محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ منطقه۱۲ شهرداری شاید تنها منطقه شهری مشهد باشد که هم جدیدترین بافت شهری و هم توس را که از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی مشهد و حتی خراسان محسوب می‌شود، در خود جای داده است؛ به همین دلیل در این منطقه شهری دو بافت کاملا متناقض وجود دارد؛ یکی به‌اصطلاح بافت نوین شهری شکل‌گرفته بر‌مبنای استانداردها و ضوابط شهری که از اواسط دهه۷۰ به شهر اضافه و ساخت‌وساز در آن شروع شده است و دیگری کهن‌شهری که چند‌صدسال، و بنابر نقل‌های تاریخی هزارسال، از عُمر آن می‌گذرد، طی همه سال‌های بعد‌از شکل‌گیری و توسعه مشهد، تبدیل به حدود شانزده‌پارچه آبادی در حاشیه شهر شد و سال۱۳۹۳ و با تصمیم شورای عالی معماری و شهرسازی و بدون هیچ‌گونه زیرساخت مناسبی به‌عنوان منطقه منفصل توس به محدوده شهر و شهرداری منطقه۱۲ اضافه شده است. کمبود‌ها و نبود زیرساخت‌های مناسب شهری در توس سبب شده است که در سه‌چهار‌سال اخیر، بیشتر توجهات شهرداری معطوف به اجرای پروژههای ریز‌ودرشت در محدوده منفصل توس باشد.
از ساخت جلوخان و سروسامان‌دادن به مسیر آرامگاه فردوسی تا هارونیه گرفته‌تا آسفالت ۲۰هزارمترمربع از معابر خاکی بولوار شاهنامه و ساخت کتابخانه و زمین بازی در یک سال اخیر که با تصویب و ابلاغ طرح راهبردی توس آغاز شده و سرعت گرفته است. البته که به همه این‌ها باید کلان‌پروژه‌هایی مانند باغ مفاخر و پردیس توس و چندین پروژه بزرگ دیگر را اضافه کرد. ریز‌ودرشت وضعیت و اتفاقاتی را که در سال‌های اخیر در منطقه۱۲ و به‌ویژه توس رخ داده است، علی زینت‌بخش، که از سه سال پیش به‌عنوان شهردار این منطقه انتخاب شده است، روایت می‌کند.
سال۱۳۹۲ محدوده منفصل بولوار شاهنامه و توس به شهرداری مشهد واگذار شد و از آن سال در اینجا مشکلات مختلفی داشته‌ایم، زیرا طرح راهبردی و تفصیلی نداشت، نه کاربری‌ها مشخص بود، نه عرض معابر و سایر زیرساخت‌ها و...؛ و این شانزده‌پارچه آبادی که بولوار شاهنامه و محدوده توس را شکل می‌دهند، به سرعت به شهر مشهد الحاق شد. فرهنگ همگرایی در بافت روستایی همچنان در آنجا حاکم بوده و همچنان هست و بافت به‌اصطلاح ارگانیک شکل گرفته است. هسته‌های جمعیتی پیش از این ایجاد و، چون با دهیاری اداره می‌شد، مطالبات مردم برای آسفالت و فضا‌های خدماتی مانند پارک زیاد و روی هم انباشته شده بود و ما هم به‌دلیل نبود طرح و اعتبار در سه سال اخیر با مضیقه مواجه بودیم.
بله دقیقا؛ با تأمین اعتبار از یک طرف و تصویب طرح راهبردی توس از طرف دیگر، در شهرداری منطقه۱۲ توانستیم یک طرح اجرایی برای جبران کمبود‌ها و پاسخ به درخواست‌های مردمی تهیه کنیم و وارد بافت ارگانیک روستا‌ها و بدنه داخلی محلات شویم؛ هرچند ورود به این بافت و دخالت در آن، کار بسیار سختی است. با مصوبات شورای اسلامی شهر و توجه ویژه شهردار مشهد، در‌قالب پروژههای زودبازده ۳۰میلیارد‌تومان برای بولوار شاهنامه جذب شد و وارد بافت روستایی و داخلی بولوار شاهنامه و هسته‌های جمعیتی روستا‌های سابق شدیم.
کار مدتی است که شروع شده و بعضی از مردم با ما همکاری می‌کنند و بعضی دیگر نه؛ همین‌جا درخواست می‌کنیم که با شهرداری همکاری کنند. معابر توس ساخت‌یافتگی درستی ندارد و جمع‌آوری آب‌های سطحی، ما را با مشکلاتی مواجه کرده است؛ اگر مردم و اهالی این محلات با شهرداری همکاری نکنند، قطعا مشکلات بسیاری خواهیم داشت. البته خود مردم و شورای اجتماعی محلات پای کار هستند و به ما کمک می‌کنند.
درحال حاضر، پیشرفت فیزیکی کار در هر سه‌مرحله آماده‌سازی ۵۰ درصد و بخش عمده‌ای از آسفالت‌ها ریخته شده است و کار را پیش می‌بریم؛ علاوه‌بر ۳۰میلیارد‌تومان پروژههای زودبازده، یک اعتبار ۵۵۰ میلیون‌تومانی و اعتبار دیگری به مبلغ یک‌میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان هم برای بهبود وضعیت مساجد این محدوده تأمین شده است که صرف تجهیز این مساجد خواهد شد.
قرار است میراث فرهنگی، زمینی را که به عنوان میراثی معروف است، در محدوده محله فردوسی دراختیار شهرداری قرار بدهد که ما آن را تبدیل به یک زمین بازی برای بچه‌ها کنیم. هماهنگی‌های این موضوع هم انجام شده و میراث قول داده است که این زمین را به شهرداری بدهد؛ اگر این اتفاق بیفتد، با حدود ۲ میلیارد‌تومان اعتبار، یک زمین بازی و ورزشی برای استفاده بچه‌های محله در آنجا خواهیم ساخت. علاوه‌بر‌این بولوار شاهنامه نیاز جدی به کتابخانه داشت و به‌همین‌دلیل ساختمانی که متعلق‌به سازمان میراث فرهنگی بود، با هماهنگی شهرداری منطقه۱۲ به اداره کتابخانه‌های عمومی تحویل شد و درحال حاضر آنجا را تجهیز می‌کنیم.
برای منطقه توس چهار پنج‌کلان‌پروژه داریم؛ که پردیس، ره‌باغ توس، باغ مفاخر ازجمله این پروژههای بزرگ است. برای پردیس فردوسی، اعتباری در بودجه امسال درنظر گرفته شد که ساخت آن به حوزه فنی و عمران واگذار شده است و شهرداری منطقه۱۲ تحویل‌گیرنده خواهد بود.
چه اجرای پروژههای بزرگ و چه تعریف پروژههای خرد در توس، هیچ منافاتی با هم ندارد و هردو لازم و ملزوم یکدیگر‌ند. همان‌قدر که میراث فرهنگی و حفظ آن لازم است، تکریم مردم مظلوم و فهیم توس نیز ضرورت دارد. مشکلی که در توس داریم، در مشهد مثل و مانند ندارد. یک بافت کاملا روستایی بدون استاندارد شبکه معابر، بدون رعایت سرانه‌های مورد‌نیاز مردم، بدون طرح‌های هادی روستایی به شهرداری ملحق شد و حالا ما باید در این بافت، شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی یا آسفالت را اجرا کنیم. معضلات بسیاری در حوزه اجرای همین طرح‌ها در بولوار توس داریم و به همین دلیل برخی پروژههای به‌ظاهر ساده در محدوده بولوار شاهنامه بیشتر از حد معمول طول می‌کشد.
شهرداری منطقه۱۲ برای اجرای هرکدام از پروژههای آسفالتی که در توس اجرا می‌شود، باید یک طرح و برنامه و شیوه‌نامه خاص تدوین کند تا همه مشکلات و معضلات قبلی که گریبان‌گیر مردم بوده است، حل‌وفصل شود. اغراق نیست اگر بگویم که پروژههای به ظاهر خُردی، مانند همین آسفالت، که در توس اجرا می‌کنیم، دست کمی از یک کلان‌پروژه ندارد؛ مثلا برای زیرسازی آسفالت یک معبر، لودر باید وارد کوچه باریک و چهارمتری شود که اگر راننده ذره‌ای فرمان را جابه‌جا کند، یک خانه تخریب خواهد شد.
میراث فرهنگی، ضوابط و قوانینی دارد که باید رعایت شود؛ دوستان ما در میراث در چند سال گذشته، به منطقه و اهالی توس لطف داشتند و در چارچوب استانداردها، بار‌ها با شهرداری و مردم همکاری کرده‌اند؛ اما به‌دلیل برخی قوانین و ضوابط موجود، دست و پای میراث فرهنگی برای همکاری‌های بیشتر بسته است و اینجاست که مردم، شهرداری را می‌شناسند و از این نهاد توقع کار دارند. به‌عنوان نمونه، یکی از محلاتی که در محدوده میراثی قرار دارد، خیابان ملاصدراست. ما براساس اجازه‌ای که داده شد، معابر فرد این خیابان را تا نیمه توانستیم آسفالت کنیم و از یک جایی به بعد که خیابان مجاز یا غیرمجاز شکل گرفته است، شهرداری نمی‌تواند آسفالت کند.
از میراث درخواست همکاری کردیم و خوشبختانه پاسخ مثبت گرفتیم. قرار شد انتهای کوچه‌هایی که در این محدوده میراثی هستند، بسته شود تا توسعه ادامه پیدا نکند در همین راستا اجازه آسفالت به ما داده شده است تا این مشکلات رفع شود. باید قبول کنیم که میراث فرهنگی و میراث تاریخی تکرارناشدنی است و باید حفظ شود؛ درکنار آن نیز شأن و حرمت مردمی که چند‌ده‌سال است آنجا زندگی می‌کنند و بومیان آن محل هستند، باید حفظ شود. شهرداری با میراث فرهنگی تعامل خوبی دارد و امیدواریم این سازمان هم تعاملاتش را با ما بیشتر کند تا بتوانیم هرچه سریع‌تر، مشکلات مردم محلات مجاور آرامگاه را برطرف کنیم.
همان‌طور‌که گفتید، منطقه۱۲ دو بخش دارد؛ یکی کهن‌شهر که محدوده توس محسوب می‌شود و دیگری نوین‌شهر که منطقه موسوم به الهیه است. در بخش نوین‌شهر منطقه ۱۲ دقیقا همه اتفاقات برنامه‌ریزی شده و در قالب استاندارد‌هایی است که به ما داده‌اند و سعی شده است کف آن‌ها رعایت شود. البته کمبود‌هایی وجود دارد که تلاش می‌کنیم رفع شود؛ مثلا در سه سال اخیر و به‌ویژه در یک سال گذشته، چندین پارک محلی و خطی ایجاد کردیم و سرانه فضای سبز منطقه را تا حد خوبی بالا بردیم و از کمتر از یک و به ۸/۱ ارتقا دادیم و خود را به استاندارد‌های شهر نزدیک کردیم؛ سایر کمبود سرانه‌ها را نیز به همین شکل جبران خواهیم کرد.
در سه سال گذشته، تنها مسیر دسترسی به بیرون از محدوده الهیه برای مردم، فقط بزرگراه آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی بود. در شهرداری منطقه در گام نخست، مسیر دسترسی سجادیه به بزرگراه پیامبر‌اعظم (ص) را باز کردیم و بعد از آن هم بولوار مهدیه به این مسیر متصل شد. پس از این‌ها با عنایت شهردار مشهد، بولوار صادقیه به‌عنوان آخرین محور، به بزرگراه پیامبر اعظم (ص) متصل و الهیه از بن‌بست خارج شد. به اذعان و اعلام پلیس راهور، بخش زیادی از ترافیک بزرگراه پیامبر اعظم (ص)، به‌ویژه در عصر‌های جمعه، پس‌از بازگشایی مهدیه و سجادیه کم شده است؛ یعنی تا ابتدای بولوار مهدیه شاهد ترافیک سنگینی هستیم، اما پس‌از آن تا میدان استقلال ترافیک کاملا روان است.
مسیر الهیه به جاده شاندیز دقیقا در محدوده اختلافی میان مشهد و طرقبه واقع است و اگر این موضوع برطرف و آن بخش به ما واگذار شود، این آمادگی در شهرداری مرکز و منطقه وجود دارد که این مسیر تعریض شود. با‌این‌همه، اکنون با تمهیدات شهرداری آن مسیر هرچند کیفیت شهری خوبی ندارد، برای اضطرار باز است و رفت‌وآمد در آن انجام می‌شود.
۲۷هزار هکتار حریم شهرداری منطقه۱۲ است و در سطح مناطق مشهد، ما بیشترین حریم را داریم. برای حفظ حریم، شهرداری یک سازمان از آن ده تا یازده‌دستگاهی است که در حوزه حریم مسئولیت دارند. ما در اندازه وسع خودمان، بیشترین میزان جلوگیری و پیشگیری را در مشهد داشتیم؛ از تخریب دیوارچینی و پیکنی گرفته تا اجرای ماده ۱۰۰. تلاش می‌کنیم که حریم مشهد حفظ شود، ولی به آنچه مطلوب و مقبول بوده است، نرسیده‌ایم. چون هم کمبود نیرو داریم، هم سرعت شکل‌گیری افزایش یافته و شرایط موجود هم پیشگیری را سخت کرده است. با‌این‌همه، شهرداری منطقه با همه توان پای این کار ایستاده است تا جلو ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در حریم را بگیرد.
دقیقا همین‌طور است و بعد از طرح راهبردی، پیشگیری شهرداری بیشتر شده است. وقتی این کار انجام شود، جلو ضرر و زیان بیشتر مردم گرفته می‌شود و تخلفات کمتری رخ می‌دهد. محدوده طرح تفصیلی مشخص است و حریم نیز معین شده و در این منطقه، هیچ ساخت‌وساز قانونی انجام نخواهد شد، مگر با مجوز کارگروه زیربنایی استان که مجوز تغییر کاربری به این اراضی در حریم بدهند. شهرداری فقط حفظ‌کننده وضع موجود است و امکان تغییر کاربری ندارد.