غزاله حسین‌پور| طرح‌های فصلی فروش کتاب با تخفیف، اتفاق خوشایندی در سال‌های اخیر بوده است که با توجه به افزایش افسارگسیخته قیمت کتاب، اهمیت آن روشن‌تر می‌شود. این طرح‌ها که هرسال به صورت فصلی در کشور اجرا می‌شود، طرف‌داران فراوانی هم دارد. کتاب‌خوان‌ها که بخش مهمی از آن‌ها از دید درآمد، جزو اقشار متوسط و متوسط به پایین جامعه هستند، در محدوده‌های زمانی طرح، حضــور چشمگیری در کتاب‌فروشی‌ها پیدا می‌کنند تا کتاب‌های دلخواه خود را با قیمتی مقرون‌به‌صرفه‌تر تهیه کنند. همچنین این اتفاق می‌تواند انگیزه‌ای برای جذب دیگران به مطالعه و خرید کتاب باشد. روشن است که با حمایت مالی مسئولان فرهنگی از فروشندگان، رونق این تجارت خشنودی انتشاراتی‌ها و پخش‌کنندگان و کتاب‌فروش‌ها را نیز به همراه خواهد داشت. پاییز امسال، انتشار خبری مبنی‌بر اجرای محدود طرح پاییزه -فقط در پایتخت- نگرانی‌هایی را پدید آورد. پس از اینکه شهرآرا پیگیر ماجرا شد، یکی از مسئولان ارشاد به خبرنگار ما وعده اجرای طرح در مشهد را داد. چندی بعد وزارت ارشاد نیز خبر داد که این طرح سراسری اجرا خواهد شد.
طرح پاییزه کتاب ۱۳۹۸ از پنجشنبه ۲۳ آبان آغاز شده‌است و پس از ۸ روز، در ساعت ۲۴ پنجشنبه ۳۰ آبان به پایان خواهد رسید. در این دوره ۵۱ کتابفروش مشهدی مشارکت کرده‌اند که علاقه‌مندان می‌توانند تا سقف ۱۲۰ هزار تومان مطابق بهای پشت‌جلد از آن‌ها کتاب بخرند و از ۲۰ درصد تخفیف بهره‌مند شوند. طرح پاییزه کتاب همزمان است با بیست‌وهفتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران که با شعار «حال خوش خواندن» در حال برگزاری است.
گزارش پیش رو دربردارنده دیدگاه برخی کتاب‌فروشان مشهدی و مسئول فرهنگی یادشده درباره این طرح است.
حذف نمایشگاه استانی منطقی‌تر از حذف طرح تخفیف فصلی است
مدیر کافه کتاب آفتاب و انتشارات سپیده‌باوران، شرایط نشر و کتاب‌فروشی‌ها را بحرانی می‌داند و معتقد است طرح تخفیف بهترین طرح یارانه‌ای وزارت ارشاد است، اگرچه انتقاداتی را هم به کیفیت اجرای آن وارد می‌داند. عابس قدسی با اشاره به خبر چندی پیش مبنی بر منتفی شدن اجرای طرح در شهرستان‌ها و محدود شدن آن به پایتخت می‌گوید: بودجه این طرح برای کل کشور کمتر از ۳۰ میلیارد ریال است. اینکه وزارت ارشاد چطور نتوانسته است این بودجه را تأمین کند تا مردم بتوانند کتاب‌هایی را که گران شده‌اند، با تخفیف تهیه کنند، جای پرسش دارد. آیا ارشاد نمی‌توانست از بودجه‌های دیگر بکاهد و به این موضوع بپردازد؟ نظر من و بیشتر کتاب‌فروش‌ها این است که می‌توانست.
این فعال نشر از نوع اولویت‌بندی فعالیت‌های ارشاد انتقاد می‌کند و توضیح می‌دهد: شما نمایشگاه کتاب مشهد را درنظر بگیرید، بودجه و کیفیت آن تناسبی با هم ندارد، چون کیفیت نمایشگاه بسیار پایین است و اعتراض همه اهالی کتاب را به دنبال دارد. ولی متأسفانه وزارت و ادارات کل ارشاد به سبب دیده شدن نمایشگاه‌های استانی حاضر به عقب‌نشینی از برگزاری آن نیستند و ازآنجا که معتقدند نمی‌توان روی طرح پاییزه مانور داد، نمایشگاه را به آن ترجیح می‌دهند. این درحالی است که به‌نظرم شلوغی کتاب‌فروشی‌ها در ایام طرح‌های تخفیف فصلی، سبب شگفتی و ایجاد شوق بوده است.
قدسی حذف نمایشگاه‌های استانی را در شهرهایی، چون مشهد که کتاب‌فروشی‌های پروپیمانی دارد، به دلایل متعدد منطقی‌تر از حذف طرح پاییزه می‌داند. او اعتقاد دارد نمایشگاه‌های استانی به صنعت نشر آسیب وارد می‌کنند، درحالی‌که خیر طرح پاییزه به کل چرخه نشر از جمله کتاب‌فروشان، مراکز پخش، ناشران و کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای می‌رسد. به گفته این کتابفروش، کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای آثار مدنظر خود را از میان انبوه کتاب‌های کتاب‌فروش‌های حرفه‌ای کشور انتخاب می‌کنند، نه از نمایشگاهی که بیشتر مرکز معرفی ناشران بسازبفروشی است که ترجمه‌های جعلی از کتاب‌های مشهور را بی‌هیچ نظارتی عرضه می‌کنند!
از دید او، قیمت بالای کتاب مهم‌ترین عاملی است که وجود طرح تخفیف فصلی را ضروری می‌کند.
طرح تخفیف باعث افزایش افراد کتاب‌خوان می‌شود
مدیر کتابفروشی آبان و انتشارات شمشاد اجرای این طرح را ضروری بیان می‌کند و معتقد است باعث خرید بیشتر مردم می‌شود. امید خواجوی طرح تخفیف فصلی کتاب را برای افزایش شمار کتاب‌خوان‌ها مثبت تلقی می‌کند و می‌گوید: فرد کتاب‌خوان، کتاب خود را در هر شرایطی می‌خرد، اما با اجرای چنین طرح‌هایی آن‌ها که کتاب‌خوان نیستند نیز به خرید ترغیب و به این قشر اضافه می‌شوند.
او اضافه می‌کند: با توجه به اینکه طرح پاییزه بودجه خاصی احتیاج ندارد، اجرا شدنش در مشهد نیز امر مثبتی است. کل بودجه‌ای که برای این طرح درنظر گرفته می‌شود، حدود یک‌چهارم بودجه نمایشگاهی استانی است که هیچ بازخوردی هم ندارد.
ارشاد قول داده است که بازپرداخت‌ها طولانی نشود
بنا به اعتقاد مدیر کتابفروشی هیواد، این طرح «اگر درست اجرا شود» مطمئنا خوب است. عبدالوهاب واعظی در توضیح قیدی که قائل شده است، از مشارکت‌نکردن خود در دوره‌های گذشته طرح می‌گوید و تصریح می‌کند: اساس این طرح‌ها حمایت از کتاب‌فروشی‌ها و تخفیفی است که بهره‌اش مستقیما به مخاطب می‌رسد، اما متأسفانه در سال‌های پیش بازپرداخت‌های ارشاد بسیار طولانی‌مدت بود. به همین علت ما و خیلی از دوستان همکار تمایلی به شرکت در این طرح نداشتیم و در یکی‌دو دوره گذشته هم شرکت نکردیم. بااین‌حال برای حمایت از اهالی مطالعه، حتی بیشتر از سقف تعیین‌شده ارشاد، خودمان تخفیف‌هایی لحاظ می‌کردیم.
این کتابفروش برگزار نشدن طرح پاییزه را نادرست می‌داند؛ چراکه بسیاری از کتاب‌خوان‌ها برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند.
او همچنین از وعده امسال مسئولان مربوط برای بازپرداخت مبلغ حمایتی ظرف چند ماه می‌گوید و این وعده را عامل حضور امسالش در طرح معرفی می‌کند.
پیگیری شهرآرا طرح پاییزه کتاب را به مشهد آورد
زمانی که این گزارش را می‌خوانید، طرح تخفیف پاییزه کتاب در مشهد محقق شده است. در زمان پیگیری ما درباره چرایی برگزار نشدن طرح و اقدامات اداره کل ارشاد استان در این‌باره، معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی، ضمن اعلام اینکه مشهد در طرح تابستانه کتاب، بیشترین فروش در کشور را کسب کرده بود، این میزان را رکورد خیلی خوبی برای کتاب‌خوان‌ها و کتاب‌فروشی‌های مشهد قلمداد کرد.
به گفته افشین تحفه‌گر، شرایط طرح‌های فصلی می‌تواند بستر خوبی برای فروشندگان و مخاطبان فراهم کند؛ زیرا با توجه به شرایط اقتصادی، مردم از تخفیف‌های فصلی استفاده می‌کنند و فرصتی فراهم می‌شود تا شهروندان با کتاب بیشتر آشنایی پیدا کنند و با کتابفروشی ارتباط برقرار کنند.
او با تأکید بر اینکه برای تشویق مردم به کتاب‌خوانی باید طرح‌هایی از این دست گسترش داده شود، اضافه کرد: هم‌اکنون چندین کتابفروشی بزرگ در شهر داریم که تبدیل به پاتوق و مجتمع فرهنگی شده‌اند و فعالیت‌های مختلفی انجام می‌دهند که اگر مردم با این محیط‌ها ارتباط برقرار کنند، می‌توانند از کتاب لذت ببرند.
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد استان ضمن تشکر از پیگیری روزنامه شهرآرا در این زمینه، گفت: در میان درگیری‌های روزمره، از این خبر آگاه نشده بودیم و این پیگیری باعث شد بتوانیم در پی اجرای طرح پاییزه کتاب در مشهد باشیم.