مشارکت از حیث لغوی به معنای درگیری و تجمع برای منظوری خاص است؛ درباره معنای اصطلاحی آن بحث‌های فراوانی شده است، ولی در مجموع می‌توان جوهره اصلی آن را درگیری، فعالیت و تأثیر‌پذیری دانست. مشارکت عبارت است ازفعالیت‌های ارادی و داوطلبانه‌ای که از طریق آن اعضای یک جامعه در امور محله، شهر و روستای خود شرکت می‌کنند و به صورت مستقیم و غیر مستقیم در شکل دادن به حیات اجتماعی خود سهیم می‌شوند.
از دیدگاه صاحب‌نظران، مشارکت مردم در شهر فقط به پرداخت هزینه‌های مدیریت شهری منحصر نمی‌شود بلکه لازم است مردم در فرایند تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی که به نوعی به طور مستقیم در کیفیت زندگی آن‌ها تاثیرگذار است، سهیم و شریک باشند.
اولین گام برای فراهم شدن زمینه‌های تعاون و همکاری، نگاه محله‌ای است که امروزه در اداره شهر‌ها با رویکرد مدیریت محله محور برای تقویت روابط و مناسبات اجتماعی بیش‌ازپیش ضروری به نظر می‌رسد. تقویت محله به ساکنان آن، در دسترسی آسان‌تر به خدمات شهری، توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌ها، جلب مشارکت مردم در تعیین اولویت‌ها و نیازسنجی‌های محلی و ارتقای جایگاه فرهنگی و اجتماعی محله کمک می‌کند و به همین دلیل نیز محله محوری در نظام برنامه ریزی و اجرا روز به روز مهم‌‍‌تر است.
در دهه‌های گذشته برای بهبود عملکرد دولت، مشارکت شهروندی در مدیریت و ارائه خدمات عمومی به‌طور فزاینده‌ای دنبال می‌شود و در تمرکز زدایی به‌عنوان روندی جهانی در اداره و مدیریت عمومی مطرح شده است. این تغییر روند نیازمند تدارک ابزار‌ها و قوانینی است که درگیری و مشارکت افراد و سازمان‌های خارج از دولت (از طریق ساختار‌ها و نهاد‌هایی پشتیبان روابط موثر بین بخش‌های عمومی، خصوصی و اجتماع) حمایت کند.
در همین راستا و با اولویت قرار دادن سیاست محله محور و افزایش مشارکت مردمی، شورای پنجم شهر مشهد با اصلاح آیین‌نامه شورا‌های اجتماعی محلات، به تشکیل این بستر مهم و تأثیرگذار در بدنه مدیریت شهری اقدام کرد. این فرایند که از اواسط اردیبهشت‌ماه آغاز شد، در گام ابتدایی ۱۳ محله، گام دوم ۳۵ محله و گام سوم ۷۰ محله، در مجموع ۱۱۸ محله تعیین تکلیف و به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کردند و در گام چهارم تا پایان بهمن‌ماه، پرونده تشکیل شورا‌های اجتماعی محلات در ۱۷۰ محله شهر مشهد با رأی و انتخاب مردم، بسته خواهد شد.
در پایان گام سوم و در مجموع ۱۱۸ محله، ۱۳۴۳ عضو فعال با ترکیب جنسیتی ۴۴ درصد خانم و ۶۶ درصد آقا، ۳۱ درصد فوق‌دیپلم و ۵۱ درصد کارشناسی و بالاتر شکل گرفت. پس از تشکیل ۴۱۳ جلسه شورای اجتماعی محله ۳۱۳ دستور کار مصوب و اجرایی شد.
نقش کلیدی شورای اجتماعی محلات، شناسایی و بررسی مشکلات محله و پیگیری مطالبا ت شهروندان، تسهیل برنامه ها، میانجیگری، نظارت، مشورت و همکاری و درگیرسازی و جذب حداکثری مشارکت شهروندان در مدیریت محله است. نهاد‌های مردمی به مثابه میانجیگری بین مردم و مقامات دولت نقشی تعیین کننده در کاهش تصدی‌گری حوزه‌های دولتی و سازمان‌های ذی‌ربط دارند. شورای اجتماعی محلات با فراهم آوردن بستر مشارکت همه جانبه و رویکرد تعاملی، توانمندی هرچه بیشتر شهروندان درباره مسئولیت‌پذیری محلی و اجتماعی را فراهم می‌کنند.