمدید کرده است.
پوریان ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات ما این است که برای واگذاری این زمین‌ها به بخش خصوصی مشکل داریم. چون گفته می‌شود باید هزینه واگذاری زمین را پرداخت کنید. به همین دلیل حتی اگر بخش خصوصی بخواهد درمانگاه بسازد، باید هزینه زیادی بپردازد. این درحالی است که هزینه واگذاری زمین‌ها همان ابتدا پرداخت شده بود.
محمد علیشاهی، مسئول روابط‌عمومی اورژانس مشهد، با بیان اینکه پایگاه‌های اورژانس بر اساس استاندارد‌های جمعیتی و پراکندگی پایگاه‌ها و نبود دسترسی جانمایی می‌شوند، توضیح می‌دهد: ۳ پایگاه اورژانس و یک اتوبوس آمبولانس در مبادی مختلف اطراف شهرک طرق قرار دارد که شامل طرق، تپه‌سلام و اول ورودی باغچه می‌شود. باید توجه کرد که در شهر بر اساس جمعیت و مکان و همچنین دسترسی به فوریت‌های پزشکی، پایگاه‌های اورژانس ایجاد می‌شود تا در کمترین زمان ممکن خود را برای امدادرسانی برسانند.
مسئول شرکت آب‌رسانی طرق با بیان اینکه آب ۱۰ هزار مشترک را تأمین می‌کنیم، می‌گوید: از سال ۱۳۸۰ شهرک صنفی‌صنعتی طرق زیرمجموعه شرکت آب‌رسانی طرق بوده است و در همه این سال‌ها هیچ‌گاه مشکلی برای تأمین آب آنها نداشته‌ایم. مجید غنمی می‌افزاید: تابستان امسال به‌دلیل قطعی برق، در برخی ساعات آب نیز قطع می‌شد که مشکلی سراسری بود و مربوط به شرکت آب‌رسانی طرق نمی‌شود. درباره اجرای طرح اگو نیز امکانات و تجهیزات لازم را نداریم و باید شرکت آب‌وفاضلاب مشهد آن را اجرایی کند. غنمی درباره اینکه مقرر شده بود تا آب‌رسانی شهرک زیرمجموعه مشهد حساب شود، نیز توضیح می‌دهد: ۲ سال است که نشست‌های مشترکی با شرکت آبفای مشهد برگزار کرده‌ایم، اما به‌دلیل اختلافات حقوقی ازجمله اینکه شرکت آبفای مشهد خواستار دریافت تجهیزات بدون کارکنان است، باعث شده است تا این اقدام انجام نشود. درخواست ما این است که در کنار تجهیزات نیرو‌های باسابقه ما نیز به‌کار گرفته شوند، اما شرکت آبفا این موضوع را نمی‌پذیرد.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری مشهد درباره درخواست ایستگاه آتش‌نشانی در این شهرک می‌گوید: با توجه به درخواست‌های پی‌درپی برای احداث ایستگاه آتش‌نشانی، مطالعات مکان‌یابی برای ساخت ایستگاه در محدوده جاده سردخانه، کارآفرین و خیابان داروپخش انجام شده است تا به این دغدغه مردمی پاسخ داده شود. مسعود ظهوریان ادامه می‌دهد: ساخت ایستگاه آتش‌نشانی در این محدوده در اولویت برنامه‌های سازمان قرار گرفته است و با اختصاص زمین، کار ساخت آغاز خواهد شد تا در ادامه تجهیز و نیرو‌ها نیز سامان‌دهی و این مشکل مردمی حل شود.
حمیدرضا معلم، معاون فنی‌واجرایی شهردار منطقه ۷، درباره نبود آسفالت و وجود خیابان‌های خاکی شهرک می‌گوید: همه معابر خاکی موجود در منطقه مطابق برنامه و بر اساس اولویت‌بندی‌ها آسفالت خواهند شد. شهرک صنفی‌صنعتی طرق نیز در برنامه آسفالت شهرداری منطقه قرار دارد. او با اشاره به اینکه، چون شهرک زیرمجموعه شهری قرار دارد، خدمات به‌صورت کامل به آنجا ارائه می‌شود، می‌افزاید: درباره گلایه مشارکت ۵۰ درصدی از سوی واحد‌های شهرک نیز باید گفت که درصد مشارکت شهروندان در مباحث مختلف مانند جدول‌گذاری، آسفالت و... بر اساس مصوبه شورا مشخص شده است و بر همین اساس مبالغ گرفته می‌شود. سیدرضا جلالی، رئیس اداره املاک شهرداری منطقه ۷، توضیح می‌دهد: این شهرک طرح کمیسیون ماده ۵ را دارد و تا زمانی که آستان قدس رضوی زمین‌ها را تعیین‌تکلیف نکند، به‌دلیل داشتن مالک شخصی، شهرداری نمی‌تواند طرح بازگشایی را اجرایی کند.
حسین اخباری، مسئول روابط‌عمومی معاونت درمان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، درباره نبود درمانگاه در شهرک صنفی‌صنعتی طرق، این‌گونه توضیح می‌دهد: ساخت درمانگاه یک کار انتفاعی خصوصی است و همه درمانگاه‌های شهر با گرفتن مجوز از دانشگاه علوم‌پزشکی و به‌کارگیری پزشکان و پرستاران، فعالیت می‌کنند. واحد‌های موجود در شهرک صنفی‌صنعتی می‌توانند با پیداکردن سرمایه‌گذار درخواست مجوز ساخت درمانگاه بدهند تا این موضوع پیگیری شود.
مسئول روابط‌عمومی سازمان اتوبوس‌رانی درباره نبود خط از بولوار صبا به شهرک صنفی‌صنعتی طرق، می‌گوید: ۲ خط ۷۰۱ و ۷۰۱.۱ شهرک صنفی‌صنعتی طرق را پوشش می‌دهند و سرفاصله هرکدام از این خطوط ۱۵ دقیقه است. خط ۷۰۱ از پایانه انقلاب اسلامی و مسیر‌های میدان ۱۵ خرداد، میدان فرودگاه، شهرک عسکریه، شهرک طرق و... و خط ۷۰۱.۱ در مسیر پایانه انقلاب اسلامی تا ایوان طرق تردد دارد. همچنین خط ۷۰۱ وارد شهرک می‌شود که محیط کارگاهی و صنعتی دارد و ۴ ایستگاه شامل بیشه ۳، کارآفرین ۵، میدان کارآفرین و قبل از پل دارد. عباس اتحادی درباره درخواست کارگران مبنی بر اختصاص خط اتوبوسی از پایانه صبا به داخل شهرک نیز توضیح می‌دهد: خط ۷۵ از پایانه صبا تا حاشیه بزرگراه و ابتدای شهرک می‌آید و شهروندان می‌توانند از ابتدای شهرک با خط ۷۰۱ وارد شهرک شوند. امکان سفر با یک خط در همه شهر، به‌علت گستردگی شهر وجود ندارد.