به گزارش شهرآرانیوز؛ ایران از اولین کشور‌هایی بود که در سال ۱۹۹۱ به صورت دیپلماتیک استقلال کشور تازه تأسیس تاجیکستان را به رسمیت شناخت. تاجیکستان به دلیل مجاورت زبانی، تاریخی و فرهنگی با ایران، یکی از اهداف مهم برای تسهیل تعاملات سیاسی و اقتصادی میان کشور‌های آسیای مرکزی بوده است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم که دکترین سیاست خارجی خود را بر تقویت روابط با همسایگان متمرکز کرده، تقویت روابط با کشور‌های آسیای مرکزی بیش از گذشته اهمیت یافته است. سفر‌های اخیر و منظم وزیر امور خارجه به کشور‌های همسایه هم نشان دهنده توجه خاص در این موضوع است. امسال حدود ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به کشور تاجیکستان و حدود ۶۰ میلیون دلار واردات از این کشور انجام شده است.
محمدتقی صابری، سفیر کشورمان در تاجیکستان، مصادف با سی امین سالروز برقراری روابط دیپلماتیک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان، پیامی منتشر کرد که در بخش‌هایی از آن آمده است: «سفر تاریخی آقای رئیسی به جمهوری تاجیکستان در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ میلادی که با استقبال گرم مقامات محترم دولت تاجیکستان روبه رو شد، نقطه عطف و آغاز فصل نوینی در همکاری‌های همه جانبه تهران و دوشنبه است. در این سفر، تعداد هشت سند همکاری در حوزه‌های مختلف بین دو کشور به امضا رسید که با اجرای آن‌ها امیدواریم شاهد تحولات خوبی در روابط دو کشور باشیم.»
کارشناسان و تحلیلگران به دلایل زیادی اشاره می‌کنند که در نتیجه آن، بهتر است روابط ایران و تاجیکستان بهبود یابد و از تیرگی آن جلوگیری شود.
اول: کاهش روابط ایران و تاجیکستان و رها کردن این کشور از سوی ایران باعث جهت گیری‌های جدید و پیدایش شرکای نوین بین رقبای منطقه‌ای ایران شده است. به عنوان مثال، با کاهش سطح روابط تهران و دوشنبه، عربستان سعودی روند توسعه روابط با تاجیکستان را آغاز کرده است و سعودی‌ها می‌کوشند که با وعده‌های مالی به مقامات این کشور و با حداکثر بهره برداری از تیرگی روابط ایران و تاجیکستان، زمینه‌های همکاری با دوشنبه را در حوزه‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی فراهم کنند.
دوم: درست است که ایران با تاجیکستان همسایه نیست؛ ولی مزیت‌هایی در این کشور وجود دارد که هیچ کدام از کشور‌های آسیای مرکزی ندارند و آن فقط موضوع زبان فارسی نیست؛ بلکه بحث تعلق مشترک، فرهنگ و تاریخ مشترک ما با این کشور است.
به دلیل احیای فرهنگ ایرانی در داخل تاجیکستان، ایران به تبادلات فرهنگی از طریق کنفرانس ها، رسانه‌ها و جشنواره‌های فیلم کمک کرد؛ لذا پتانسیل‌ها و پیوند‌های فرهنگی و تمدنی میان دو کشور وجود دارد که با هدف گذاری و برنامه ریزی دقیق می‌توان از آن‌ها بهره‌مند شد و ایده‌هایی مانند بنیان اتحادیه کشور‌های فارسی زبان و بنیان رادیو تلویزیون مشترک را با موفقیت به سرانجام رساند.
سوم: تاجیکستان و ایران با چند تهدید مشترک روبه رو هستند که مهم‌ترین آن‌ها قاچاق مواد مخدر، تروریسم و افراط گرایی است. در منطقه آسیای مرکزی دو کانون با ظرفیت‌های بالا برای فعالیت گروه‌های تروریستی وجود دارد؛ مورد نخست دره فرغانه است، منطقه‌ای بین تاجیکستان و ازبکستان و قرقیزستان که درصورت بروز ناآرامی و بی ثباتی در آن، کل منطقه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
کانون دوم بی ثباتی نیز گستره مرز‌های شمالی افغانستان با کشور‌های آسیای مرکزی به ویژه تاجیکستان است که وقوع بحران در آن، امنیت ایران را در معرض تهدید قرار می‌دهد. همکاری ایران با کشور‌های منطقه از جمله تاجیکستان می‌تواند به صلح و ثبات منطقه و در نهایت امنیت آن کمک کند که در سایه ایجاد امنیت روابط اقتصادی نیز پررنگ‌تر خواهد شد. چهارم: توسعه روابط اقتصادی منطقه ای و یکپارچه کردن ظرفیت‌های اقتصادی، یکی از ابزار‌های مؤثر در کاهش واگرایی‌های سیاسی و افزایش تعاملات میان کشور‌های منطقه‌ای است.
اما نکته حائز اهمیت در توسعه روابط میان ایران و تاجیکستان، این است که برخی استان‌های کشور در این مسیر با توجه به ظرفیت‌های بالقوه فرهنگی و اقتصادی شان، می‌توانند پیشگام و پیشقدم شوند، از جمله استان خراسان رضوی و به صورت ویژه، شهر مشهد. با توجه به آرمان «مشهد، جهان شهر برکت و کرامت» در دوره کنونی مدیریت شهری مشهد، به نظر می‌رسد که شرایط برای توسعه روابط میان ایران و تاجیکستان با محوریت استان خراسان رضوی و شهر مشهد مساعدتر از همیشه است و در این راستا مسئولان ذی ربط می‌توانند با اقداماتی نظیر برگزاری نشست‌هایی به منظور تدوین برنامه عملیاتی، بررسی مسائل و مشکلات صادرکنندگان فعال استان، ارزیابی و پایش تحقق اهداف تجارت خارجی استان با کشور تاجیکستان، برگزاری وبینار‌های تخصصی تجارت با تاجیکستان و برنامه ریزی برای برپایی نمایشگاه ایران در شهر دوشنبه و... این مهم را محقق کنند.