معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ افراط و تفریط در هرچیزی، بخش جدانشدنی از زندگی بیشتر ما آدم‌هاست، حالا می‌خواهد خرید رخت و لباس یا خورد و خوراک باشد یا عبادت کردن. علتش هم این است که نمی‌دانیم اندازه نکو داشتن در هرچیزی، نتیجه‌ای جز سلامت جسم و روان خودمان ندارد. این مقدمه را در خطاب به بیمارانی گفتیم که با وجود منع روزه‌داری، باز هم اصرار به گرفتن روزه دارند و نمی‌دانند نه‌تن‌ها فیضی از این روزه‌داری‌شان نمی‌برند و مرتکب کار حرامی می‌شوند، بلکه پس از بازگشت سلامتی باید قضای آن را هم به جا آورند.
البته ناگفته نماند که خیلی‌ها هم به‌ویژه آن‌هایی که امسال تجربه نخست شرایط بیماری و روزه‌درای را دارند، تکلیف خودشان را تا مدتی به‌درستی نمی‌دانند و با همین شرایط کج دار و مریز سپری می‌کنند. برای همین، امروز می‌خواهیم به کمک تعدادی از متخصصان هر حوزه سلامتی، تکلیف برخی از این افراد را با این شرایط مشخص کنیم. البته این تعیین تکلیف‌ها، اما و اگر‌هایی هم دارد که باتوجه به شرایط برای هرکسی متفاوت از دیگری است.
اگر برایتان این پرسش ایجاد شده‌است که با گرفتن روزه چشمتان ضعیف‌تر می‌شود و نمره عینکتان بیشتر، باید بگوییم تاکنون هیچ مدرکی که ثابت کند روزه‌داری مشکلات انکساری چشم را بیشتر می‌کند یا شماره عینک را تغییر می‌دهد، پیدا نشده است؛ بنابراین گرفتن روزه برای این گروه بدون اشکال است. اما مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم نباید روزه بگیرند، چون فشار داخل چشم آن‌ها زیاد است و هنگام افطار که مایعات مصرف می‌کنند، ناگهان فشار چندبرابری به چشمشان وارد می‌شود که این خطرآفرین است.
مبتلایان به مشکلات دریچه‌ای قلب، منع روزه‌داری ندارند. با وجود این، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنند. بیمارانی هم که فشارخون‌های کنترل نشده دارند، نباید روزه بگیرند، زیرا هرگونه تغییری در حجم خون و شرایط فیزیکی بدن سبب نبود تعادل آب و الکترولیت‌ها در خون و برهم خوردن فشارخون می‌شود. هم‌چنین مبتلایان به نارسایی قلبی و افرادی که مبتلا به کم‌خونی بافت قلب و درد قفسه سینه هستند، روزه برایشان ممنوع است. بیمارانی هم که به علت تنگی رگ‌های قلب عمل آنژیوپلاستی داشته یا جراحی قلب کرده‌اند و اکنون هیچ مشکلی ندارند، بازهم باید درباره شرایط خود با پزشک مشورت کنند.
بیماران ریوی به‌ویژه آن‌هایی که شغلشان ایجاب می‌کند که در محیط بازهم فعالیت داشته‌باشند و گرما و روز‌های بلند بدن آن‌ها را کم‌آب می‌کند، بهتر است روزه نگیرند. بیماران مبتلا به آسم و برونشیت مزمن نیز که با غلیظ شدن خلط بیماری‌شان تشدید می‌شود، نباید روزه بگیرند. کسانی هم که از دارو‌های استنشاقی در طول روز استفاده می‌کنند، براساس فتوای مراجع، این دارو‌ها روزه‌شان را باطل نمی‌کند و می‌توانند روزه بگیرند.
کسانی که پیوند کلیه شده‌اند و هنوز یک سال از موعد پیوند آن‌ها نگذشته است، اصلا نباید روزه بگیرند، اما اگر یک سال از عمل پیوند گذشته باشد و هیچ مشکلی نداشته باشند، با نظر پزشک می‌توانند روزه بگیرند. از نظر متخصصان، نارسایی کلیه مراحل مختلفی دارد و این مسئله شرایط را برای هربیمار متفاوت از دیگری خواهد کرد، اما آنچه مسلم است این است که افرادی که کراتینشان در حد دو یا بالاتر باشد، مبتلایان به فشارخون به‌ویژه کسانی که در ساعت‌های نزدیک به افطار فشارخونشان خیلی بالا می‌رود و آن‌هایی که کلیه‌هایشان مکرر سنگ‌سازی می‌کند، منع روزه‌داری دارند.
به گفته بیشتر مختصصان این حوزه، روزه‌داری در سه‌ماه نخست بارداری اصلا جایز نیست، چون سلول‌های حیاتی بدن جنین درحال رشد و نیازمند تغذیه از خون مادر است. با همه این‌ها، مادران شیرده می‌توانند روزه بگیرند و تشخیص این امر برعهده خودشان است. به این دسته از خانم‌ها توصیه می‌شود که برای افزایش شیر خود، از مایعات بیشتری استفاده کنند و میوه و سبزیجات تازه را به اندازه کافی در وعده‌های غذایی خود بگنجانند.
بیماران مغز و اعصابی که افزون‌بر دز دارو، زمان تجویز دارو هم برایشان اهمیت زیادی دارد یا تشنج کنترل‌نشده دارند یا می‌ترسند به علت روزه‌داری و برهم خوردن تعادل دارو‌ها دچار تشنج شوند یا بیمارانی که به علت ماهیت بیماری‌شان یا اقدامات درمانی مانند رادیوتراپی و شیمی‌درمانی به ضعف مفرط عمومی دچار می‌شوند و این ضعف با روزه‌داری بدتر هم می‌شود، نباید روزه بگیرند. با همه این‌ها، توجه به این نکته ضرور است که بروز نشانه‌هایی مانند سرگیجه و سبک‌شدن سر که به‌علت افت فشارخون و ضعف عمومی ناشی از روزه ایجاد می‌شود، ربطی به مشکلات مغزی ندارد و دلیلی برای روزه نگرفتن هم نمی‌شود.
شکی نیست که افرادی که نیازمند تزریق انسولین هستند، ممنوعیت روزه‌داری دارند. هم‌چنین کسانی که نوسانات قندخون آن‌ها کنترل نشده است. دیابتی‌هایی هم که تجربه افت قند شدید دارند یا دیابتشان از بارداری است، نباید خطر کنند و روزه بگیرند. باقی دیابتی‌ها هم حتما باید زیرنظر پزشک خود آموزش‌های لازم را دریافت کنند و با احتیاط روزه بگیرند. به‌نظر متخصصان دیابت، قندخون بیماران دیابتی پیش از سحر و افطار باید کمتر از ١٣٠ و دو ساعت پس از آن کمتر از ١٨٠ باشد.
مشکلاتی مانند اسهال و یبوست مزمن، سوءهاضمه بدون زخم و روده تحریک‌پذیر با روزه‌داری شدیدتر می‌شوند، اما، چون ضرر چشمگیری متوجه فرد نیست و سبب خو‌ن‌ریزی و... نمی‌شوند، جزو موارد منع روزه‌داری به حساب نمی‌آیند. با همه این‌ها، به این افراد توصیه می‌شود برای جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر، حجم مواد فیبری مانند میوه و سبزیجات را در وعده غذایی خود بیشتر کنند و در طول شبانه روز هشت تا ۱۰ لیوان مایعات بنوشند. اما اگر کسی به‌تازگی آندوسکوپی کرده است و برایش تشخیص زخم‌های فعال دستگاه گوارش شامل زخم معده و اثنی‌عشر داده‌اند، نباید روزه بگیرد.
بر اساس فتوای بیشتر مراجع عظام تقلید از جمله رهبر معظم انقلاب، کسی که می‌داند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته‌باشد، باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست بلکه حرام است، خواه این یقین و خوف از تجربه شخصی او حاصل شده باشد یا از گفته پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر. ملاک تأثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و ناتوانی بر روزه گرفتن هم، تشخیص خود روزه‌دار درباره خودش است؛ بنابراین اگر پزشک بگوید روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دریافته‌است که ضرر ندارد، باید روزه بگیرد.
هم‌چنین اگر پزشک بگوید روزه ضرر ندارد، ولی او بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر داشته‌باشد، نباید روزه بگیرد. در صورت منع، اگر عقیده بیمار هم‌چنان بر این بود که روزه برایش ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد فهمید روزه برای او ضرر داشته‌است، باید قضای آن را به جا آورد. پس مراقب باشید که نه ترک فریضه کنید و نه مرتکب فعل حرامی شوید.
مصرف غذا می‌تواند سبب کاهش، افزایش یا تأخیر در جذب دارو‌ها یا کاهش و افزایش تاثیر آن‌ها شود، پس هیچ‌گاه خودسرانه حتی به بهانه روزه‌داری در میزان و زمان مصرف دارو‌ها نباید تغییر ایجاد کرد. افزون‌بر این، مصرف برخی دارو‌ها هم تداخلی با روزه‌داری ندارد، یعنی با وجود مصرف دارو هم‌چنان می‌توان روزه گرفت، مانند:
افرادی که الگوی مصرف دارویی آن‌ها یک نوبت در شبانه‌روز است، مشکلی با روزه‌داری ندارند و می‌توانند به‌راحتی زمان مصرف داروهایشان را به فاصله افطار تا سحر منتقل کنند.
افرادی که با معده خالی باید دارو بخورند، بهترین زمان مصرف داروهایشان، یک ساعت قبل از سحری است.
به طور کلی بیمارانی که ناچار به مصرف روزی دو یا چند بار دارو هستند، نمی‌توانند روزه بگیرند. با وجود این، ممکن است پس از مشورت با پزشک معالج خود بتوانند دارو‌های خود را در فاصله بین افطار تا سحر استفاده کنند یا در مواردی پزشک با جایگزینی دارو‌های این بیماران با انواع طولانی اثر آن یا تعویض دارو با یک داروی مشابه با نیمه عمر طولانی‌تر، امکان روزه‌داری برای این بیماران را فراهم کند.