رضا ریاحی|شهرآرانیوز؛ وقتی از سفالگری سخن به‌میان می‌آید، اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد فردی است که با دست‌های گِلی در حال شکل‌دادن به گِل است. این ابتدایی‌ترین تصویر از کار یک سفالگر است که تقریبا همه ما در دوران کودکی این‌کار را تجربه کرده‌ایم.
برای بعضی‌ها، اما سفالگری خیلی بیشتر از یک تجربه دوران کودکی است و از حرفه و شغل و آینده بگیر تا آرامش و تراپی روح و ذوقشان با این هنر درآمیخته است.
یکی از این افراد، هدیه خواجوی، بانوی هنرمند محله امیریه است. او مدرک کارشناسی ارشد رشته برق را دارد، اما همچنان سفالگری، محبوب‌ترین حرفه و سرگرمی او محسوب می‌شود، از نظر او «کار گِل، کار دِل است و کار دل هیچ‌گاه مردنی نیست!»
بانوی هنرمند محله امیریه ما را به اتاق کارش دعوت می‌کند، اتاقی پر از سفال‌های رنگی در گوشه و کنار آن، پر از گلدان‌های کوچک و بزرگ با رنگ‌ها و نقش‌های متنوع که از دل داغ کوره بیرون آمده‌اند و با آدم حرف‌ها دارند وقتی در دستانت جای می‌گیرند. اتاق کار هدیه خواجوی خیلی بزرگ نیست، شاید ۳۰ متر مربع. او تصمیم گرفته به واسطه کاهش هزینه‌ها، فعلا کارش را در خانه انجام دهد.
خودش در این باره می‌گوید: از نظر من یک کارگاه سفالگری حداقل باید ۵۰ متر مربع باشد چراکه در فضای کوچک‌تر امکان جانمایی تجهیزاتی مانند چرخ سفالگری، دستگاه ریخته‌گری، کوره پخت و قفسه‌هایی که ظروف خیس سفالی روی آن قرار می‌گیرند تا خشک شوند و امنیتشان حفظ شود، وجود ندارد.
کارگاه سفالگری ۱۵۰ میلیون تومان پول می‌خواهد. هدیه خواجوی ابزارآلات روی میز کارش را می‌شمارد و می‌گوید: برای این‌کار باید حدود ۲۰ ابزار شکل‌دهنده و تراش‌دهنده درکارگاه خود داشته باشید، از سوزن سفالگری، قلم‌مو، چاقو، تراش، ابزار حلقه و سیم گرفته تا مشته، اندازه‌گیر، قالب، کاردک و ... که تمام این‌ها را با مبلغی کمتر از ۵ میلیون تومان می‌توان خرید، همچنین ۵ میلیون تومان باید برای خرید مواد اولیه‌ای نظیر «خاک رس»، «دوغ‌آب» و «لعاب» کنار گذاشت که متریال اصلی در ساخت ظروف سفالی هستند.
سفالگر محله امیریه ادامه می‌دهد: بیشترین پول را باید برای خرید «کوره سفالگری» کنار بگذارید که به حجم، میزان حرارت تولیدی و برق مصرفی بستگی دارد و انواع برقی و المنتی آن بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان هزینه در بردارد، همچنین چرخ سفالگری هم بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد و انواع برقی، پدالی و چوبی آن در بازار موجود است.
هدیه خواجوی می‌گوید: اگر به این حرفه به دید یک شغل خانگی نگاه می‌کنید و با به‌هم‌ریختگی خانه‌تان مشکلی ندارید، سرمایه اولیه بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان کافی است، اما اگر می‌خواهید کارگاهی اجاره کنید و ابزارآلات پیشرفته‌تر داشته باشید، باید مبلغی حدود ۱۵۰ میلیون را درنظر داشته باشید که از نظر من ارزشش را دارد چراکه بازار بکری پشت این حرفه قرار دارد.
ناهید خواجوی می‌گوید: کار سفال با تمام آرامشی که هنگام کار به آدم می‌دهد، استرس‌ها و اضطراب‌های خودش را هم دارد، کوچک‌ترین اتفاق می‌تواند یک اثر هنری را نابود کند، از ضربه‌ای کوچک که باعث خرد شدن سفال می‌شود تا نوسان برق دستگاه کوره که ممکن است دما را بالا و پایین ببرد و در کسری از ثانیه سفال‌ها را بشکند و تمام! در چنین مواقعی شما هم باید صبر و تحمل و طاقت پذیرفتن شکست را داشته باشید تا در موقع خراب‌شدن اثر هنری، عصبانی نشوید و از نو شروع به کار کنید.
او از ظرفیت روزبازار‌های محلی، فضای مجازی و نگارخانه‌های شهر برای فروش محصولاتش استفاده می‌کند و می‌گوید: در یکی دو سال اخیر ایجاد روزبازار‌های محلی در بیشتر محلات مشهد، زمینه مناسبی را برای فروش کار دست بانوان مشهدی فراهم کرده است، ضمن اینکه در شبکه‌های اجتماعی هم می‌توانید محصول خود را به‌طور کامل معرفی و بفروشید. برگزاری کلاس‌های آموزشی و بازارچه‌ها در فرهنگ‌سرا‌ها و حتی مدارس و مهدکودک‌ها، یکی دیگر از ظرفیت‌های خوب درآمدزایی این رشته است.
خواجوی درباره مهارت‌های تخصصی که یک سفالگر باید با آن آشنا باشد، توضیح می‌دهد: یک سفالگر کاربلد باید با تنظیمات اولیه چرخ و کوره آشنا باشد، اصول خشک‌کردن سازه‌های سفالی را بلد باشد، دقت و ظرافت زیادی برای ساخت اجسام به خرج دهد، هنگام کار با چرخ سفالگری بتواند کنترل بدن و دستان خود را حفظ کند، استفاده از ابزار‌های مختلف را بداند و بر اساس کاربرد، آن‌ها را در دسترس خود قرار دهد.
او با بیان اینکه یک سفالگر متبحر باید توانایی ارتباط برقرارکردن با مشتری را داشته باشد و سلایق و نیاز‌های آن‌ها را بشناسد، ادامه می‌دهد: در ابتدا کار‌های من، سفال‌های تزیینی و دفرمه بود، اما متوجه شدم که مردم بیشتر از اثر دکوری، کار کاربردی را می‌پسندند. این شد که به سمت ساخت ظروف سفالی کشیده شدم که نتیجه بهتری هم برای کسب و کار من داشته است.
بانوی هنرمند مشهدی درباره معضلات هنر سفالگری می‌گوید: از مشکلاتی که شیوع بیماری کرونا برای سفالگران ایجاده کرده است اگر بگذریم، معضلات حادتری وجود دارد که برای رفع آن باید چاره‌ای اندیشیده شود وگرنه این هنر ایرانی در مرور زمان فراموش خواهد شد.
وی بیان می‌کند: مشکلات اصلی در بازار سفالگری و صنایع دستی این است که انواع صنایع دستی وارداتی یا کالا‌های نیمه‌صنعتی تزیینی وارداتی به نام صنایع دستی ایران در بازار شهر‌های مختلف به فراوانی و قیمت به مراتب کمتر عرضه می‌شود و هم‌وطنان ما با خرید این کالا‌ها به اشتغال مردم دیگر کشور‌ها کمک می‌کنند.
خواجوی به سایر مشکلات هنر سفالگری اشاره کرده و بیان می‌کند: ضعف بازاریابی و تبلیغات، به‌روز نشدن دانش هنرمندان، کیفیت پایین محصولات و نبود هیچ برنامه‌ای برای بسته‌بندی فاخر و درخور باعث شده تا توفیق چندانی در روند تجاری‌سازی صنایع‌دستی نداشته باشیم.