عاشورا، سراسر مدرسه عشق است. درسهای عاشورا در گفتار و کردار امام حسین(ع) و یارانش دیده میشود و کسی که به دقت در مجموعه این واقعه بنگرد آن را فرا خواهد گرفت.
در ابتدای همه آنها توکل است. امام محمد باقر(ع) فرمودند: «کسی که به خدا توکل کند، شکست نمیخورد» و قیام خونین عاشورا، سرشار از این آموزه نیک الهی است که فرجامی جز پیروی حق بر باطل را به دنبال نداشت. امام حسین(ع) گرچه به استناد دعوتنامههای کوفیان به سمت آنان رفت، اما در واقع توکل حضرت به خدا بود و با این نیت به سرزمین کربلا قدم گذاشت.
همین امر سبب شد تا هنگامیکه خبر بیوفایی مردم و شهادت مسلم بن عقیل(ع) را شنید، تصمیمش را تغییر نداد و برای انجام تکلیف، با توکل به خدا راه خود را ادامه داد.
امام حسین(ع) در این راه، رضا به رضای خدا بود و تسلیم حق شد. هدف امام حسین(ع) فقط خشنودی خدا و پیامبر(ص) او بود.
در این مسیر سختترین مصیبتها را به جان خرید و عزیزانش را از دست داد. امام حسین(ع) هنگامی که میخواست از مکه به سمت عراق خارج شود، خود در خطبهای به این ویژگی اشاره فرموده است: «ما اهل بیت(ع) به آنچه خدا راضی است، راضی و خشنودیم. در مقابل بلا و امتحان او، صبر و استقامت میورزیم. او اجر صبرکنندگان را به ما عنایت خواهد فرمود.»
عاشورا، نماد آزادگی است و حضرت سیدالشهدا(ع) سرور آزادگان. ایشان در پاسخ کسانی که بیعت با یزید را از او میخواستند تا در امان بماند، میفرمود: «آگاه باشید! ناپاکزاده فرزند ناپاک زاده، مرا میان دو چیز مجبور کرده است: بین مرگ و ذلت، ولی هیهات که ما ذلت و خواری را بپذیریم. خداوند پذیرش ذلت را بر ما و بر پیامبر و مؤمنان روا نداشته است و دامنهای پاک و دارای اصالت و شرف و خاندان دارای همت والا و عزّت نفس ما هرگز اجازه نمیدهد اطاعت فرومایگان را بر مرگ شرافتمندانه ترجیح دهیم.»
از بارزترین درسهای عاشورای حسینی ایثار و مقدّم داشتن دیگری بر خود است. در صحنه کربلا، نخستین ایثارگر، خود سیدالشهدا(ع) بود که حاضر شد خود و خاندانش را فدای دین خدا کند و رضای او را برهمه چیز برگزید. حتی زمانی که یاران حضرت به شهادت رسیدند و نوبت به جانفشانیِ بنیهاشم رسید، امام حسین(ع) ابتدا فرزند دلبندشان، علی اکبر(ع) را برای شهادت در راه خدا فراخواند. جلوه دیگر ایثار در کربلا، کار زیبای حضرت ابوالفضل(ع) بود. آن حضرت که با لب تشنه وارد فرات شد، اما با یاد امام حسین(ع) و فرزندانش از نوشیدن آب امتناع کرد.
امر به معروف و نهی از منکر که این روزها در جامعه ما هم کمرنگ شده درس دیگر عاشوراست.
امام حسین (ع) در وصیتنامهای که هنگام خروج از مدینه و در زمان وداع با برادرش محمد بن حنفیه برای وی نوشت، هدف از حرکت خویش را چنین مطرح کرد «من نه از روی سرمستی و گستاخی، و نه برای فساد و ستمگری حرکت کردم، بلکه فقط برای طلب اصلاح در امت جدم حرکت کردم. میخواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره جدم و پدرم علی بن ابی طالب عمل کنم.»