فریبا قلی‌زاده | شهرآرانیوز؛ «مریم» و «مروه» دو خواهری هستند که برای ثبت نام به یکی از مدارس خودگردان افغانستانی در حاشیه شهر ورامین آمده‌اند. پس از قدرت‌گیری طالبان در پنجشیر خانواده مروه مجبور شدند به ایران مهاجرت کنند. چرا که دختران‌شان دیگر نمی‌توانستند در آنجا درس بخوانند.
مریم دوست دارد در آینده وکیل شود. می‌گوید خانواده‌اش در ایران سرشماری شده‌اند اما برای‌شان برگه حمایت تحصیلی صادر نشده است و مدارس دولتی آنها را ثبت نام نمی‌کنند. مروه هم دلش می‌خواهد در آینده دکتر شود و به مشکلات زنان رسیدگی کند. می‌گوید دلش برای افغانستان و پنجشیر تنگ شده اما با وجود طالبان ترجیح می‌دهد که در ایران بماند. چرا که طالبان دختران را آزار می‌دهند.
«بهار» یکی دیگر از دخترانی است که به تازگی به همراه خانواده‌اش به ایران مهاجرت کرده است. سن و سالش اندک است اما از اینکه این‌روزها دختران افغانستان نمی‌توانند به مدرسه بروند ناراحت است و می‌گوید متاسفانه دختران ما این‌روزها خانه‌نشین شده‌اند و نمی‌توانند درس بخوانند. می‌گوید دوست دارد معلم شود و به دختران افغانستان آموزش دهد. چرا که جامعه امروز نیاز به دختران باسواد دارد.
مسعود، پدری است که برای ثبت‌نام دو فرزندش به مدرسه‌ای خودگردان در حاشیه شهر ورامین آمده. می‌گوید فرزندانش در مدارس خصوصی در افغانستان درس می‌خواندند و شاگرد ممتاز بودند. حالا اما اجازه تحصیل در مدارس دولتی ایران را ندارند. می‌گوید مگر رهبری ایران دستور نداده بود که همه کودکان مهاجر باید در مدارس ایران درس بخوانند پس چه شد؟
مسعود که پس از روی کار آمدن طالبان مجبور به مهاجرت شده می‌گوید: «پس از روی کار آمدن طالبان همه چیزمان را از دست دادیم. هرچند در دولت سابق مشکلاتی وجود داشت اما نفس راحت می‌کشیدیم و شرایط کار نیز مهیا بود. فرزندانم در بهترین مدارس درس می‌خواندند. اما با ورود طالبان شغل‌مان را از دست دادیم و همه چیزمان از بین رفت. مجبور شدیم مهاجرت کنیم. چرا که اگر می‌ماندیم از گرسنگی در آنجا تلف می‌شدیم.»
مسعود که با پاسپورت و ویزای قانونی وارد ایران شده، بعد از تمدید نشدن ویزا در طرح سرشماری شرکت کرده است. اما با برگه سرشماری فرزندانش را در مدارس دولتی ثبت‌نام نکردند. می‌گوید ایران سال‌هاست که میلیون‌ها مهاجر را در خاکش پذیرفته و ما از این بابت از آنها سپاسگزاریم. توقع داریم به دستور رهبری ایران درمورد تحصیل کودکان افغانستانی در ایران عمل شود و کودکان ما بتوانند باسواد شوند.
دانش‌آموزان دارای مدارک اقامتی معتبر که شامل دارندگان کارت آمایش و دارندگان پاسپورت اقامتی و خانوار هرساله بدون مشکلی وارد مدارس دولتی می‌شوند. براساس آمارهای وزارت آموزش و پرورش بیش از ۵۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در مدارس ایران مشغول به تحصیل هستند.
دسته دیگری از این دانش‌آموزان را افرادی تشکیل می‌دهند که مدارک اقامتی والدین آنها با یکدیگر متغیر است. به طور مثال مدار دارای پاسپورت و پدر کارت آمایش دارد. این دسته از کودکان نیز امسال توانسته‌اند وارد چرخه آموزش شوند.
دسته آخر نیز دانش‌آموزانی هستند که در سال‌های گذشته برگه حمایت تحصیلی را دریافت کرده و امسال همان را تمدید می‌کنند. این افراد نیز برای ورود به مدارس مشکلی ندارند.
اما افرادی که سرشماری شده‌اند چون کد اختصاصی ندارند و برگه حمایت تحصیلی برای‌شان صادر نشده نتوانسته‌اند وارد چرخه آموزش شوند.
صبرا قاسمی مدیر مدرسه معرفت و از فعالان آموزشی مهاجر معتقد است اگر مدارس خودگردان بیشتر شود می‌توان از بی‌سواد ماندن کودکان مهاجر جلوگیری کرد.
قاسمی که سابقه ۲۵ ساله در عرصه آموزش کودکان دارد می‌گوید: «مدارس ویژه مهاجرین هیچ بار مالی روی دوش آموزش و پرورش ندارد. اگر نیاز به نظارت است، آموزش و پرورش و هر نهاد دیگری می‌توانند بر این مدارس نظارت کنند. اما به تازگی دستوری به فعالان حوزه آموزش مهاجرین ابلاغ شده است که فعالیت‌های فرهنگی، خیریه‌ای و آموزشی برای کودکان مهاجر توسط مهاجرین ممنوع است.»
به گفته قاسمی مدارس خودگردان آخرین پناه و آخرین امید کودکان بازمانده از تحصیل است و هیچ‌وقت اینگونه نبوده است که دانش‌آموزی با اقامت قانونی بخواهد در مدارس خودگردان درس بخواند.
درحال حاضر مدرسه معرفت ۱۵۰ دانش‌آموز در مقاطع مختلف ثبت‌نام کرده است. اما مدیر این مدرسه پیش‌بینی کرده که تا پایان شهریور ماه این رقم به ۵۰۰ نفر برسد.
قمر تکاوران فعال اجتماعی مهاجران اما می‌گوید بسیاری از دارندگان برگه حمایت تحصیلی نیز نتوانسته‌اند در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند و وقتی به مدارس مراجعه می‌کنند تنها پاسخی که می‌شوند این است که مدارس ظرفیت ندارند. به گفته تکاوران این اتفاق در سال‌های گذشته نیز برای بسیاری از دانش‌آموزان مهاجر رخ می‌داد و این کودکان یا مجبور به ترک تحصیل می‌شدند یا مدارس خودگردان را برای تحصیل انتخاب می‌کردند. او ضمن ابراز نگرانی از عدم ثبت‌نام کودکان مهاجر تازه وارد در مدارس می‌گوید: حدود دو هفته دیگر مدارس بازگشایی می‌شوند و این خیلی نگران کننده است که امسال گمان می رود کودکان بیشتری از تحصیل باز بمانند.
این فعال اجتماعی می‌گوید: «حتی اگر مدارس دولتی ظرفیت پذیرش کودکان افغانستانی را نداشته باشند، می‌توان مدارس را مانند سال‌های گذشته چند شیفت کرد. علاوه‌بر این طبق فرمان رهبری هیچ کودکی در ایران نباید از تحصیل باز بماند. همچنین طبق پیمان‌نامه حقوق کودک که ایران نیز آن‌را امضا نموده است، هر کودکی فارغ از ملیت و قومیت حق دارد از تحصیل رایگان برخوردار باشد و باید امکانات تحصیل و آموزش برای تمامی کودکان مهیا باشد.»
تکاوران همچنین تاکید کرد که پیگیری‌ها برای حق آموزش کودکان افغانستانی در ایران به معنای نادیده گرفتن مشکلات تحصیلی کودکان ایرانی نیست و معتقد است که اگر کودک ایرانی دارای مشکلات تحصیلی است باید مشکلات آنها را نیز پیگیری کرد.
چالش عدم ثبت‌نام کودکان افغانستانی در مدارس دولتی مربوط به امسال و یا سال گذشته نیست. سال‌های سال است که کودکان مهاجر زیادی نمی‌توانند به دلایل مختلف اعم از نداشتن مدارک کافی و نداشتن ظرفیت مدارس وارد چرخه آموزش شوند. این در حالی است که مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۴ دستور دادند که «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.»
دریافت خدمات آموزش عمومی حق بدیهی هر انسان، فارغ از نژاد و ملیت آن است. محرومیت از تحصیل کودکان به ضرر جامعه و ظلم به کودکان محسوب می‌شود.
منبع: فراز