معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ «از هر ۲ زن و ۴ مرد بالای ۵۰ سال در دنیا یک نفر در هرگروه جنسی مبتلا به پوکی استخوان است.» این برآورد بنیاد بین المللی استئوپروز (پوکی استخوان) از شیوع گسترده این بیماری در دنیاست که هر روز بیشتر از قبل قربانی می‌گیرد و هزینه‌های زیادی را به جامعه تحمیل می‌کند. این شرایط در کشور‌های درحال توسعه‌ای مانند ایران به مراتب بدتر است؛ ۴۰ درصد ایرانیان بالای ۵۰ سال مشکل پوکی استخوان دارند، بدون آنکه خودشان بدانند.
قسمت دردناک ماجرا هم همین جاست؛ بیشتر این افراد تا زمانی که دچار شکستگی‌های پی درپی استخوانی یا درد‌های شدید اسکلتی نشوند خبری از بیماری شان پیدا نمی‌کنند. بیماری که راه‌های پیشگیری از آن و کنترلش بسیار ساده و کم هزینه است. به ویژه برای زنان که شانس ابتلایشان به این بیماری چهار برابر بیشتر از مردان است.
پوکی استخوان روندی طبیعی در بدن همه ما انسان‌هاست، اما نه در سنین جوانی و میان‌سالی، بنابراین اگر پیش از رسیدن سالمندی علائمی مانند درد مفاصل، مشکل در ایستادن و راست نشستن، کوتاه شدن قد و شکستگی استخوان با کمترین ضربه را احساس کردید باید بدانید که مبتلا به پوکی استخوان شده‌اید و باید تغییر جدی در سبک زندگی‌تان ایجاد کنید.
فعالیت بدنی برای ساخته شدن و حفظ استخوان از کودکی تا سنین پیری ضروری است، ازاین رو ورزش قسمت مهمی از برنامه پیشگیری و درمان پوکی استخوان هم محسوب می‌شود. مفیدترین نرمش‌هایی که توده استخوان را حفظ می‌کند و حتی سبب افزایش مختصر آن می‌شود، نرمش‌های تقویتی و استقامتی است؛ البته باید حواسمان باشد که در هنگام ورزش، فشار ناگهانی روی استخوان‌ها وارد نیاید و از ورزش‌هایی که ممکن است ضربه‌های زیادی به استخوان‌ها بزند، خودداری کنیم. درضمن، مانند همیشه باید نگاه ویژه‌ای به پیاده‌روی داشت.
مصرف منظم ۱۰۰۰میلی گرم کلسیم در روز ضروری است. این میزان برای افراد بالای ۵۰ سال ۱۵۰۰میلی گرم و برای زنان حامله و شیرده دست کم ۱۲۰۰میلی گرم است. مواد غذایی غنی از کلسیم هم شیر، ماست، پنیر و ماهی هستند. برای نمونه مصرف یک لیوان شیر کم چرب ۳۰۰میلی گرم و یک لیوان ماست کم چرب ۴۰۰میلی گرم کلسیم دارد. درصورت دسترسی نداشتن به مواد حاوی کلسیم هم، می‌توان از مکمل‌های غذایی به همراه ویتامین D استفاده کرد، این مکمل‌ها را بهتر است به همراه وعده‌های غذایی یا هنگام خواب خورد تا بیشتر جذب بدن شوند. یادتان باشد؛ موادی مانند قهوه، سیگار، گوشت قرمز و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانع از جذب کامل کلسیم دریافتی می‌شوند. مواد غذایی مانند لبنیات، زرده تخم مرغ، بعضی ماهی ها، روغن ماهی و جگر هم به مقدار زیادی حاوی ویتامین D هستند.
برخی سرطان‌ها و بیماری‌های ژنتیکی، غدد، گوارشی، خونی و روماتیسمی (نظیر پرکاری تیروئید، سلیاک، نارسایی مزمن کلیه، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های مزمن کبدی و دیابت نوع یک) در افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان نقش بسزایی دارند. بیماری‌هایی که در بیشتر آن‌ها این سبک زندگی نادرست ماست که باعث ابتلای به آن‌ها می‌شود، بنابراین تغییر و اصلاح در سبک زندگی به هر منظوری که باشد، نتیجه‌اش مثبت و عالی خواهد بود. اگرچه یائسگی زودرس را نباید در دسته بیماریها تقسیم بندی کرد، ولی بروز این اتفاق قبل از چهل وپنج سالگی در خانم‌ها نیز می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را تا چندین برابر افزایش دهد.
داشتن برخی عادت‌های غذایی یا رفتاری نامناسب تأثیر مستقیمی روی سلامت استخوان‌ها دارد که باید آن را ترک کرد، مانند مصرف زیاد پروتئین که باعث دفع کلسیم بیشتر از کلیه‌ها می‌شود؛ مصرف زیاد تنقلات شور که فشارخون را افزایش می‌دهد و کلیه‌ها را مجبور به دفع کلسیم می‌کند؛ پرهیز از قرارگرفتن درمقابل نورخورشید به دلیل ترس از آفتاب سوختگی یا نوع سبک زندگی (نیاز یک فرد بزرگ‌سال بالای ۵۰ سال به ویتامین D خورشید ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز است)؛ عادت به مصرف زیاد قهوه به دلیل داشتن کافئین بیش از حد که جذب کلسیم در بدن را مختل می‌کند؛ رژیم‌های لاغری شدید که به از دست دادن وزن زیاد و ناگهانی منجر می‌شود؛ استعمال دخانیات که موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان می‌شود و مصرف مشروبات الکلی به هر میزانی که باشد.
استخوان‌ها از فیبر‌های کلاژن و مواد معدنی تشکیل شده‌اند. از بدو تولد تا اوایل بیست سالگی، این سلول‌ها با جذب موادمغذی و معدنی رشد می‌کنند و متراکم می‌شوند؛ اما از سی وپنج سالگی به بعد این روند سیر نزولی به خودش می‌گیرد و هرچه سن بیشتر شود از تراکم استخوان هم کاسته می‌شود که امری طبیعی است. در این بین برخی عوامل نقش کاتالیزور را بازی می‌کنند که مستقیم به سبک زندگی ما برمی‌گردد.
مطالعات محققان نشان می‌دهد، مصرف دارو‌های استروییدی، هورمونی، ضد تشنج و ضد افسردگی بیشتر از دیگر دارو‌ها کاهش‌دهنده تراکم استخوان‌هاست. همچنین آنتی اسید‌های حاوی آلومینیوم برای درمان سوزش سردل، دارو‌های شیمی درمانی، دارو‌های سیکلوسپورین و تاکرولیموس برای پیشگیری از پس زدن عضو پیوندی، هپارین برای پیشگیری از لخته شدن خون، فوروزماید و تورزماید برای درمان نارسایی قلب، مدروکسی پروژسترون استات برای پیشگیری از بارداری، متوترکسات برای درمان سرطان و آرتریت روماتوییدو پیوگلیتازون و رزیگلیتازون برای درمان دیابت نیز سبب کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شوند.
*** *** ***
۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان
پوکی استخوان سالانه بیش از ۳ هزار میلیارد تومان به سیستم سلامت کشور هزینه تحمیل می‌کند.
پوکی استخوان از سرطان سینه و سرطان پروستات نیز بیشتر شایع است.
زنان > مردان
۷۰ درصد زنان و ۵۰ درصد مردان ایرانی بالای ۵۰ سال مشکل پوکی استخوان دارند.
۶۰ درصد
میزان مصرف کلسیم در کشورمان تنها ۶۰درصد و مصرف ویتامین D ۱۵ درصد نیاز روزانه مردم است.
۸۰ درصد
۸۰ درصد جمعیت کشور به کمبود ویتامین دی و کلسیم مبتلا هستند.
۴۰ درصد
بیش از ۴۰درصد ایرانیان پوکی استخوان دارند که در ۱۰ تا ۱۵درصد موارد به شکستگی و بی‌حرکتی منجر می‌شود.
+۵۰ سال
نیمی از زنان بالای ۵۰ سال ایرانی شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان دارند.
۶.۵۶ مرگ
حدود ۶.۵۶ مرگ در هر ۱۰۰هزار مرگ در منطقه خاورمیانه هرساله مربوط به پوکی استخوان است.
۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰ نفر
بیش از ۲۰۰میلیون نفر در سراسر دنیا به پوکی استخوان مبتلا هستند.
۲۰ تا ۵۰ درصد
۲۰ تا ۵۰ درصد شکستگی‌های لگن به مرگ منجر می‌شود و پوکی استخوان در این‌باره نقش مهمی دارد.
۸۰ درصد
به دنبال شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ۸۰درصد موارد فرد به وضعیت قبلی خود از لحاظ توانایی انجام فعالیت‌های روزانه برنمی‌گردد و در ۵۰ درصد موارد فرد برای راه رفتن به کمک نیاز پیدا خواهد کرد.