نقشه راه؛ گم‌شده صنعت

محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ «نقشه کلان راهبردی صنعت، خیلی چیز مهمی است؛ این را دنبال کنید. ما نیاز داریم به اینکه سندی تهیه بشود. در این زمینه باید سند نقشه راهبردی صنعتی کشور را تهیه کنید و این را تصویب کنید. یکی از دوستان اشاره کردند که با رفت وآمد دولت‌ها و تغییر دولت ها، [برنامه]نباید تغییر پیدا کند. این‌ها اگر چنانچه به صورت یک سند مصوب قانونی مستمری دردسترس باشد، از آن در طول سال‌های متمادی استفاده می‌شود.»

این جملات، بخش‌هایی از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بود؛ نکاتی که با استقبال کارآفرینان و فعالان اقتصادی روبه رو شده است، به طوری که این افراد معتقدند نبود نقشه کلان راهبردی صنعت، از پاشنه‌های آشیل تولید در سال‌های گذشته است. اما این مسئله از چه نظر اهمیت دارد؟

چندی پیش سیدمحمد بحرینیان، از فعالان اقتصادی، اعلام کرده بود که ۹۸۵ واحد فرش ماشینی دارای پروانه بهره برداری در کل کشور داریم و ۲۸۵ واحد هم در دست اجراست. در هیچ جای دنیا، حتی چین، این طور نیست. در تمام زمینه‌ها در چنین دامی گرفتار شده ایم. یک مثال دیگر تعداد واحد‌های فولادی (انواع فولاد) است که ۶۱۲ واحد دارای پروانه بهره برداری است و ۸۲۸ واحد در دست اجراست.

همین کارشناس اقتصادی در گفتگو با اصناف نیوز، گفته بود که در ایران حدود ۹۰شرکت تولید سیمان داریم که محصولاتشان نه کیفیت مناسبی دارد و نه با قیمت مناسبی عرضه می‌شود. در صنعت فولاد هم همین موضوع مصداق دارد. برآورد می‌شود حدود ۱۰ تا ۱۵درصد برق کشور را صنعت فولاد مصرف می‌کند.

از طرف دیگر، بسیاری از مجوز‌هایی که برای واحد‌های صنعتی صادر می‌شود، محملی برای واردات است. به عنوان مثال ۲۵مجوز برای تولید موبایل در کشور صادر شده است، اما آیا ما واقعا موبایل تولید می‌کنیم. این آمار نشان می‌دهد که نبود نقشه کلان راهبردی صنعت در کشور نه تنها سبب هدررفت بسیاری از سرمایه‌های پولی و انسانی کشور می‌شود، بلکه فرصتی را برای سوءاستفاده افراد سودجو از این وضعیت فراهم کرده است.

هدررفت سرمایه‌های کشور

عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه نبود نقشه راه برای صنعت و تولید، سبب هدررفت حجم زیادی از سرمایه انسانی و مالی کشور و ازجمله خراسان رضوی شده است، می‌گوید: وقتی آمار‌ها را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که واحد‌های زیادی در زمینه‌های مختلف مانند لبنیات، ماکارونی و صنایع و... مجوز دریافت کرده اند و اکنون برخی از آن‌ها یا فعال نیستند یا با کمترین ظرفیت، فعالیت می‌کنند.

حال این سوال پیش می‌آید که مثلا در برخی شهرستان‌های کوچک خراسان رضوی چند واحد تولید فرآورده‌های لبنی مستقر شده اند؟ این واحد‌ها باتوجه به ظرفیت محدود بازار‌های داخلی و خارجی شان با ظرفیت اندکی درحال فعالیت هستند، این درحالی است که کلی هزینه صرف احداث همین واحد‌ها شامل تملک زمین، خرید ماشین آلات و... شده است. مریم سراج احمدی می‌افزاید: البته این مشکل مختص بخش صنعت نیست.

به عنوان نمونه در بخش اصناف نیز شاهدیم که صدور مجوز‌های بی رویه سبب دایر شدن فروشگاه‌های مشابه در یک منطقه شده است. این مسئله در عمل موجب شده است که صاحبان این فروشگاه‌ها بعد از مدت کوتاهی فعالیت خود را متوقف کنند. وی ادامه می‌دهد: طراحی نقشه راه صنعت با کمک تشکل‌های اقتصادی کشور یکی از بهترین راهکار‌ها برای خروج از وضعیت فعلی است.

ما باید به سمتی برویم که براساس آمایش سرزمینی، مزیت‌های استقرار صنایع در هر قسمت از کشور را مشخص کرده، این صنایع را به افرادی که به سرمایه گذاری در حوزه اقتصادی تمایل دارند، معرفی کنیم. سراج احمدی تاکید می‌کند: مسئولان باید با بهره گیری از دانش و تجربه بخش خصوصی، سرمایه‌های کشور را به درستی هدایت کنند. باید توسعه صنعتی استان‌ها براساس پتانسیل‌های هر منطقه صورت بگیرد. به عنوان نمونه اگر یک صنعتی در یک منطقه زمینه دارد، نیاییم صنایع تبدیلی آن را در نقطه دورتری ایجاد کنیم که در عمل هزینه تمام شده افزایش بیابد.

۲۰ درصد صنایع، پروانه بهره برداری می‌گیرند

عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه از میان واحد‌های تولیدی که جواز تاسیس دریافت می‌کنند، فقط ۲۰ درصد آن‌ها پروانه بهره برداری می‌گیرند، می‌گوید: چندسالی است روال شده است بدون محدودیت و به سادگی به افرادی که تقاضا می‌دهند، جواز تاسیس داده شود، این درحالی است که ممکن است جواز تاسیس برای صنایعی که اشباع هستند، هم صادر شود.

رضا نوفرستی می‌افزاید: البته وزارت صمت با یک تناقص مواجه است. ازطرفی اصرار می‌شود که به منظور آسان شدن شرایط کسب وکار، شرایط صدور جواز تاسیس را فراهم کند و ازسوی دیگر صدور بی رویه این جوازها، سبب اشباع واحد‌های تولیدی مشابه در یک منطقه می‌شود.

وی با بیان اینکه برای تاسیس واحد‌های تولیدی باید از متقاضی‌ها طرح توجیه بخواهیم، می‌گوید: تنها نهادی که از افراد طرح توجیهی می‌خواهد، بانک‌ها هستند، این درحالی است که افراد قبل از اینکه واحد تولیدی را دایر کنند، باید با مطالعه به شناخت دقیقی از وضعیت تولید و بازار داخلی و خارجی کالای مدنظرشان برسند. نوفرستی ادامه می‌دهد: اکنون وضعیت به گونه‌ای است که افراد ابتدا یک فعالیت تولیدی را دایر می‌کنند و بعد به دنبال بازاریابی و شناخت بازار‌های هدف می‌روند. این مسئله سبب می‌شود در عرضه محصولات خود دچار مشکل شوند.

عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با بیان اینکه وضعیت فعلی سبب هدررفت سرمایه‌های کشور شده است، می‌گوید: به منظور برون رفت از این وضعیت باید به سمت طراحی نقشه کلان راهبردی صنعت حرکت کنیم. این نقشه راه باید مشخص کند که می‌خواهیم کجا برویم؟ اکنون کجا هستیم؟ چطور می‌توانیم به اهداف مدنظر برسیم؟ چگونه طرح‌ها را در مناطق مختلف کشور تعریف کنیم؟ وی ادامه می‌دهد: پاسخ به این سوال‌ها در نقشه راه صنعت، کمک زیادی به توسعه صنعتی کشور و کاهش هزینه تمام شده تولید و رشد صادرات غیرنفتی می‌کند.