زردکانلو - افخمی | شهرآرانیوز - نسل ما تئاتر را با سالن اصلی تئاترشهر مشهد شناخت. سالنی که همواره میزبان نمایش‌های خاطره‌انگیز و هنرمندان نام آشنای مشهد بوده است. محلی برای پویایی تئاتر و تعلیم و آموزش هنرمندان جوان. اما اکنون حدود دو سال از تعطیلی سالن اصلی تئاتر شهر مشهد که مهم‌ترین سالن نمایش شهرمان محسوب می‌شود، می‌گذرد. تعطیلی که بنا به دلایل مختلفی، چون تعمیرات و بازسازی سالن و مصوبه‌ای ابلاغ شده از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر واگذاری اماکن فرهنگی زیر نظر این وزارتخانه برای بهره‌برداری به بخش خصوصی صورت گرفت و با شیوع کرونا در کشور هم ادامه پیدا کرد.
با کم شدن همه‌گیری کرونا و بازگشایی دوباره سالن‌ها بعد از نزدیک به دوسال انتظار می‌رفت مشکلات سالن اصلی تئاتر شهر هم تمام شود و این سالن بار دیگر با اجرای نمایش‌های گروه‌های مختلف رونق بگیرد، ولی این موضوع با وجود پیگیری‌های هنرمندان و اهالی رسانه محقق نشد. سرانجام روز گذشته سید عبدا... ارجائی شهردار مشهد از رایزنی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حل مشکل سالن اصلی تئاتر شهر خبر داد.
ارجائی در گفتگو با ایسنا در پاسخ به سؤالاتی درباره به نتیجه نرسیدن بهره‌برداری از گذر فرهنگ و هنر گلستان مشهد، بازگشایی سالن تئاتر شهر مشهد و در اختیار هنرمندان قرار دادن برای اجرا پس از فرایند بهسازی و حذف حمایت شهرداری از اجرا‌های نمایش در مشهد گفت: مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به‌تازگی منصوب شده است. او سه هفته پیش به مناسبت هفته کتاب به شهرداری مشهد آمد و قرار شد که مسائل دوجانبه را بررسی کنیم که امیدوارم در دیدار‌هایی که اتفاق می‌افتد، این مسائل حل شود. دیداری هم با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتم که روحیه خوبی را از ایشان شاهد بودم و امیدوارم که او نیز بتواند به فضای فرهنگی مشهد کمک کند. در نهایت امیدوارم در تعاملات بین شهرداری مشهد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌سرعت این مسائل حل شود.
شهردار ارجائی همچنین بیان کرد: پروژه‌های عمرانی بسیاری در مشهد کلنگ زده شده و کلید خورده که پشتوانه مالی معین و مشخصی ندارند و به‌اصطلاح منبع پایدار بودجه‌ای به آن متصل نیست که یکی از آن‌ها ساختمان تئاتر شهر پارک ملت است. طبق بررسی‌هایی که تاکنون انجام داده‌ایم مشخص نشده که منبع اصلی تأمین اعتبار آن در بودجه شهرداری چه منبعی است. با این حال امیدوارم با مشارکت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مسائل فی‌ما‌بین را حل کنیم. کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر نیز در این موارد به صورت فعالانه ورود پیدا کرده و منتظر هستیم تا نتیجه مشورت آن‌ها در کمیسیون فرهنگی نیز مشخص شود.
در ادامه به سراغ ۴ هنرمند و فعال تئاتر مشهد رفتیم و نظر آن‌ها را درباره اهمیت بازگشایی سالن اصلی تئاتر شهر جویا شده‌ایم که پیش روی شماست.
محمد مداح حسینی
استادیار دانشگاه و منتقد تئاتر
ریچارد ویلکینسون و کیت پیکت پژوهش معروفی دارند با عنوان «تاوان نابرابری». آنجا توضیح می‌دهند که چطور افزایش نابرابری و شاخه‌های متنوع آن همچون نابرابری فرهنگی موجب شیوع مشکلاتی، چون چاقی، ریاکاری اجتماعی، اوباشگری، افسردگی و حتی میل دیوانه وار به خریدن ماشین‌های شاسی بلند می‌شود.
بله ممکن است. خوب هم ممکن است. یا بردارید کتاب را بخوانید یا یک روز بلند شوید بیایید دفتر من در دانشکده تا توضیح دهم.
خواسته و ناخواسته تعطیلی دو ساله مهم‌ترین تماشاخانه این شهر یعنی همان مجموعه تئاتر شهر در کنار پرشمار آفت‌های به جای گذاشته، از قضا خود موجب افزایش نابرابری فرهنگی در فضای عمومی تئاتر این شهر شده و باعث شده که آثار نمایشی بسیاری بدون کیفیت‌های لازم به صرف پرداخت مبالغ کلان در تماشاخانه‌های خصوصی اجرا شوند و روز به روز بیش از قبل رابطه به دشواری بهبود یافته و به مرارت ترمیم شده بین تئاتر مشهد و مخاطبانش را افزایش دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که دهه ۹۰ یکی از موفق‌ترین دهه‌های تئاتر مشهد در قیاس با خودش و نیز در مقایسه با تئاتر در دیگر بخش‌های کشور بوده است. در بررسی این شرایط به نظر می‌رسد که افزایش تعداد تماشاخانه‌ها از جمله دلایل کلیدی این پیشرفت و موفقیت باشد. در این میان مجموعه تئاتر شهر را بی تردید باید به عنوان مهم‌ترین تماشاخانه تئاتر مشهد در دهه ۹۰ به یاد آورد.
در حقیقت این مجموعه بود که امکانات و شرایط ویژه‌ای برای برابری فرهنگی در سطح تئاتر مشهد را ممکن می‌کرد و با ایجاد شرایط بهداشتی برای رقابت میان کارورزان تئاتر مشهد موجب بروز خلاقیت و افزایش ایده‌های مبتنی بر کارآفرینی و درآمدزایی برای تئاتر مشهد می‌شد. از سوی دیگر حضور، فعالیت و روشن بودن چراغ این تماشاخانه و در نتیجه آن رفت و آمد گروه‌های فرهنگی شهر در پارک ملت مشهد موجب بهبود و بهداشت شرایط روانی خاص آن می‌گشت.
حال بیشتر از دو سال است موریانه‌ها در حال خوردن پیانوی گران قیمت این مجموعه هستند. شاید کرونا فقط یک بهانه نجات دهنده بود برای کسانی که زیاد حوصله رفت و آمد تئاتری‌ها را نداشتند، زیرا این مجموعه به دلیل فقدان شجاعت، درایت و مسئولیت پذیری مدیران ارشد پیشین شهرداری و فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنان خاک می‌خورد و مهم‌تر از سرمایه مادی ملی که در چنگال موریانه‌ها اسیر است در حال اتلاف سرمایه روانی‌ای است که در نگاه حسرت آلود هنرمندان شهر به قفل‌های فلزی و سرد درب تئاتر شهر نمایان می‌گردد.
این طور به نظر می‌رسد که این روز‌ها اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مدیر متفاوتی را بر روی صندلی مدیریت می‌بیند. جوان، مسئولیت پذیر و البته شجاع. شهردار شهر هم بیش از همه بر اهمیت برابری فرهنگی و تأثیر تئاتر و هنر بر افزایش تاب آوری اجتماعی آگاه است و هنرمندان نجیب و رنج کشیده تئاتر این شهر هم بیش از همیشه منتظر یک رخداد امیدبخش هستند. شاید آن رخداد امیدبخش بازگشایی مهم‌ترین تماشاخانه این شهر باشد.
عبدا... برجسته
کارگردان تئاتر و مدرس دانشگاه
سالن اصلی تئاتر شهر، همان طور که از نامش پیداست اصلی‌ترین سالن تئاتر مشهد است. مدتی به دلیل کرونا همه سالن‌ها تعطیل بود، اما پس از بازگشایی ها، سالن‌های دیگر فعالیت خود را از سر گرفتند و در این دو سال هم جسته گریخته مجوز برای اجرای عمومی به آن‌ها داده می‌شد به جز سالن اصلی تئاتر شهر.
این سالن جزو اصلی‌ترین سالن هاست و مخاطب تئاتر به خوبی با آن آشناست. تنها سالن قاب دار تئاتر مشهد است که می‌توان گفت از استاندارد‌های لازم برخوردار است؛ و همچنین ظرفیت سالنش به گونه‌ای است که بیشترین تماشاگر را درون خود جای می‌دهد.
در عین حال، فارغ از اینکه چه ضرر و زیانی از تعطیلی این سالن به هنرمندان وارد شده که طبیعتا ضرر و زیانش چشمگیر است، اما بیشتر از زیان مالی از لحاظ روانی اهالی تئاتر و مخاطبان تحت تأثیر این اتفاق قرار گرفته اند. سالن اصلی تئاتر شهر چراغ اصلی تئاتر مشهد بوده و هست و وقتی که آنجا تئاتر اجرا می‌شود انگار تئاتر در همه جای مشهد جریان دارد. بازگشایی سالن اصلی تئاتر شهر باعث رونق بخشی سالن‌های دیگر تئاتر مشهد نیز می‌شود.
کارگردانی که می‌خواهد نمایشی را روی صحنه ببرد اول به معماری سالن اجرا فکر می‌کند مثلا نمایش را برای سالنی قاب دار طراحی می‌کند که آن سالن اصلی تئاتر شهر است، پس وقتی که این سالن تعطیل باشد برنامه ریزی‌های کارگردان دچار مشکل می‌شود. اکنون می‌دانم تئاتر‌های بسیاری براساس سالن اصلی تئاتر شهر طراحی شده اند، اما متأسفانه هنوز امکان اجرا شدن ندارند. در این صورت کارگردانان باید کلا طراحی نمایششان را عوض کنند و بازیگرانشان را کمتر کنند که این امر نشدنی است.
امیدوارم به زودی مشکلات سالن اصلی تئاتر شهر مشهد حل شود و جای خوشحالی است که آقای شهردار نیز به این موضوع ورود پیدا کرده است در صورتی که این وظیفه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است که مشکل را حل کند، چون به هرحال این سالن سال‌ها در اختیار اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و به طبع باید این نهاد متولی مشکل سالن اصلی تئاتر شهر را حل کند.
رضا حسینی
کارگردان و بازیگر تئاتر
تئاتر و جامعه تئاتر از دو محور در این دو سال ضربه خورده اند. اول کرونا که باعث تعطیلی همه فعالیت‌های تئاتر شد و دوم مشکلاتی که برای مجموعه‌های تئاتر شهر در سطح کشور به وجود آمد. تئاتر شهر فقط یک ساختمان نیست و به نوعی قلب تپنده تئاتر در خراسان و مشهد است و وقتی دچار رکود شود، جامعه فرهنگی و هنری هم دچار افت می‌شود. از این رو مدیریت فرهنگی باید به مجتمع امام رضا (ع) و مجموعه سالن‌های تئاتر شهر نگاه ویژه‌ای داشته باشد. تئاتر شهر نگینی در قلب شهر مشهد است که عرصه گاه همه فعالیت‌های فرهنگی این شهر محسوب می‌شود اگر فعالیت در آنجا جریان داشته باشد فعالیت‌های فرهنگی و هنری در شهر هم جریان پیدا می‌کند.
در این بین با تعطیلی سالن اصلی تئاتر شهر در دو سال گذشته، تئاتر مشهد با رکودی فاحش روبه رو شد. به طوری که ما سال گذشته بدترین حضور در جشنواره تئاتر فجر را از لحاظ تعداد کار و جوایز پشت سر گذاشتیم. ما نباید فراموش کنیم که اگر ده سالن کوچک هم در سطح شهر داشته باشیم بازهم ظرفیتشان به سالن اصلی که ۴۰۰ نفر است نمی‌رسد؛ بنابراین برای اینکه بتوانیم فعالیت‌های فرهنگی و هنری گسترده‌ای داشته باشیم باید به این مجموعه به عنوان مکانی که دارای ارزش‌های والایی است نگاه کنیم نه به عنوان یک ساختمان.
همچنین برای تولید اثر فاخر نیاز به سالن‌هایی در حد و اندازه آن کار‌ها داریم. الان بیشتر کارگردان‌هایی که می‌خواستند نمایش بزرگی را روی صحنه ببرند کارشان تعطیل شده به دلیل آنکه مکانی برای اجرای این نمایش‌ها ندارند. متأسفانه آن طور که باید هم کسی پیگیر حل این مسئله نبوده است. این درحالی است که اگر تئاتر شهر فعال باشد تئاتر جریان پیدا می‌کند و هنرمندان مشغول به کار می‌شوند، در نتیجه هنر زنده می‌شود و زندگی جریان پیدا می‌کند.
عباس جانفدا
کارگردان تئاتر و داور بخش هنرهای نمایشی جشنواره هنرهای شهری مشهد
در خبر‌ها خواندم که شهرداری مشهد در تعامل با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بنا دارد که قفل دوساله خاموشی این مجموعه را بشکند.
گرچه درظاهر باید خوشحال باشیم از اینکه بالأخره می‌توانیم در این مجموعه – به عنوان تنها سالن‌های مشهد که تا حدی از استاندارد‌های لازم برای اجرای تئاتر برخوردار هستند- شاهد اجرا‌های خاطره‌انگیز تازه‌ای باشیم، اما نمی‌توان کتمان کرد که همراه این موج امید، بارقه‌هایی از دلهره و اضطراب برای تکرار سوءمدیریت‌های گذشته نیز وجود دارد.
حقیر به عنوان یکی از هنرمندانی که در سال‌های فعالیت این مجموعه هماره با چالش‌ها و دست‌انداز‌های متفاوت برای اجرا در تئاتر شهر مشهد روبه رو بوده‌ام بر این باورم که تنها درصورتی می‌توان به رونق دوباره تئاتر در بهترین نقطه شهر مشهد – پارک ملت- امیدوار بود که ساختار و تشکیلاتی منسجم و منضبط با قوانین و مقرراتی مدون و بدون رانت و پارتی برای تئاتر شهر تعریف شود.
از مشکلات سخت‌افزاری مجموعه نظیر مشکلات پرشمار نور، اتاق‌های گریم، سالن انتظار، نبود آرشیو لباس و کارگاه دکور، نبود بوفه و کافه‌تئاتر و کتابخانه تخصصی و سرویس‌های بهداشتی و اتاق‌های فرمان ناکارآمد تا نبود کادری تربیت‌شده و متخصص برای مهم‌ترین نهاد تئاتری مشهد که بگذریم به باور من، بزرگ‌ترین معضل تئاتر شهر مشهد را می‌توان در مدیریت آن خلاصه کرد. اگر قرار است بازگشایی در تئاتر شهر ایجاد شود قبل از همه باید مدیریتی مستقل انتخاب شود که علاوه بر داشتن برنامه برای درآمدزایی پایدار، بتواند تعامل مناسب با هنرمندان تئاتر مشهد از یک‌سو و مخاطبان فهیم این هنر از سوی دیگر برقرار کند.
در گذشته بحث واگذاری مجموعه به بخش خصوصی مطرح بود و متأسفانه گزینه‌ها و مجموعه‌هایی برای این موضوع درنظر گرفته شده بودند که هنرمندان ترجیح می‌دادند تا در‌های تئاتر شهر بسته بماند و این افراد عهده‌دار مدیریت مهم‌ترین سالن‌های تئاتر در شهر مشهد نباشند.
در این‌باره حرف بسیار است از اجرا‌هایی ضعیف که با رابطه و رانت در گذشته در تئاتر شهر اجرا شده‌اند و اجرا‌های باکیفیت پشت در مانده‌اند تا سوءمدیریت‌هایی که به رانده‌شدن هنرمندان و مردم از این مجموعه منتهی شده است. پروژکتور‌هایی که یکی پس از دیگری از رده خارج شده و بی‌جانشین مانده‌اند، اتاق فرمانی که هیچ ارتباطی با پشت صحنه ندارد و. مثل همیشه امیدوار هستیم. شاید این‌بار تئاتر شهر مشهد به سالنی برای همه هنرمندان از همه سلایق تبدیل شود.