فلسفه باز بودن در‌های رحمت در رمضان‌المبارک

رحمت خداوند و عنایات او به حال بندگان، دارای درجات و مراتبی است. این مراتب و درجات براساس مراتب شناخت و معرفت و اعمال و رفتار انسان‌هاست؛ رحمت عامه و رحمت خاصه و همچنین رحمت اخص و ویژه و قسم‌های خاص دیگر نیز می‌توان بر آن افزود؛ چنان‌که ایمان بشر و شناخت او دارای مراتب است؛ معرفت و عبودیت و شناخت خداوند دارای مراتب و پله‌های مختلف است؛ رحمت عامه خداوند همیشه شامل حال همه انسان‌ها و همه بندگان و بلکه به همه هستی و اشیا و موجودات است؛ چراکه براساس بینش قرآنی، تسبیح برای همه موجودات است؛ یعنی همه موجودات حس دارند و خداوند را تسبیح می‌کنند: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی‌السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی‌الْأَرْضِ»؛ از این نظر، وسعت رحمت پروردگار عالم بر همه موجودات است؛ چراکه تسبیح او می‌کنند، بنابراین باب رحمت همواره به روی بندگان باز است؛ چنان‌که باب اجابت هم با مقدمات و شرایطی برای همگان باز است. اگر باز نباشد، زندگی مختل خواهد شد. شرط حیات همه عوالم هستی، عنایات پیوسته و توجه لاینقطع پروردگار است.

 همین نفس کشیدن و جنبش و حرکات و فعالیت همه انسان‌ها به اقتضای رحمت عامه الهی است؛ وگرنه در یک لحظه که این رحمت عامه، قطع و ارتباط بریده شود، حیات بی‌معنا می‌شود؛ چون اصل حیات همه هستی و کاینات و عوالم وجود، بسته به عنایت و رحمت عامه پروردگار است.

ماه مبارک رمضان به حسب آنچه اهل معرفت می‌گویند، ماه سلوک إلی‌ا‌... تعالی و دار ضیافت‌ا... است. به حسب روایتی که از امام‌صادق (ع) نقل شده است، کتب آسمانی از تورات و انجیل و زبور تا قرآن، همه در ماه مبارک رمضان به پیامبران الهی نازل شده است. یعنی این ماه، ماهی است که خداوند با بندگانش سخن گفته و آنها را مشمول عنایت خاص و توجه ویژه قرار داده است.

این از اسرار الهی است که باید شناخته شود، لذا درباره ماه مبارک رمضان این توجه خاص است که «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی أَوَّلِ لَیْلَه مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ»؛ تمام در‌های آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز شده است. در روایت «درها» آمده است. این تعبیر «ابواب» که در اینجاست، این یعنی چه؟

در روایتی از امیرالمؤمنین علی (ع) آمده است: «أَلَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ مُفَتَّحَه مِنْ أَوَّلِ لَیْلَه مِنْه‏: آگاه باشید که در‌های آسمان -تعبیر به «ابواب» می‌کند- از شب اول ماه مبارک رمضان باز است»؛ یعنی تمام حُجُب و پرده‌های اجابت از ناحیه خداوند برای انسان و بلکه همه هستی، برداشته می‌شود. در این ماه دیگر هیچ رده و حجابی و هیچ دری به روی بندگان بسته نیست، تمام در‌های عنایات ویژه باز است. ساده‌تر بگویم؛ هر تقاضایی، چه مادی و چه معنوی، به درگاه ربوبی می‌رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌کند؛ چون ابواب آسمان باز است. این را کسی گفته است که ابواب علم هستی و باب علم نبی (ص) است؛ درواقع حضرت رمزگشایی کرده‌اند.

نتیجه این باز بودن ویژه در‌های آسمان چیست؟

نتیجه آنکه این تقاضا‌ها در این ماه بی‌جواب نمی‌ماند. به تعبیر روز، هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود، بلکه مستقیم به دست خودش می‌رسد؛ مستقیم خودش می‌شنود. امام‌علی (ع) در مناجات شعبانیه بیان می‌کنند: «وَ اسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَ وَ أَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُکَ‏: لذا تردیدی نیست که هیچ‌کدام از این درخواست‌ها بدون جواب نخواهد ماند!».

در روایتی از پیغمبر اکرم (ص) و در خطبه‌ها و سخنان دیگر نیز هست که امام‌علی (ع) این نکته را از آن حضرت آموخته‌اند که حضرت رسول (ص) در خطبه جمعه آخر شعبان فرمودند: «وَ دُعائُکُم فیهِ مُستَجاب: یعنی دعای شما در ماه مبارک رمضان پذیرفته است». این دعا‌ها مستجاب است و بی‌جواب نمی‌ماند. اما جواب چیست؟ آن‌وقت امام‌علی (ع) می‌گویند: «أَلَا وَ الدُّعَاءُ فِیهِ مَقْبُولٌ: جواب‌ها همه مثبت است». هیچ جواب منفی در کار نیست. هیچ دعایی جواب منفی ندارد، پس سزاوار است که به این موضوع در همین اوایل ماه رمضان توجه کنیم و فرصت‌ها را غنیمت شماریم و از دست ندهیم.

در ادامه حتما بخوانید رمضان؛ ماه استجابت دعا، آمرزش گناهان و زیادشدن روزی

چطور با خدا سخن بگوییم؟

خدا در این فرصت، مأموران خاص برگزیده و از طریق آنان پیام‌های خاص داده است که باید با همان زبان‌ها با ذات باری‌تعالی سخن بگوییم که یکی از آن زبان‌ها، زبان قرآن کریم است. تلاوت هر آیه در این ماه، هم‌وزن تلاوت و خواندن تمام قرآن، اثر معنوی و اصلاحی دارد.

قرآن، کتاب زندگی است که ما به‌اشتباه آن را محدود به مجالس ترحیم کرده‌ایم. سزاوار است در این ایام به قرآن توجه ویژه کنیم و به مفاهیم معرفتی و رموز آن پی ببریم؛ چنان‌که امیرالمؤمنین (ع) درباره قرآن فرمودند: «شما را به خدا، شما را به خدا، درباره قرآن توجه کنید که در عمل به آن، کسی بر شما سبقت نگیرد».

 تأکید حضرت نیز دارای حکمت‌های فراوانی است، بنابراین باز بودن در‌های آسمان در این ماه، ویژه و برای همه است، لذا در این ایام که مانند برق زودگذر است، غفلت نورزیم، با خداوند ارتباط ویژه برقرار کنیم و با زبان قرآن و مناجات اهل‌بیت پیامبر (ص) با او سخن بگوییم.