تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ همین چندروز پیش بود که خبرش از چالوس منتشر شد؛ ۹۶ واحد مسکونی یک برج فقط در ۸ ساعت در آتش سوختند و صبح روز بعد تلی از خاکستر از خود به جا گذاشتند. با همه پیش بینی‌ها و مراقبت‌هایی که می‌کنیم، حوادث در چشم به هم زدنی رخ می‌دهند و گاهی ممکن است با مرگ انسانی همراه شوند. همین دلیل کافی است که برای حفظ جان خانواده هایمان برنامه بچینیم تا از وقوع حوادث پیشگیری کرده باشیم، آن هم در شهری که هم روی گسل است و زلزله خیز و هم ساختمان‌های نامستحکم و غیراستاندارد زیاد دارد.
تجربه زیست شهری می‌گوید که اولین قدم پیشگیری «دانستن» است و آمار‌های آتش نشانی مشهد نیز می‌گوید که بخش زیادی از مأموریت‌های آتش نشانان شهرمان داخل مجتمع‌ها و خانه‌های مسکونی است. خروجی این تجربیات و آمار‌ها می‌تواند این جمله باشد: «شهروندان مشهدی اطلاع چندانی از عوامل خطرآفرین محل زندگی خود ندارند.» در چنین وضعی مدیران شهری مشهد طرحی با عنوان «هم سایگی ایمن» را شروع کرده اند که یک دوره آموزش چهره به چهره برای ساکنان مجتمع‌های مسکونی شهر است برای اینکه آمار حوادث خانگی تا حد زیادی کاسته شود.
یک طرف محوطه مجتمع ۶۲۸ واحدی آفتاب در قاسم آباد صندلی میهمانان است و سوی دیگر بچه‌هایی که سرگرم نقاشی و برنامه‌های جانبی افتتاحیه طرح «هم سایگی ایمن» هستند. فضای مجتمع با حضور این همه زن و مرد کوچک و بزرگ سال به عرصه یک دورهمی بزرگ شبیه است. همسایه‌ها با هم خوش وبش می‌کنند و بچه‌ها مشغول بازی هستند.
در یک گوشه هلنا برگه نقاشی اش را بالا گرفته است و جزئیاتش را با هیجان برای مادرش شرح می‌دهد «مأمورا اومدن که وقتی آتیش گرفت خونه رو خاموش کنن». شش ساله است، اما خجالت نمی‌گذارد بقیه ماجرا را برای من شرح دهد. مادرش می‌گوید: از یک هفته قبل می‌دانستیم قرار است اینجا مراسمی برگزار شود. گفتند قرار است یاد بگیریم چطور در زمان زلزله یا آتش سوزی از خودمان مراقبت کنیم.
او حس خوبی دارد به آنچه اکنون در محیط زندگی اش جریان دارد و ادامه می‌دهد: به نظرم خیلی مفید است، زیرا اهالی خیلی از خانه‌ها نه تنها استفاده از کپسول آتش نشانی را بلد نیستند، بلکه حتی در خانه هم کپسولی ندارند.
امیرحسین و امیرعلی دانش آموزان کلاس هشتمی یکی از واحد‌های مجتمع هستند. آن‌ها را در حاشیه مراسم می‌بینمشان و چندباری می‌روند و می‌آیند. امیرحسین که از دیدن مانور اطفای حریق هیجان زده است، می‌گوید: هیچ وقت یک ماشین آتش نشانی را از نزدیک ندیده بودم. برایم جالب است که چطور آتش را خاموش می‌کنند. او و دوستش از آموزشی که بناست پس از مراسم افتتاحیه ببینند، خوش حال هستند. می‌گوید: به نظرم اگر قرار باشد یک مأمور آتش نشانی به ما آموزش اطفای حریق بدهد، برایمان از خواندن کتاب و کلاس درس دراین باره بسیار آموزنده‌تر است.
خانم موسوی از معدود سالمندان حاضر در محوطه مجتمع است. به گفته خودش ۴ سال پیش در این مجتمع ساکن شده و حالا آمده است ببیند مدیران شهری چه طرحی برایشان دارند. می‌گوید: اهالی اینجا مشکلات زیادی دارند که کسی به آن‌ها رسیدگی نمی‌کند. یکی همین خطر آتش سوزی و زلزله است. ما نمی‌دانیم ساختمانمان چقدر در برابر این بلایا مقاوم است، اما می‌توانیم چیز‌هایی را یاد بگیرم تا در هنگام خطر خسارت کمتری متحمل شویم.
او به خانمی میان سال اشاره می‌کند و می‌گوید: می‌دانم آنچه اینجا یاد بگیریم، برایمان مفید است. برای همین، دخترهایم را که ساکن اینجا نیستند، دعوت کردم تا آن‌ها این آموزش‌ها را ببینند.
پیش از شروع مراسم فرصتی پیش می‌آید تا با یکی از اعضای هیئت مدیره مجتمع آفتاب صحبت کنم. هاشمی که خودش از ساکنان این مجتمع است، می‌گوید: مجتمع مسکونی آفتاب شامل ۶۲۸ واحد است و از این نظر بزرگ‌ترین مجتمع مسکونی مشهد به حساب می‌آید. اگر این تعداد واحد را در عدد ۳ یا ۴ عضو برای هر خانوار ضرب کنیم، اینجا جمعیت زیادی دارد.
آن طور که او می‌گوید، پیش از این همه برنامه‌های اجراشده در مجتمع را خود اهالی مدیریت و اجرا کرده اند و این اولین تجربه بیرونی آن هاست. او دراین باره ادامه می‌دهد: بیشتر خانواده‌های ساکن در این مجموعه فرهنگی هستند و سبک زندگی شان چنین آموزشی را طلب می‌کند.
او به جمعیت حاضر در مراسم اشاره می‌کند و می‌گوید: با وجود اینکه مراسم در ساعات مناسبی از روز برگزار نشده بود و بخش زیادی از ساکنان در محل کارشان هستند، بازهم استقبال خوبی شده است به ویژه از سوی خانم‌های خانه دار و کودکان.
او یقین دارد که دانش اهالی بعد از آموزش‌های این طرح درباره حوادث خانگی بیشتر می‌شود و همین امر امنیت مجتمع آن‌ها را تا حدود زیادی افزایش خواهد داد.
فاطمه سلیمی، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر، نیز در بخش دیگری از مراسم با اشاره به نقش مدیریتی و مشارکتی زنان در فعالیت‌های مرتبط با مجتمع‌های مسکونی می‌گوید: بخش زیادی از فعالیت‌های مشارکتی در چنین مجتمع‌هایی برعهده زنان است و زنان در این مسیر پرچم دارند. پس، برگزاری چنین طرح‌هایی به توانمندترشدن آنان و مدیریت مؤثرتر محل زندگی شان کمک ویژه‌ای خواهد کرد.
او درعین حال از همه بانوان مشهدی به ویژه بانوان ساکن مجتمع آفتاب قاسم آباد می‌خواهد از نرم افزار‌های مجموعه «اکو» و «بهروب» سازمان مدیریت پسماند شهرداری استفاده و هزینه بازیافت این اقلام را صرف امور مجتمع یا محل زندگی شان کنند.
نایب رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای شهر همچنین درباره دیگر برنامه‌های فرهنگی شورا به طرح تحول فرهنگ سرا‌ها اشاره می‌کند که در دست تهیه است. او می‌گوید: کمیسیون فرهنگی شورا با همراهی معاونت فرهنگی شهرداری و اظهارنظر تخصصی کارشناسان و نخبگان، طرح تحول فرهنگ سرا‌ها را اجرا خواهد کرد که به طور حتم پایه گذار اقدامات خوبی خواهد بود.
او در پایان طرح «هم سایگی ایمن» را طرحی فرهنگی می‌داند و تأکید می‌کند: طرح‌های فرهنگی شاید زودبازده نباشند، اما در طول زمان اثرگذار و هنجارسازند.
مجید طهوریان عسگری، دیگر عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد، نیز حوزه ایمنی را از مسائل مهم و اولویت دار در زندگی شهروندی و آپارتمان نشینی می‌داند و می‌گوید: یکی از موضوعاتی که در کنار منشور حقوق شهروندی باید به صورت ویژه به آن توجه کنیم، مسائل مرتبط با حوزه ایمنی در آپارتمان هاست.
به اعتقاد او باید در حوزه فرهنگ شهروندی به ایمنی محل زندگی بیشتر توجه کنیم. طهوریان عسگری طرح «هم سایگی ایمن» را «بسیار خوب» می‌داند که «می تواند نقش مؤثری در ارتقای ایمنی شهروندان داشته باشد».
او می‌گوید: حضور در این طرح و فراگیری مسائل آموزشی مربوط به ایمنی در آپارتمان‌ها کمک می‌کند تا مشهدی‌ها در بحران‌ها کمتر آسیب ببینند.
این عضو شورای شهر حضور مؤثر در حوزه‌های آتش نشانی، بهداشت و درمان و رعایت اخلاق اجتماعی را از ضرورت‌های زندگی در دنیای امروز می‌داند و ابراز امیدواری می‌کند: شهروندان مشهدی در راستای حفظ ایمنی خود و فرزنداشان در مسائل مختلف شهری پیشگام باشند.
معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد هم در این مراسم بر اهمیت موضوع ایمنی تأکید می‌کند و می‌گوید: همچنین نحوه برخورد شهروندان با بحران نیز جز ضروری‌ترین آموزه‌های شهروندی است. از طرفی باید در همه اقدامات فرهنگی، اخلاق اجتماعی به عنوان سرلوحه در نظر گرفته شود.
یوسف اسماعیل زاده با اشاره به تأکید اسلام بر توجه به همسایه اظهار می‌کند: همچنین سبک زندگی ایرانیان را نیز که ملاحظه می‌کنیم، اهمیت مهمان نوازی و ترجیح همسایه به خود نیز در طول تاریخ ما به چشم می‌خورد.
او با اشاره به توجه شورای ششم به مقوله اخلاق اجتماعی ادامه می‌دهد: باید این مقوله سرلوحه اقدامات فرهنگی ما قرار گیرد.
آن طور که در شناسنامه طرح «هم سایگی ایمن» آمده، بناست آموزش‌های این طرح در یک ماه به صورت آزمایشی اجرا شود. از میان مناطق سیزده گانه، افتتاح رسمی در محدوده شهرداری منطقه ۱۰ پیش بینی شده است که از این محل به دیگر مجتمع‌ها و دیگر مناطق شهر تعمیم داده می‌شود. با این تفاصیل، سعید اکبریان، شهردار منطقه ۱۰، هم میزبان است و هم میهمان. او از ابتدای شکل گیری طرح در جریان جزئیات انتخاب مجتمع و سایر موارد بوده و حالا امیدوار به انجام خدمت رسانی‌های دیگر است.
می‌گوید: انتخاب مجتمع مسکونی آفتاب برای افتتاحیه این طرح به دلیل ظرفیت‌ها و آمادگی هیئت مدیره آن انجام شد. در ادامه اجرای طرح هم شهرداری برای خدمات بیشتر همکاری نیاز دارد؛ بنابراین امیدوارم این حرکت الگوی مناسب و موفقی برای دیگر مجتمع‌های مسکونی مشهد باشد.
اکبریان طرح «هم سایگی ایمن» را گسترده‌تر از آموزش‌های اطفای حریق و حفاظت در برابر زلزله می‌داند و ادامه می‌دهد: در این طرح شهروندان با آداب همسایه داری، قوانین آپارتمان نشینی، آموزش سبک زندگی و ایمنی که متناسب با زندگی در کلان شهر و آموزه‌های شهروندی است، آشنا خواهند شد.
شهردار منطقه ۱۰ در پایان به حل مشکلات مجتمع‌های مسکونی منطقه با حمایت مدیریت شهری تأکید می‌کند و می‌گوید: بنا داریم مشکلات اهالی این مجتمع را که جمعیتش از برخی شهر‌های کشور هم بیشتر است، به تدریج و در قالب تفاهم نامه‌های مشترک برطرف کنیم.
بخش عمده‌ای از آموزش‌های این طرح «نحوه آشنایی با حوادث و شیوه مراقبت شهروندان از خود» است که کارشناسان سازمان آتش نشانی در آن خدمت خواهند کرد. حمیدرضا کافی نیا، سرپرست معاونت پیشگیری و آموزش آتش نشانی مشهد، با اعلام آماری دراین زمینه می‌گوید: در سال گذشته نزدیک به ۲۵۰۰ آتش سوزی اعلام شد که در مجتمع‌ها یا منازل مسکونی رخ داده بود. به همین دلیل یکی از برنامه‌های مهم ما برای کاهش آمار حوادث، افزایش سطح علمی و آگاهی شهروندان است و معتقدیم هرچه بیشتر آموزش بدهیم، کمتر حادثه می‌بینیم.
به عقیده او این طرح کمک می‌کند که شهروندان به طور خاص با خطرات مجتمعشان و نحوه استفاده از ابزار‌ها آشنا شوند. کافی نیا یادآور می‌شود: هرچه تراکم جمعیت در یک محدوده یا مجتمع بیشتر می‌شود، احتمال بروز حوادث نیز در آن محدوده یا مجتمع افزایش می‌یابد. به گفته او ۶۵ درصد اعزام همکاران حوزه نجات آتش نشانی برای منازل است که از گیرکردن در آسانسور تا حبس شدن در منزل و اتاق یا نقص در سیستم گاز و موارد دیگر متغیر است.
بخش انتهایی مراسم به رونمایی از تندیس طرح «هم سایگی ایمن» اختصاص دارد که با پیشنهاد فاطمه سلیمی، عضو شورای شهر، این مهم برعهده کوچک‌ترین کودک حاضر در محوطه مجتمع آفتاب گذاشته می‌شود، زیرا این فرهنگ سازی‌ها برای ساختن آینده امثال اوست. به این ترتیب، مادری از اهالی مجتمع به همراه نوزاد چندماهه اش کنار تندیس «هم سایگی ایمن» قرار می‌گیرد تا با دستان کوچک یک نوزاد رونمایی شود.
«همه مجتمع‌های مسکونی و تجاری از سوی رئیس ادارات ناحیه فرهنگی مناطق شهرداری رصد و آمارگیری شده است. پس از آن برنامه آموزش اهالی را آغاز کردیم که مرحله اول آن برای مجتمع‌های مسکونی بیش از ۱۰۰ خانوار است و سپس به سراغ مجتمع‌های بیش از ۵۰ خانوار خواهیم رفت تا درمجموع ۲۰۰ مجتمع مسکونی و تجاری را پوشش دهیم.» فهیمه غلامی، مدیر فرهنگ سرای شهر زیبا و ایمن، با بیان این جمله از پیش بینی زمان سه ماهه برای اجرای طرح «هم سایگی ایمن» می‌گوید و تصریح می‌کند: هدف نهایی طرح «هم سایگی ایمن» اجرای دو محور «ترویج فرهنگ همسایه داری» و «آموزش ایمنی در مجتمع‌های مسکونی» است که در صورت مساعدبودن وضعیت آب وهوا براساس برنامه تعیین شده در خود مجتمع‌های مسکونی اجرا خواهد شد.
به گفته او ویژگی مهم این آموزش‌ها آن است که متناسب با شرایط هر ساختمان تعیین شده است.
آن طور که او می‌گوید: طرح «هم سایگی ایمن» با همکاری مشترک سازمان فرهنگی، تفریحی و سازمان آتش نشانی شهرداری مشهد قرار است در همه مناطق شهر به آموزش خانواده‌ها بپردازد. دو منشور همسایه داری هم که حاوی تصاویر آموزشی است، در تعداد زیاد چاپ شده است و در آسانسور همه مجتمع‌های مسکونی نصب خواهد شد.
مدیر فرهنگ سرای شهر زیبا و ایمن در ادامه تأکید می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد کودکان در آتش سوزی‌ها بیشتر گرفتار خفگی می‌شوند، زیرا اصول خروج از محل را نمی‌دانند. پس بخشی از آموزش‌های این طرح ویژه کودکان است که با حضور مربی اصول ایمنی و در قالب بازی آموزش داده می‌شود.
غلامی می‌افزاید: برنامه آموزش بزرگ سالان با تعیین زمان از سوی اهالی و هماهنگی مدیریت ساختمان در محوطه مجتمع همراه با برنامه تفریحی، آموزش ایمنی هنگام زلزله، آتش سوزی و استفاده از کپسول آتش نشانی اجرا خواهد شد. این برنامه با حضور والدین و کودکان در کنار هم اجرا می‌شود.
به اعتقاد او کاهش آمار عملیات آتش نشانی می‌تواند نشانه مهم تأثیر آموزش‌های شهروندی باشد. او همچنین به برنامه پیش بینی شده پس از پایان طرح نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: یک بانک اطلاعاتی از ساکنان مجتمع‌های مسکونی تهیه خواهیم کرد تا از دایره آموزش‌های شهروندی خارج نشوند. بنا داریم مداوم با ارسال محتوا‌های آموزشی در حوزه‌های مختلف آموزش‌هایی ارائه کنیم. همشهریان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند عبارت «هم سایگی ایمن» را به شماره ۳۰۰۰۸۳۳۲ پیامک کنند.