حضرت زینب‌کبری (س) دختر بزرگ امیرالمؤمنین علی (ع) و فاطمه زهرا (س) و همسر عبدا... بن‌جعفر طیار بوده است. ایشان به «عقیله بنی‌هاشم» معروف است و از امام‌سجاد (ع) روایت شده که آن حضرت عالمی است که از کسی تعلیم ندیده است. از دیگر القاب ایشان عارفه، عالمه، فاضله، کامله، عابده آل‌على (ع) و نیز صدیقه صغری است، زیرا پیرو راستین مادرش، صدیقه کبری فاطمه زهرا (س)، بوده است.
با حرکت امام‌حسین (ع) از مدینه به‌سوی مکه و از آنجا به‌سوی کربلا، امام زمانش را همراهی کرد و در روز عاشورا خودش پسرش «عون» را آماده و به جهاد در رکاب امام تشویق کرد و فرزندش را با افتخار تقدیم راه امام‌حسین (ع) کرد. حضرت‌زینب (س) اسطوره صبر و استقامت بود و فداکاری‌های این دختر، مادر و خواهر شهید و «حماسه زینبی» در تاریخ ثبت و جاودانه است. در ادبیات شیعی از ایشان به «ام‌المصائب» یاد شده است. حضرت‌زینب (س) را باید نخستین کسی دانست که پس از شهادت امام‌حسین (ع) بر ایشان مرثیه خواند. این اسوه صبوری بعد از تحمل رنج‌ها و مصیبت‌های فراوان در روز عاشورا، به رسالتی که بر دوش داشت، به بهترین شکل عمل کرد و پیام‌آور عاشورا شد.
نقل شده است که در کوفه چنین گفت: «اى مردم کوفه، اى گروه دغا و دغل و بی‌غیرت، اشکتان خشک نشود و ناله‌هاتان آرام نگیرد. مثل شما، مثل آن زنی است که رشته‌اش را پس از محکم‌تافتن و ریستن، باز تارتار می‌کرد. سوگندهاتان را دست‌آویز فساد کردهاید. چه دارید مگر جز لاف‌زدن و دشمنى و دروغ و مانند کنیزان چاپلوسى‌کردن و، چون دشمنان سخن‌چینى‌کردن [..]براى خود بد توشهاى فرستادید که خدا را بر شما به خشم آورد و در عذاب جاودان مانید. آیا براى برادرم می‌گریید؟ آرى بگریید که شایسته گریستنید. بسیار بگریید و اندک بخندید که عار آن شما را گرفت و ننگ آن بر شما آمد.
ننگى که هرگز از خویشتن نتوانید شست و چگونه از خود بشویید این ننگ را که فرزند خاتم‌انبیا (ص)، معدن رسالت و سید جوانان اهل بهشت را کشتید [..]بد است آنچه پیش فرستادید براى خویش و بد است آن بار گناهى که بر دوش خود گرفتید براى روز رستاخیز خود. نابودى باد شما را نابودى [..]کارى شگفت آوردید که نزدیک است از هول آن آسمان‌ها فرو ریزد و زمین بشکافد و کوه‌ها متلاشى شود و از هم بپاشد!»
به‌نقل تاریخ، ایشان در مجلس ابن‌زیاد در کوفه و در مجلس یزید در شام با سخنرانی‌هایی به دفاع از حرکت امام‌حسین (ع) و محکوم‌کردن اقدامات یزید پرداخته است. استاد مرتضی مطهری در کتاب «سیری در سیره ائمه‌اطهار (ع)» درباره حضرت‌زینب (س) می‌فرماید: «یکى از زنان اسلام که مایه افتخار جهان است، زینب‌کبرى (س) است. تاریخ نشان می‌دهد که حوادث خونین و مصائب بی‌نظیر کربلا زینب را به‌صورت پولاد آب‌دیده درآورد.
زینبى که از مدینه خارج شد، با زینبى که از شام به مدینه برگشت، یکى نبود. زینبى که از شام برگشت، رشدیافتهتر و خالصتر بود. حتى آنچه در خلال حوادث اسارت ظهور کرده، با آنچه در خلال ایام کربلا در زمانى که هنوز برادر بزرگوارش زنده بود و مسئولیت به‌عهده زینب گذاشته نشده بود و از زینب ظهور کرد، فرق دارد.»