آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ در پی اهانت ها، ضرب وشتم‌ها و ترور‌هایی که در اغتشاشات اخیر به ساحت روحانیت شد، با حجت الاسلام والمسلمین امیرعلی حسنلو، استاد سطوح عالی و مدیرگروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه، گفتگو کرده ایم که مشروح بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید:
قرآن منزلت عالمان و دانشمندان را بسیار رفیع تبیین و از علما در شناخت توحید به بلندمرتبه‌ترین انسان‌ها یاد می‌کند: «انما یخشی الله من عباده العلماء» یعنی علما در شناخت خداوند و خوف الهی از همه پیشگام ترند. قرآن در چندین آیه ضمن بیان منزلت علما، مردم را به ارتباط مستمر با آنان امر کرده است: «فاسئلوا اهل الذکر». در دوران غیبت مصداق اهل ذکر فقها، علما و روحانیت هستند. در روایات و سخنان معصومان (ع) نیز بر جایگاه و رسالت عالمان دین تأکید بسیار شده است.
در برخی از این روایات از دین شناسان و عالمان به عنوان وارثان پیامبران یاد می‌شود (کافی: ج ۱، ص ۳۲) که پرچم سنگین هدایتگری و دعوت انسان‌ها به سوی خدا را پس از پیامبراکرم (ص) و امامان (ع) عهده دارند و دین با تلاش آنان ابقا می‌شود. از نگاه پیامبراکرم (ص) عالمان دین، جانشینان آن حضرت (ص) هستند. در روایت دیگری پیامبراکرم (ص) از عالمان به عنوان امینان خداوند در زمین یاد می‌کند. ایشان فرمود: «دانش ودیعه خدا در زمین است و دانشمندان امینان خداوند بر آن هستند.
پس هرکس دانش خود را به کار بندد، امانتش را ادا کرده و هرکس به کار نبندد، جزو خیانت کاران است» (وسائل الشیعه: ج ۲۷، ص ۱۳۹)؛ و نیز فرمود: «یا عالم باش یا متعلم یا دوستدار علما. اگر غیر از این باشی، دشمن علما خواهی شد و دشمن علما اهل هلاکت است» (بحارالأنوار: ج ۲، ص ۳۰). امام رضا (ع) نیز دانشمندان دینی را «عالمان آل محمد (ص)» می‌خواند که خداوند اطاعت و دوستی آنان را واجب کرده است (بحارالأنوار: ج ۱، ص ۱۸۷).
از پیامبراسلام (ص) روایاتی در این باره رسیده است که برخی مرور می‌شود: «دانشمندان امنای امت من هستند» (فردوس: ج ۳، ص ۷۶). «علما صاحبان تاج‌های نورانی در روز قیامت اند» (احتجاج: ج ۳، ص ۷). «علما پس از پیامبران، شفیعان روز جزا هستند» (بحارالأنوار: ج ۲، ص ۱۵). «عالمان حاکم و سرپرست مردم و جاودانه تاریخ اند» (بحارالأنوار: ج ۱، ص ۱۸۹). «عالمان ورثه پیامبر (ص) هستند» (کافی: ج ۱، ص ۳۲).
همچنین از ایشان است که «علما گرامی‌ترین بندگان خدا پس از پیامبران هستند» (بحارالأنوار: ج ۸۹، ص ۱۸). «علما به پیامبران اقتدا کرده اند» (ارشادالقلوب: ج ۱، ص ۱۶۴). «علما دعوت کنندگان مردم به سوی حضرت مهدی (عج) هستند» (بحارالأنوار: ج ۲، ص ۶). «آن‌ها زمان شناس و خودشناس اند» (کافی: ج ۱، ص ۴۹). «بر پادشاهان حکمران اند» (بحارالأنوار: ج ۱، ص ۱۸۲). «جوهر و مرکّب علما بر خون شهدا برتری دارد» (بحارالأنوار: ج ۲، ص ۱۴). «عالمان و فقها دژ‌های مستحکم اسلام اند» (وسائل الشیعه: ج ۳، ص ۲۸۳).
امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: «از خدمات بزرگ علما به مردم، خارج کردن آنان از کمین‌گاه شیطان یعنی جهالت است.» روایات متعددی به خدمات دینی علمای الهی اشاره دارند. از خدمات روحانیت در تاریخ، مبارزه با ستم پیشگان و ستمگران است. از ابتدای بعثت نبی خاتم (ص) مبارزه آشتی ناپذیر اسلام با ستمگران شروع شد و در طول دوران امامان (ع) نیز ادامه داشت. پس از انتقال رسالت و تکلیف امامت معصومان (ع) به علما در دوره غیبت کبری، تلاش در راستای احقاق حقوق مردم و زمینه سازی برای مسلط نشدن زورگویان و مستکبران بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان ها، از ملموس‌ترین وظایف روحانیت است.
از امتیاز‌ها و افتخارات شیعه این است که از ابتدا در دوره معصومان (ع) و بعد‌ها در عصر غیبت، همواره اقلیت مبارزی بوده است که به صرف نام یا عنوان خلافت و سلطنت زیر بار خلفای غاصب و حکومت‌های ستمگر نرفته و این به دلیل جهاد فرهنگی و مواضع علمای اصیل بوده است. یعنی روحانیت برای شیعه مرجع، ملجأ و پناهگاه است و مردم از شر ستمگران به آن‌ها پناه می‌آورند.
خداوند از عالمان پیمان گرفته است که ستمکار شکم باره را برنتابند، وگرنه به همان دوزخی گرفتار خواهندشد که زراندوزان گرفتار می‌شوند. بنابر این پیمان، امام علی (ع) ناگزیر زمام امور جامعه را در دست می‌گیرد. حضرت (ع) فرمود: «به خدایی که دانه را شکافت و جان را آفرید، اگر بیعت کنندگان نبودند و یاران حجت بر من تمام نمی‌کردند و خدا علما را نفرموده بود تا ستمکار شکم باره را برنتابند و به یاری گرسنگان ستم دیده بشتابند، رشته این کار را از دست می‌گذاشتم و مانند گذشته، خود را به کناری می‌داشتم...»
امام رضا (ع) با اشاره به همین مسئولیت می‌فرماید: «آگاه باشید که شخص فقیه و عالم کسی است که به مردم خدمت کند و وجودش برای اجتماع سودمند باشد و مردم را از چنگال دشمنان و ستمگران رهایی بخشد.»
امام جواد (ع) نیز فرمود: «خداوند متعال در امت هر یک از پیامبران، تنی چند از عالمان را قرار داد تا گمراهان را به راه آورند و با مردم در تحمل آزار مخالفان همراه باشند...» این عالمان خونشان را برای جلوگیری از هلاک و نابودی بندگان خدا اهدا می‌کنند؛ بنابراین عالمان همواره با جهل و نادانی، ظلم، بی عدالتی و ثروت اندوزی مستکبران مقابله کرده اند و یاور ستم دیدگان بوده اند.
هر جامعه‌ای اعم از دینی و غیردینی نیازمند رعایت شأن دانشمندان است. چون علما آگاهی جامعه را بالا می‌برند و مانع جهالت آن می‌شوند. با توجه به تأکیدات اسلام، حرمت و جایگاه روحانیت همانند حرمت پیامبراکرم (ص) است. حضرت رسول (ص) فرمود: «هرکس عالمی را احترام کند، گویی مرا اکرام و احترام کرده است.» رعایت شأن روحانیت، استقلال و سربلندی کشور را به دنبال دارد. چون روحیه مقاومت و آگاهی و تلاش برای نجات از استبداد و استعمار به کوشش علما و روحانیت در جامعه ایجاد و تقویت می‌شود.
همه افراد اعم از دین دار و جز آن، در سایه آگاهی و علم زنده و دارای حیات عقلانی بوده و در امنیت هستند. جهل تهدید علیه امنیت است. اگر امنیت عمومی صدمه ببیند، هیچ کس نه مذهبی و نه غیرمذهبی امنیت نخواهدداشت. داعش در عراق با ایجاد ناامنی، زنان اهل کتاب و مسلمانان را به اسارت و بردگی برد، به فاسق و فاجر هم رحم نکرد و کشتار عمومی راه انداخت. حفظ شأن روحانیت، پشتوانه امنیتی همه اقشار است. چون دشمنان هرگاه خواستند ملتی را به اسارت ببرند، از قلعه‌های محکم و دروازه‌های آن وارد شدند.
امروز روحانیت و حوزه و دانشگاه قلعه‌های استوار جامعه هستند؛ بنابراین دشمن از آن‌ها شروع کرده است. چون مراکز علمی قلعه‌های آگاهی بخشی هستند. دشمن می‌داند اگر این مراکز به آشوب کشیده شود، علمیت مخدوش و جهالت حکم فرما می‌شود و این بهترین زمینه تاخت وتاز آن هاست. متأسفانه برخی ناآگاهان با منافقان همراه شده اند. در مقابل نشانه رفتن دو سنگر علمی کشور، یعنی حوزه و دانشگاه، مردم باید همچون توطئه‌های دیگر مثل جنگ تحمیلی بسیج شوند.
در جنگ تحمیلی به مرز‌های جغرافیایی و راهبردی حمله شده بود و در این جنگ به مرز‌های معرفتی و علمی و قله‌های تمدنی. مردم باید هشیار باشند و روحانیت و دانشگاهیان نیز ارتباط صمیمی خود را با آن‌ها بیشتر کنند.